MATEMATIKA FANINI O‘QITISHDA ZAMONAVIY AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH
Aziza Axmedova
Xorazm viloyati, Xonqa tumani, 7-IDUM
Annotatsiya: Ushbu maqolada matematika fanida
axborot texnologiyalarining
ahamiyati haqida ilmiy fikrlar bayon etiladi. Ilmiy fikrlar faktlarga asoslanib
xulosalanadi.
Kalit so‘zlar: matematika, fan, texnik vositalar mantiq, tur, jins, kompyuter,
axborot.
USE OF MODERN INFORMATION TECHNOLOGIES IN TEACHING
MATHEMATICS
Aziza Akhmedova
Khorezm region, Khanka district, 7-SSGS
Abstract: This article presents scientific views on the importance of information
technology in mathematics. Scientific opinions are concluded based on facts.
Keywords: math, science, technology, logic, type, gender, computer,
information.
Matematikaning chegarasiz mamlakat degan iborasini bir necha bor
eshitganman. Uning
taqiqlanganligiga qaramay, matematikaga oid iboraning juda
yaxshi sabablari bor. Inson hayotida matematika alohida o'rin tutadi.
Mutaxassislarning
ta’kidlashlaricha, matematikani yaxshi o‘zlashtirgan
o‘quvchining tahliliy va mantiqiy fikrlash darajasi yuqori bo‘ladi. U nafaqat misol va
masalalar yechishda, balki hayotdagi turli vaziyatlarda ham tezkorlik bilan qaror
qabul qilish, muhokama va muzokara olib borish, ishlarni bosqichma-bosqich
bajarish qobiliyatlarini o‘zida shakllantiradi. Shuningdek,
matematiklarga xos
fikrlash uni kelajakda amalga oshirmoqchi bo‘lgan ishlar, tevarak-atrofda sodir
bo‘layotgan voqea-hodisalar rivojini bashorat qilish darajasiga olib chiqadi.
Matematika fani insonning intellektini, diqqatini rivojlantirishda, ko‘zlangan
maqsadga erishish uchun qat’iyat va irodani tarbiyalashda, algoritmik tarzdagi tartib-
intizomlilikni ta’minlashda va tafakkurini kengaytirishda katta o‘rin tutadi.
Matematika olamni bilishning asosi bo‘lib, tevarak-atrofdagi voqea va hodisalarning
o‘ziga xos qonuniyatlarini ochib berish, ishlab chiqarish, fan-texnika va
texnologiyaning rivojlanishida muhim ahamiyatga ega.
Shuning uchun matematik
"Science and Education" Scientific Journal
October 2020 / Volume 1 Issue 7
www.openscience.uz
225
madaniyat — umuminsoniy madaniyatning tarkibiy qismi hisoblanadi. Matematika
fanini nazariylashtirgan holda o‘qitishga yondashishdan voz kechib, o‘quvchining
kundalik hayotida matematik bilimlarni tatbiq eta olish salohiyatini shakllantirish va
rivojlantirishga erishish, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini namoyon
qilish va faollashtirishga e’tiborni kuchaytirish – davr talabi.
Matematik ta’limga kompetensiyaviy yondashuv o‘quvchilarda kasbiy, shaxsiy
va kundalik hayotda uchraydigan holatlarda samarali harakat qilishga imkon
beradigan amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish va rivojlantirishni
hamda matematik
ta’limning amaliy, tatbiqiy yo‘nalishlarini kuchaytirishni nazarda tutadi.
Mamlakatimizning dunyo hamjamiyatiga integratsiyalashuvi, fan-texnika va
texnologiyalarning rivojlanishi yosh avlodning o‘zgaruvchan dunyo mehnat bozorida
raqobatbardosh bo‘lishi, fanlarni mukammal egallashini taqozo etadi. Bu esa ta’lim
tizimiga, jumladan, matematikani o‘rgatishga ilg‘or milliy va xalqaro tajribalar
asosida standartlarni joriy etish orqali ta’minlanadi.
Matematikaning hayotimizda tutgan beqiyos o‘rni inobatga olingan holda
mazkur fan birinchi sinfdanoq maktab darsliklariga kiritilgan bo‘lib, yurtimizda
barcha aniq fanlar qatori matematika ta’limini
zamon talablari asosida
takomillashtirib borish, uni o‘qitishda eng so‘nggi pedagogik va innovatsion usullar,
multimedia vositalari hamda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etishga
katta e’tibor qaratilmoqda.
Ayniqsa, o‘quv fanini akademik bilim berishdan ko‘ra ko‘proq hayot bilan
bog‘lash, amaliy misol va masalalarni yechish, o‘quvchilarni mustaqil izlanish, o‘qib-
o‘rganishga jalb etishning ahamiyati beqiyos. Dars jarayonida o‘quvchi o‘zini
majburan partaga mixlab qo‘yilgandek his etmasligi, aksincha, mashg‘ulotlarda katta
ishtiyoq, kuchli xohish bilan qatnashishiga erilishi lozim.
Matematik bilimlar nafaqat baho olish uchun savol-javoblar yoki imtihonlarda,
balki uyda, ish jarayonida, sport va san’at bilan shug‘ullanishda, savdo-sotiq, oldi-
berdi – hayotning har bir lahzasida o‘quvchiga naf berishini u chuqur anglab yetishi
muhim. Buning uchun esa mazkur fan o‘qituvchisi o‘tayotgan mavzularini bevosita
hayot bilan bog‘lab, biror misol yoki masala, topshiriqlarni
turmushdagi oddiy
vaziyatlar yordamida yechishga o‘rgatishi zarur.
Matematika fanlarini o’qitishga yangi texnik vositalar, shu jumladan, kompyuter
va boshqa axborot texnologiyalarining jadal kirib kelayotgan hozirgi davrida
fanlararo uzviylikni ta`minlash maqsadida informatika fani yutuqlaridan foydalanish
dolzarb masalalardan biridir.
Pedagogik, kompyuter va axborot texnologiyalar ta’lim jarayonini tashkil etish,
tayyorlash, ilmiy-metodik materiallar bilan ta’minlash, ta’lim jarayonini amalga
oshirish, ta’lim natijalarining sifatini baholashdan iborat bo’lgan yaxlit tizimda o’z
ifodasini topadi.
"Science and Education" Scientific Journal
October 2020 / Volume 1 Issue 7
www.openscience.uz
226
Kompyuter texnikalarini ta`lim muassasalariga tatbiq etish, o’qitish jarayonini
optimallashtirishga keng yo’l ochib beradi. Keyingi o’n yillikda matematika fanini
o’qitishda kompyuterlardan foydalanish bir necha asosiy yo’nalishlarda olib borildi.
Bularga kompyuter yordamida bilimni baholash, turli tipdagi o’rgatuvchi dasturlarni
ishlab chiqish va rivojlantirish, bilishga oid matematikaviy o’yinlarni
ishlab chiqish
va boshqalar kiradi.[1]
Matematika o’qitishda kompyuterlarni qulayligini yana bir yo’nalishi ayrim
o’quv holatlarini modellashtirishdir. Modellastirilgan dasturlardan foydalanishning
maqsadi, o’qitishning boshqa usullari qo’llanganda tasavvur qilish, ko’z oldiga
keltirilishi qiyin bo’lgan materiallarni tushunarlibo’lishini ta`minlashdan iborat.
Modellashtirish yordamida o’quvchilarga ma`lumotlarni grafik rejimda kompyuter
multimediasi ko’rinishida taqdim qilish mumkin. Shu boisdan ular matematikani
chuqur o’rganish va o’quv jarayonida sezilarli darajada mustaqillik namoyon etishga
moyil bo’ladilar.
Ko’p holatlarda vujudga keladigan matematik
muammoni tez va berilgan
aniqlikda hal etish uchun professional matematikdan o’z kasbi bilan bir vaqtda
ma`lum bir algoritmik til va dasturlashni bilishi talab qilinadi.[2] Shu maqsadda XX
asrning 90-yillarida matematiklar uchun ancha qulayliklarga ega bo’lgan matematik
sistemalar yaratilgan. Bu maxsus sistemalar yordamida turli sonli va analitik
matematik hisoblarni, oddiy arifmetik hisoblashlardan boshlab, to xususiy hosilali
differensial tenglamalarni yechishdan tashqari grafiklarni
yasashni ham amalga
oshirish mumkin.
