52
52
Temir
Temir tabiatda eng koʻp tarqalgan element. Sof
temir oq tusli yal ti roq metall ko‘rinishida bo‘ladi.
Nam havoda yoki kislorodli suvda tezda quriydi,
egiluvchan metall. Issiqlik va elektrni yaxshi о‘tka-
zadi.
Texnikada temir va uning ruda lari qora metal-
lar deb ataladi. Texnik
sof temir elektromagnitlar
oʻzak lari va elektr mashinalari yakor lari, akkumulatorlar plastinalari uchun material dir.
Temir zamonaviy texnika uchun eng zarur metallardan biri. Lekin sof temir yum-
shoq boʻlgani uchun kam ishlatiladi. Temir birikmalari sanoat, qishloq xoʻjaligi va
qurilish ishlarida keng qoʻllaniladi.
Chо‘yan
Choʻyan har xil buyumlar (qo zon,
santexnika
qurilmalari, meʼ mor lik bezaklari va boshqalar) qu -
yish uchun ishlatiladigan moʻrt ma te rialdir.
Choʻyan oq, kulrang, bolgʻala nuvchan, mus-
tah kamligi yuqori, max sus,
olovbardosh turlarga
boʻ li nadi.
Quymalar olish uchun ishlatiladigan kulrang
chо‘yan quymakorlik choʻyani deb ham ataladi.
pо‘lat
Poʻlatning rangi kulrang bо‘ lib, toblanganda
uning qattiqligi
va mustahkamligi ortadi, bolgʻa-
lanuvchan boʻlib qoladi.
Ishlatilishiga qarab, qurilish va mashinasozlik,
asbobsozlik va bosh qa
sohalarda asosiy material
hisoblanadi.
Mis
Mis rangli metall hisoblanadi. Qadimda mis ru-
dasi Kipr orolidan qazib olingan,
shuning uchun
u orol ning nomi bilan “Cuprum”, ya’ ni mis deb
atalgan. Mis tabiatda nisbatan kam tarqalgan bо‘lib,
push ti-qizil rangga ega.
U yumshoq va yopish-
qoq, bolgʻalanuvchan, yaxshi egi luv chanlikka ega,
elektr tokini va issiqlikni yaxshi о‘tkazadi, kor-
roziyaga chidamli, ammo mо‘rt metalldir.
Mis issiqlik va elektr tokini juda yaxshi oʻtkazadi, bu jihatdan faqat kumushdan
keyinda turadi.
Mis ochiq havoda qorayadi, nam havoda koʻkaradi. U, asosan, sulfidli mis ruda-
laridan olinadi. Mis elektr simlari, elektr asboblar va uskunalar ishlab chiqa rishda,
