|
Tdsi bekmurov Sultonmurod Xdt fanidan tayyorlagan mustaqil ishi Mavzu: Kombinirlangan radiatsion zaharlanish
|
| Sana | 21.09.2022 | | Hajmi | 459.74 Kb. | | #26168 |
Bog'liq Bekmurov mustaqil ish.xdt 1-Mustqil ish Burxonov, 13-Mavzu turli yosh davrlarida o’zlashtirish xususiyati (4 S). -fayllar.org Mavzu:Kombinirlangan radiatsion zaharlanish
Turli xil ionlovchi nurlar ta'siridan inson tanasida nurlanish bilan bog'liq o'zgarishlar kelib chiqadi. Ionlovchi nurlar tarkibi elektromagnit va korpuskulyar nurlardan iborat. Elektromagnit nurlarga o'z navbatida rentgen nurlari, gamma nurlar va zaradlangan zarrachalarning qattiq jismlardan o'tishi natijasida yuzaga keluvchi korpuskulyar tormozlangan nurlanish kiradi. Korpuskulyar nurlanish esa alfa, beta zarrachalar, shuningdek, proton va neytronlar oqimidan iborat.
Rentgen va gamma nurlar tanadan o'tib ketadi. Ularning tirik to'qimalarga ta'siri natijasida tez uchadigan neytroplar hosil bo'ladi va ular to'qima molekulalarini ionlab qo'yadi. Alfa zarrachalar musbat zaradlangan geliy yadrolaridan iborat bo'lib, tarkibida ikkita proton va ikkita neytron mavjud. Beta zarrachalarning manfiy zaradlilariga elektronlar, musbat zaradlilariga esa pozitronlar deb qarash kerak.
Rentgen va gamma nurlarining tirik to'qimalardan o'tish xususiyati o'nlab santimetrlar, alfa zarrachalariniki esa millimetrning yuzdan bir ulushi bilan o'lchanadi, beta zarrachalarniki 2.5 mm ga teng. Shuning uchun ham neytronlar atomlarni ionlamasdan, balki o'larning yadrolariga ta'sir etadi.
Ionlovchi nurlarning ta'sir darajasi ular miqdoriga, ya'ni tanadan qancha nur o'tganiga bog'liq, Tirik to'qimalarning nurlanish birligi kilib grey olingan (1 grey 100 rad ga teng).
Zararli nurlanishlarning inson organizmiga ta’siri.
Yuqorida keltirilgan nurlanishlar ichida inson hayoti va
sog‘lig‘i uchun radioaktiv nurlanishlar eng xavfli
hisoblanadi. Ushbu nurlanish ta’sirida «Nur kasalligi» kelib
chiqishi,
уa’ni markaziy nerv va qon aylanish
sistemalarining, ichki sekretsiya bezlarining ish tartibi
buzilishi mumkin. Bunday kasallikning asosiy belgilari –
doimiy toliqish va kamdarmonlik, bosh aylanishi, qayd
qilish hamda shu kabi ko‘rinishlarda bo‘ladi. Bundan
tashqari radioaktiv nurlanishlar rak kasalligini keltirib
chiqarishi, insonda genetik o‘zgarishlarni sodir etib,
pushtsizlikka olib kelishi, ona qornidagi homilaning
rivojlanishiga katta ta’sir etishi ham mumkin.
Infraqizil nurlar inson tanasining qizishiga, tana
haroratining oshishiga, ultrabinafsha nurlar esa teri osti
to‘qimalarida biologik o‘zgarishlar vujudga kelishiga,
elektromagnit nurlanishlar markaziy nerv sistemasi ishining
buzilishiga, tez toliqishga, kamdarmonlikka, bosh og‘rig‘i
uyqusizlik, pulsning va qon bosimining kamayishiga olib
keladi.
Yuqori va ultra chastotali elektromagnit maydonlari
ta’sirida markaziy nerv sistemasining faoliyati buziladi,
tanada umumiy horg‘inlik, charchash sodir bo‘ladi, bosh
og‘riydi, uyqu keladi, puls va qon bosimi kamayadi.
Zararli nurlanishlardan himoyalanish. Elektro-
magnit to‘lqinlarning ta’sirini oldini olish maqsadida sanitar
qoidalar asosida nurlanishning ruxsat etilgan miqdorlari
aniqlangan. VCH, UVCH va SVCH qurilmalaridan
nurlanuvchi elektromagnit tebranishlar intensivligi (elektr
maydonining kuchlanishi)
V/
т.да, magnit maydonining kuchlanishi – А//т.da
yoki mkVt/sm
2
da o‘lchanadi.
Radioaktivlikdan himoyalanish chora tadbirlari Masofadan himoya qilish. Radioaktiv nurlanish ma'lum bir to'lqin uzunligiga ega, undan tashqari u harakat qilmaydi. Shunday qilib xavf tug'ilganda darhol xavfli zonani tark etishingiz kerak. Himoya himoyasi. Ushbu usulning mohiyati radioaktiv to'lqinlardan o'tmaydigan moddalarni himoya qilish uchun foydalanishdir. Masalan, qog'oz, respirator, rezina qo'lqoplar alfa nurlanishidan himoya qilishi mumkin.
Vaqtni himoya qilish. Barcha radioaktiv moddalar yarim yemirilish va parchalanish davriga ega.
Kimyoviy himoya. Biror kishiga og'iz orqali yuboriladi yoki radiatsiyaning tanaga salbiy ta'sirini kamaytiradigan moddalarni in'ektsiya shaklida yuboradi.
Radioaktiv moddalar bilan ishlaydigan odamlar turli vaziyatlarda himoya qilish va o'zini tutish protokollariga ega. Qoida sifatida, ish xonalarida dozimetrlar o'rnatiladi - fon nurlanishini o'lchash uchun asbobla
E'tiboringiz uchun rahmat!
|
| |
