20
Obektni kuzatish,
eshitish va signalni
tutib olishning asosiy
usullari va
tamoyillari
2
Ma’lumotlarni vizual-optik kanal bo‘yicha chiqib
ketishidan
himoyalash
–
konfedensial
ma’lumotlarning yorug‘lik energiyasi hisobiga
nazorat zonasidan chiqib
ketishini bartaraf etish
yoki kamaytirish bo‘yicha kompleks tadbirlardir.
Ma’lumotlarni vizual-optik kanal bo‘yicha chiqib
ketishidan
himoyalashni tushuntiradi va jadvallarga ko‘ra
baholash.
21
Axborotlarni injener-
texnik himoyalash
2
Injener-texnik himoyaning tasnifi – bu konfedensial
ma’lumotlarni himoyalashga qaratilgan maxsus
idoralar, texnik vositalar va tadbirlar majmuidir.
Maqsad, vazifa, himoya obektlari va o‘tkaziladigan
tadbirlarning turlichaligi ko‘rinish, yo‘nalganlik va
boshqa tavsiflar bo‘yicha vositalarning sinflanish
tizimini qarab chiqishni tushuntiradi va jadvallarga
ko‘ra baholash.
A
niqlangan kamchiliklarni qayd
qilish va ularni bartaraf etish.
22
Tashkiliy himoya
tushunchalar
2
Axborotlarni
muhofaza
qilishning
dasturiy
vositalari axborotlar xavfsizligini ta’minlashga
mo‘ljallangan va kompyuter vositalarining dasturiy
ta’minoti tarkibiga kiritilgan maxsus dasturlardir.
Kompyuter viruslaridan
va boshqa dasturlar
ta’siridan
va
o‘zgartirishlardan himoyalanish,
kompyuter tizimlarida axborotlarni qayta ishlash
jarayonini
himoyalashning
mustaqil
yo‘nalishlaridan
hisoblanadi.
Ushbu
xavfga
yetarlicha baho bermaslik foydalanuvchilarning
axborotlari uchun jiddiy salbiy oqibatlarni keltirib
chiqarishi bilishini
23
Dasturlarni
o‘zgartirishlardan
himoyalash va
butunlikning nazorati
2
KTning xavfsiz ishlashining asosiy shartlaridan biri,
amalda
sinovdan
o‘tkazilgan va o‘zining yuqori samara berishini
ko‘rsatgan bir qator qoidalarga rioya qilishni
tushuntirib beradilar va kamchiliklarini bartaraf
qilinadi.
24
Ma’lumotlarni
uzatish tarmog‘ida
axborot
xavfsizligining
apparat-dasturiy
vositalari.
2
Ma’lumotlar uzatishda tarmoq axamiyati, axborot
xavfsizligi, dasturiy vositalari va apparatlarda
ishlashni
ko‘rsatib
beradilar.
A
niqlangan
kamchiliklarni qayd qilish va ularni bartaraf etish.
25
Kriptografiya: uning
asosiy tushunchalari
va qisqacha tarixi
2
Kriptografiya tarixini bilish, Kriptografiyani asosiy
tushunchalari,
porol
qo‘yish,
shifrlash,
Kriptografiya
bosqichlarini
sanab
o‘tadi va
tushuntiradi.
A
niqlangan kamchiliklarni qayd qilish
va ularni bartaraf etish.
26
Sodda
shifrlar va
ularning xossalari.
2
An’anaviy (klassik) shifrlash usullariga o‘rinlarini
almashtirish shifrlari, oddiy va murakkab
almashtirish shifrlari va ularning kombinatsiyalari
va modifikatsiyalari
tusuntirib beradi.
Soda
shifrlash xossalarini aytib beradi.
A
niqlangan
kamchiliklarni qayd qilish va ularni bartaraf etish.
27
Ochiq
va yopiq
kalitlar bilan
shifrlash tizimi
2
Kalitdan foydalanib shifrlash algoritmining
turlarini
bilishi,
simmetrik va asimmetrik
kalitlardan
foyalanishiga qarab baholanadi.A
niqlangan
kamchiliklarni qayd qilish va ularni bartaraf etish.
28
Maxfiy hujjatlar
tarkibini aniqlash
2
Maxfiy axborot tashuvchilarni ro‘yxatdan o‘tkazish
va hisobga olish. Maxfiy hujjatlar loyihalari ochiq
hujjatlar yoki ular tuzilgan qoralamadan, yoki
boshqa axborot tashuvchisida bosilgan matndan
chop etiladilar. Aniqlangan kamchiliklarni qayd
qilish va ularni bartaraf etish.
29
Maxfiy ma’lumotni
hujjatlashtirish
2
Maxfiy ma’lumotlarni hujjatlashtirish jarayonlari
misolidan foydalanib, boshqaruv hujjatlari bo‘yicha
ishlarni tashkil etish va o‘tkazishda ba’zi
tushunchalarning ta’siri
haqidagi savolga javob
berish. Aniqlangan kamchiliklarni qayd qilish va
ularni bartaraf etish.
30
MAxfiy hujjatlarni
yozish va ishlab
chiqarish
2
Buxgalteriya shakllaridagi maxfiy hujjatlarning
xavfsizligi uchun nafaqat hujjatning o‘zi
to‘g‘risidagi ma’lumotlarni, shu jumladan nusxalar
va varaqlar sonini, balki hujjatning har qanday
harakati va joylashgan joyini bilishu. Maxfiy
hujjatlar va ularning tashuvchilarini hisobga olish
maxfiy ish yuritishni tushuntirib beradi. Aniqlangan
kamchiliklarni qayd qilish va ularni bartaraf etish.
31
Maxfiy hujjatlarni
arxivini saqlash va
yozish uchun
tayyorlash
2
Maxfiy hujjatlarga ega bo‘lgan
ishlar har doim
maxfiy yozuvlarni saqlash xizmatida
markazlashtiriladi. Maxfiy va ochiq ish odatda bitta
sarlavha ostida o‘rnatiladi. Maxfiylik muddati
faylni saqlash muddatidan uzoqroq yoki qisqaroq
bo‘lishini tushuntirib beradilar va jadvalga asosida
baholanadi. Aniqlangan kamchiliklarni qayd qilish
va ularni bartaraf etish.
32
Axborot xavfsizligini
ta’minlashda
kriptografik
usullardan
foydalanish
2
Axborot xavfsizligini ta’minlash usullarini
sinfga ajratad.
tashkiliy usul,
huquqiy usul, apparat-
dasturiy usul, kriptografik usullarni tushuntrib
beradi
.
