|
TEXNOLOGIYA
FANI O‘QUV
DASTURI
(1-SINF)
UQTIRISH XATI
O‘quvchilarni texnologiya darslarida texnik ijodkorlikni, qobiliyatini, tafakkurini rivojlantirish, dars jarayonida turli va tabiiy hamda metall va metallmas materiallarga texnologiya asosida ishlov berish usullarini o‘rgatish orqali kasb-hunarga yo‘naltirishni yanada kuchaytirish, xalq hunarmandchiligi asoslari, ro‘zg‘orshunoslik, elektrotexnika ishlarini bajarishda kasb-hunarga yo‘llash bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarni egallash hamda ularni hayotda qo‘llay olish layoqatini shakllantirish ko‘zda tutilgan. Metallar (yun. metalleuo - qaziyman, yerdan qazib olaman) - oddiy sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr oʻtkazuvchanligi, elektr magnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi, plastikligi kabi oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. M.
Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida texnologiya o‘quv fanini o‘qitishning asosiy maqsadi - o‘quvchilarda texnik-texnologik hamda texnologik jarayon davomida bajariladigan operatsiyalar yuzasidan olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustaqil amaliy faoliyatida qo‘llash, kasb-hunar tanlash, milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida ijtimoiy munosabatlarga kirisha olish kompetensiyalarini shakllantirishdan iborat.Mustaqillik - davlatning ichki va tashqi ishlarda boshqa davlatlarga qaram boʻlmay faoliyat koʻrsatishi. M. tamoyillariga rioya etish davlatlararo oʻzaro munosabatlarda yetakchi, hukmron qoidadir. Har bir davlatning mustaqilligini tan olish oʻzaro tinchtotuv yashashning prinsiplaridan biridir.
Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida texnologiya o‘quv fanini o‘qitishning asosiy vazifalari:
materiallar va ularning xossalari, xususiyatlari hamda texnik obyekt va texnologik jarayonlarga oid ma’lumotlarni o‘rganish;
texnik obyekt hamda texnologik jarayonlarda maxsus va umummehnat operatsiyalarini bilish;
texnologik jarayonlarni boshqarish, maxsus va umummehnat operatsiyalarini amaliyotda qo‘llay olish;
texnik va kreaktiv fikrlashni, intellektual qobiliyatlarini shakllantirish;
texnologik jarayon va tayyorlangan mahsulotlarni bajarish ketma-ketligi hamda mahsulot sifatini tahlil qila olish;Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t.
buyum va jarayonlarni bajarishga oid xulosalar chiqarish hamda mehnat operatsiyalarini, mahsulot sifatini baholay olish;
ongli ravishda kasb tanlashga tayyorlash ishlarini amalga oshirishda tayanch va texnologiya faniga oid kompetensiyalarni shakllantirish hamda rivojlantirishdan iborat.
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida texnologiya fani boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishida umumlashgan holda, 5-9-sinflarda “Texnologiya va dizayn”, “Servis xizmati” yo‘nalishlarida o‘qitiladi.
Texnologiya fani quyidagi bo‘limlar asosida o‘qitiladi.
1-4-sinflar uchun
1. Qog‘oz va karton bilan ishlash.
2. Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash.
3. Gazlama va tolali materiallar bilan ishlash.
4. Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish.
5-7-sinflar uchun:
Texnologiya va dizayn yo‘nalishi:
1. Yog‘ochga ishlov berish texnologiyasi.
2. Polimer materiallarga ishlov berish texnologiyasi.
3. Metallga ishlov berish texnologiyasi.
4. Elektrotexnika ishlari.
5. Ro‘zg‘orshunoslik asoslari.
Servis xizmati yo‘nalishi:
1. Pazandachilik asoslari.
2. Gazlamaga ishlov berish texnologiyasi.
3. Ro‘zg‘orshunoslik asoslari.
8-9 sinflar uchun
Texnologiya va dizayn yo‘nalishi:
1. Xalq hunarmandchiligi texnologiyasi.
2. Elektronika asoslari.
3. Kasb tanlashga yo‘naltirish.
Servis xizmati yo‘nalishi:
1. Xalq hunarmandchiligi texnologiyasi.
2. Ro‘zg‘orshunoslik asoslari.
3. Kasb tanlashga yo‘naltirish.
Malakali o‘qituvchilar yetarli bo‘lgan V-IX sinflarda “Texnologiya” o‘quv fanidan o‘quvchilar soni 25 nafar va undan ziyod bo‘lgan umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida ikki guruhga bo‘lib o‘qitishga ruxsat etiladi.
Texnologiya fanini o‘qitishda boshlang‘ich sinflarda “Iqtisod alifbosi”, yuqori sinflarda “Sog‘lom avlod asoslari”, “Hayot xavfsizligi asoslari” hamda “Iqtisod saboqlari” o‘quv kurslari singdirilib o‘qitiladi.
Har bir dars xavfsizlik texnikasi qoidalari va sanitariya-gigiyena talablariga rioya qilgan holda tashkil etiladi.
Shuningdek, o‘quvchilarga texnologiya fanini yo‘nalishlari bo‘yicha kasb turlari haqida axborotlar beriladi.
O‘zbekiston Respublikasida ta’limning uzluksizligi, uzviyligi, o‘quvchi shaxsi va qiziqishlari ustuvorligidan kelib chiqib, ularning yosh xususiyatlariga mos ravishda tayanch kompetensiyalar shakllantiriladi.
Kommunikativ kompetensiya:
A1
texnologiya faniga oid atamalarni muloqot jarayonida qo‘llay olish;
tayyorlanadigan buyum ko‘rinishini sodda bayon qilish;
mavzu bo‘yicha savollar berish hamda savollarga javob berish;
muloqotda muomala odobiga rioya qilish, suhbatdoshining fikrini tinglay olish, o‘z fikrini tushuntira bilish.
A1
maktabda, ko‘chada, uydagi turli vaziyatlarda o‘zini tuta olish muloqotga kirishishda muomala madaniyatiga rioya qilish;
olgan bilimlari asosida mustaqil fikr yuritish;
yasalgan buyumlarga mustaqil ravishda munosabat bildirish.
A2
texnologiya faniga oid atamalarni xorijiy tillardan ifodalay olish, o‘z do‘stlari bilan texnika tilida muloqotga kirisha olish;Texnika (techne - mahorat, sanʼat) - moddiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui. Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Tilni oʻrganuvchi sohaga tilshunoslik deyiladi. Jahon tillari miqdorini aniqlash uchun til va sheva orasida farq oʻrnatish zarur.
mavzudan kelib chiqib savollarni mantiqan to‘g‘ri qo‘ya olish va javob berish;
o‘zaro muloqotda muomala madaniyatiga amal qilish, jamoaviy hamkorlikda ishlay olish.
A2
texnologiya faniga oid suhbat jarayonida suhbatdosh fikrini tahlil qilgan holda o‘z pozitsiyasini himoya qilish va unga ishontirish;
turli ziddiyatli vaziyatlarda o‘z ehtiroslarini boshqarish, kelishmovchiliklar odilona, haqqoniy va ijobiy yondashgan holda munosabat bildiirish va zarur bo‘lgan qarorlarni qabul qilish.
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
A1
texnologiya faniga oid televizor, radioda berilgan eshittirishlarni ko‘rish, o‘rganilgan ish usullarini bajarish, jurnal va gazetalarda berilgan ma’lumotlarni o‘rganib borish.
A1
texnologiya faniga oid atamalarni topishda media vositalardan foydalanib, didaktik topshiriqlarni bajarish axborot manbalaridan (televizor, radio, audio-video yozuv, telefon) foydalana olish;
fayllarni ochishda media-madaniyatga rioya qilish.
A2
mavjud axborot manbalaridan (internet, televizor, radio (audio-video yozuv), telefon, kompyuter, elektron pochta orqali xabar jo‘natish) foydalana olish;Kompyuter (ing . computer - hisoblayman), EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) - oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama.
media vositalardan texnologiya fanini o‘rganishga oid zarur bo‘lgan axborotlarni izlab topish, saralash, qayta ishlash, uzatish, saqlashda xavfsizligini ta’minlash va foydalanishda media-madaniyatga rioya qilish.
A2
kundalik faoliyatda uchraydigan hujjatlar bilan ishlay olish, texnologik xarita va sxemalarga oid manbalarni qidirib topish, o‘rganish, tahlil qilish, tatbiq qilish.Xarita (yun. chartes - varaq yoki xat yoziladigan papirus), karta - Yer yuzasi, boshqa osmon jismlari yoki kosmik fazoning matematik aniq belgilangan, kichraytirilgan, umumlashtirilgan tasviri. Qabul qilingan shartli belgilar sistemasida ularda joylashgan obʼyektlar koʻrsatiladi (q. Geografik xaritalar, Xaritagrafiya)
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
A1
texnologiya fanini o‘rganish;
amaliy ishni bajarishda tozalikka rioya qilish, kattalarni gapiga quloq tutish,
“Mohir qo‘llar” to‘garagida fanlarni o‘qib-o‘rganish, mehnatsevarlik, to‘g‘rilik, hurmat qilish kabi sifatlarga ega bo‘lish;
to‘g‘ri so‘z bo‘lish, o‘rtoqlarining xatosini tushuntirish, kattalarga, kichiklarga, o‘rtoqlariga yordam berish, o‘qib-o‘rganish orqali bilimini oshirib borish.
A1
texnologiya faniga oid turli yo‘nalishdagi kitoblarni muntazam o‘qish va o‘rganish;
o‘zini xato va kamchiligini to‘g‘ri tushunish, xatolarini tuzatishga harakat qilish, o‘zini nazorat qilish.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi.
A2
texnologiya fanini yo‘nalishlar bo‘yicha chuqurroq o‘rganish, yo‘nalishlarni bugungi kun talabi bo‘yicha o‘z ixtirolarini olib kirish, har bir buyumni tayyolashda dizayner-modelerlik kasbi bo‘yicha yondasha olish, shaxs sifatida doimiy ravishda o‘z-o‘zini rivojlantirish;
guruhlarda ishlashda ma’suliyatni o‘ziga olish, lider bo‘la olish, turli muammoli vaziyatlarda to‘g‘ri qaror qabul qila olish;
konstitutsion huquq va burchlaridan to‘g‘ri foydalana olish;
jismoniy, ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish.
A2
shaxs sifatida o‘z qiziqishlariga qarab, qobiliyatlarini namoyon qila olish, ongli kasb tanlash, halollik, to‘g‘rilik kabi insoniy fazilatlarga ega bo‘lish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
A1
o‘zining o‘quvchilik burchi va vazifalarini bilish, unga rioya qilish, sinfda va oilada o‘z o‘rniga ega bo‘lish;
o‘zidan kattalarga, o‘rtoqlari va o‘zidan kichiklarga yordam berish, maktabdagi va maktabdan tashqari tadbirlarda ishtirok etish va muomala madaniyatga amal qilish;
kattaga hurmat, kichikka izzatda bo‘lish kabi sifatlarga ega bo‘lish, oiladagi o‘z o‘rnini hamda vazifalarini anglay olish; maktab binosi, sinfdagi jihozlar.
A1
mebellarni asrab-avaylash farzandlik va o‘quvchilik burchini bilish, unga amal qilish;
o‘zining yoshiga nisbatan qanday huquqlari borligini bilish, sinfdagi jihozlar, o‘quv qurollarini asrab-avaylash;
maktabda, oilada, turar joyida bo‘layotgan jarayonlarda (turli tadbirlar, shanbalik va h.k.) ishtirok etish.
A2
sog‘lom e’tiqod va dunyoqarash tushunchalarini bilish;
jamiyatda bo‘layotgan voqea-hodisalarga befarq bo‘lmaslik, o‘z munosabatini bildirish;
kasblarning mohiyatini tushunish va ongli ravishda tanlash.
A2
Inson va fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va burchlarini bilish va unga amal qilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
A1
orasta kiyinish va doimo shunga amal qilish, do‘stlariga, yaqinlari va atrofdagilarga mehribon bo‘lish, orasta kiyinish, yurish-turishda kattalardan o‘rnak olish, o‘z uyi, maktabi, turar mahallasini qadrlash;
ozodalikka rioya qilish, milliy bayramlarini bilish, o‘quvchining odob-axloq qoidalari tushunchaga ega bo‘lish, o‘zi yashab turgan diyordagi tarixiy obidalarni bilish.
A1
san’at turlarini bilish va ularni bir-biridan farqlay olish, san’at asarlarini tahlil qilish, maktabning ichki tartib-qoidalariga rioya qilish;Asar (arab. - iz, qodsiq) - 1) bi-ror narsadan qolgan yoki undan darak beruvchi belgi; nishon, iz; 2) Muhammad (sav) dan qolgan barcha sunnatlar; 3) olim, yozuvchi, rassom, bastakor va boshqa ijodining mahsuli. Hunarmandchilik, hunarmandlik - milliy-anʼanaviy mayda tovar ishlab chiqarish, oddiy mehnat qurollari yordamida yakka tartibda va qoʻl mehnatiga asoslangan sanoat turi; shunday mahsulotlar tayyorlanadigan kasblarning umumiy nomi.
Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi:
tabiiy va turli materiallardan foydalanishda tejamkorlikka rioya qilish.
Qog‘oz va karton bilan ishlash
(4 soat)
1-mavzu. Texnologiya darslarida xavfsiz mehnat usullari va o‘quv qurollari bilan ishlashda xavfsizlik texnikasi qoidalari. (1 soat)
Qaychi, yelim, qog‘oz bilan ishlashda xavfsiz mehnat usullar, qalam, qaychi, o‘chirg‘ich, chizg‘ich, sirkul, bigiz va boshqalar rangli va oddiy qog‘ozlar bilan ishlash.
2-mavzu. Qog‘oz va uning turlari. Qog‘ozni buklash usullari. (1 soat)
Qog‘ozni buklashning oddiy usullaridan foydalanib, kema, qayiq va h.k.o‘yinchoqlar yasash)
3-mavzu. Kitob uchun xatcho‘p yasash. (1 soat)
Kitob uchun xatcho‘p yasash bosqichlari
4-mavzu. Kvadrat shaklidagi qog‘ozni buklash orqali hayvonlar shaklini yasash. (1 soat)
Qog‘ozni buklash usulidan foydalanib, kuchuk va mushukchani yasash bosqichlari.
Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash
(5 soat)
5-mavzu. Tabiiy materiallar haqida tushuncha. Tabiiy materiallardan “Oltin kuz” manzarasini tayyorlash. (1 soat)
Tabiiy materiallarga nimalar kiradi, uni ishga tayyorlash qoidalari.
6-7-mavzu. Tabiiy materiallardan har xil shakldagi jonivorlar shaklini yasash. (2 soat)
Kapalak, ninachi, parranda, hayvonlar va h.k.
8-9-mavzu. Tabiiy va turli materiallardan parrandalar yasash. (2 soat)
Tabiiy va turli materiallardan qush, parrandalar yasash texnologik xaritasi yoki yasash bosqichlari.Qushlar - umurtqali hayvonlar sinfi. Trias davrida yashagan sud-ralib yuruvchilarning psevdozuxlar turkumidan kelib chiqqanligi taxmin qilinadi. Q.ning qazilma qoldiqlari juda kam; dastlabki qazilma qoldiq - arxeopteriksnshk toshdagi izi va suyaklari yura davriga tegishli.
Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish
(2 soat)
10-mavzu. Rangli qog‘ozdan jonivorlar shaklini qurish-yasash. (1 soat)
Rangli qog‘ozdan buklash usulida baliq va boshqa jonivorlar shaklini qurish-yasashning texnologik xaritasi yoki yasash bosqichlari.
11-mavzu. Qog‘ozdan mushuk yoki tulki shaklini qurish-yasash. (1 soat)
Qog‘ozdan mushuk yoki tulki shaklini qurish-yasash texnologik xaritasi yoki qurish-yasash bosqichlari.
Qog‘oz va karton bilan ishlash
(1 soat)
12-mavzu. Qog‘ozdan buklash usulida turli o‘yinchoqlar yasash. (1 soat)
Qayiqcha, samolyot, paroxod va h. k qog‘ozni oddiy buklash usuli orqali yasash bosqichlari.
Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish
(1 soat)
13-mavzu. Uchuvchi planer qurish-yasash. (1 soat)
Uchuvchi planer qurish-yasash texnologik xaritasi yoki qurish-yasash bosqichlari.
Qog‘oz va karton bilan ishlash
(3 soat)
14-mavzu. Maydalangan rangli qog‘ozlardan mozaika usulida mevalar va sabzavotlar shaklini yasash. (1 soat)
Meva rasmini shablon asosida qog‘ozga tushirish, maydalangan rangli qog‘ozlardan meva shaklini ranglar bo‘yicha yopishtirish bosqichlari.
15-mavzu. Archa o‘yinchoqlarini yasash. (1 soat)
Archaga osiladigan turli o‘yinchoqlarni yasash texnologik xaritasi yoki yasash bosqichlari.
16-mavzu. Turli bayramlar uchun niqoblar tayyorlash. (1 soat)
Tulki, ayiq, quyon va h.k niqoblarni karton qog‘ozga chizish, qirqish, qosh, ko‘zi, tumshug‘ini qalamda chizish va bo‘yash yo‘llari.
Badiiy qurish-yasash va texnik modellashtirish
(1 soat)
17-mavzu. “Qish” manzarasini qurish-yasash. (1 soat)
“Qish” manzarasini applikatsiya usulida qurish-yasashning texnologik xaritasi yoki qurish-yasash bosqichlari.
Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash
(3 soat)
18-19-mavzu. Plastilin va loy bilan ishlash qoidalari. Loy yoki plastilindan idishlar, hayvonlarni yasash. (2 soat)
Plastilin va loy bilan ishlash qoidalari haqida tushuncha, oshxona jihozlari, hayvonlar shaklini yasash.
20-mavzu. Oshpazlik va qandolatchilik kasblari haqida tushuncha. Plastilindan tort shaklini yasash. Mehnat. Ishlab chiqarish.Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch. (1 soat)
Oshpazlik va qandolatchilik kasblari haqida tushuncha. Plastilindan tort shaklini yasash texnologik xaritasi yoki yasash bosqichlari.
Qog‘oz va karton bilan ishlash
(5 soat)
21-mavzu. 8-mart bayramiga tabriknoma tayyorlash. (1 soat)
Karton, rangli qog‘ozlardan bayram tabriknomasini yasash bosqichlari.
22-mavzu. Geometrik shakldagi qog‘ozlardan har xil hayvonlar shaklini yasash. (1 soat)
Qog‘ozlardan geometrik shakllarni qirqish bosqichlarini ko‘rsatish, geometrik shakllar asosida har xil hayvonlar shaklini yasash bosqichlari.
23-mavzu. Navro‘z bayramiga tabriknoma tayyorlash. (1 soat)
Applikatsiya usulidan foydalanib, karton, rangli qog‘ozlardan bayram tabriknomasini yasash bosqichlari.
24-mavzu. Simmetrik shaklda qog‘ozni qirqish orqali meva, sabzavot yasash. (1 soat)
Simmetrik qirqish usullarini ko‘rsatish, appelikatsiya usulida meva, sabzavot shaklini yasash.
Nazorat ishi. (1 soat)
25-mavzu. Quruvchilik kasbi haqida tushuncha. Kim qayerda ishlaydi Qog‘ozdan uycha yasash. (1 soat)
Qog‘ozdan buklash usulidan foydalanib, uycha yasash bosqichlari.
Tabiiy va turli materiallar bilan ishlash
(2 soat)
26-mavzu. Sabzavot va mevalarning urug‘idan applikatsiya usulida naqsh tuzish. (1 soat)
Sabzavot yoki mevalarining urug‘laridan applikatsiya usulida naqsh tuzish yo‘llari.
27-mavzu. Tabiiy va turli materiallardan hayvonlar yasash. (1 soat)
Tabiiy va turli materiallardan hayvonlar yasash texnologik xaritasi yoki yasash bosqichlari.
Qog‘oz va karton bilan ishlash
(4 soat)
28-mavzu. Qog‘ozdan savatda gullar yasash. (1 soat)
29-mavzu. Qog‘ozni buklash usulda gul yasash. (1 soat)
30-mavzu. Qog‘ozdan buklash usulida hayvonlar, qushlar, shakllarini yasash. (1 soat)
Nazorat ishi. (1 soat)
31-mavzu. Geometrik shakllardagi qog‘ozdan mashina qurish-yasash. Mehnatning mahsuli-mahsulot va uning turlari (1 soat)
O‘quvchilarda shakllangan fanga oid kompetensiyalar elementlari:
Buyum va mahsulot turlarini, ularni tayyorlash va ishlov berish usullarini bilish, texnologik loyihalash hamda amalga oshirish kompetensiyasi:
A1
turli materiallardan yasaladigan buyumlarni o‘lchay oladi, yelimlash ishlarini bajara oladi; tabiiy va turli materiallarni bir-birida farqlay oladi; oddiy modellarni yasay oladi; o‘tkir va tig‘li asboblardan foydalanishda xavfsizlik texnikasi qoidalari va sanitariya-gigiyena talablariga rioya qilgan holda foydalana oladi.
Psixomotor, funksional hamda amaliy faoliyat turlarini bajarishdagi operatsion kompetensiya:
A1
o‘z mehnat harakatlarini o‘quv topshiriqlari asosida munatazam takrorlay oladi.
To‘g‘ri va ongli kasb tanlash, ijtimoiy munosabatlarga kirisha olish kompetensiyasi:
A1
kasblar olamini biladi.
Mavzularni o‘rganish uchun - 31 soat
Nazorat ishlari uchun - 2soat
Jami - 33 soat
|
