|
THEORY AND ANALYTICAL ASPECTS OF RECENT RESEARCHBog'liq Yarashov Mardon Jobir o’g’li kurs ishiTHEORY AND ANALYTICAL ASPECTS OF RECENT RESEARCH
International scientific-online conference
Part 9, Issue 1: NOVEMBER 9
th
2022
~ 133 ~
www.interonconf.com
maqsadi geometrik figuralar, ularning elementlari haqida, figuralar va ularning
elementlari orasidagi munosabatlar haqida, ularning ba’zi xossalari haqidagi
tasavvurlarning to’la tizimini tarkib toptirishdan iborat. Geometrik figuralar haqidagi
fazoviy tasavvurlar geometrik figuralarni chizmachilik va o’lchash asboblari
yordamida va bu asboblarning yordamisiz o’lchash va yasashning amaliy malakalarini
(ko’zda chamalash, qo’lda chizish va hokazo) tarkib toptiriladi; o’quvchilarning nutq va
fikrlashlari shu asosda rivojlantiriladi.
O’quvchilar matematika darslarida geometrik shakllar bilan tanishib borar
ekanlar, ularning mantiqiy tafakkuri ortib boradi. Nimagaki, bolalar darsdan so’ng
atrofdagi buyumlar, narsalarning shakli bilan yanada ko’proq qiziqadilar. Shundan
so’ng ularda savollar tug’ila boshlaydi. “ustoz, quyosh, oy, yulduzlarning rangini nima
deb ataymiz?” “nima uchun yarim aylana deb aytamiz?” kabi. Bunda o’qituvchining eng
muhim vazifasi o’quvchining savoliga to’g’ri va mantiqli javob berishdir. Chunki, savol
o’qituvchining darsga qiziqishini ifodalaydigan belgidir. Savoliga kerakli javobni olgan
o’quvchi uyga borib yana atrofni kuzatadi va o’ziga mavhum, tushunarsiz bo’lgan
shakllarning mohiyatini ustozidan so’rab, bilib olishni niyat qilib qo’yadi. Matematika
darsida olingan bilimlari texnologiya darsida yanada mustahkamlanadi, sababi, xuddi
shu geometrik shakllar orqali turli narsalar yasaladi (qog’ozdan hayvonlar, qushlar
shaklini, plastilindan shakllarning o’zini yasash topshiriqlari beriladi). O’quvchilar
to’g’ri to’rtburchak va kvadratni yanada aniq farqlashni o’rganadilar.
Geometrik materiallarni o’rgatish jarayonida ko’proq ko’rgazmalardan foydalanib
dars o’tish o’quvchilarning tasavvur qila olishlariga ko’proq yordam beradi. Bular
qog‘oz poloskalar ko‘rinishidagi tarqatma materiallar, figuralar modellari, qog‘oz va
kartondan qirqilgan har xil uzunlikdagi cho‘plar va boshqa narsalar bo‘lishi mumkin.
Ayrim mavzularni o‘rganishda o‘quvchilar bilan birgalikda qo‘lda ko‘rgazma-
qo‘llanmalar tayyorlash foydali, bular to‘g‘ri, o’tkir, o’tmas burchak modeli,
ko‘pburchaklar modellari (shu jumladan to‘g‘ri to‘rtburchaklar va kvadratlar ham) va
boshqa narsalardan iborat. Doskada chizmalarni bajarish uchun chizmachilik o‘lchash
asboblari to’plami, chizg‘ich, chizmachilik sirkuli albatta sinfda mavjud bo‘lishi kerak.
Shunday asboblar har bir o‘quvchida ham bo‘lishi kerak.
Birinchi sinfdan boshlab o‘quvchilarda nuqta, to‘g‘ri chiziq, nur, egri chiziq,
kesmalarni bir-biridan farqlash,burchak, burchak turlari, uchburchak va uning
elementlari, to’rtburchak va uning elementlari, kvadrat, ko’pburchaklar, aylana va
doira, simmetriya, turli shakllar yasash, soda fazoviy shakllar o’rgatiladi. 1-sinf
Matematika darsligi (L. O’rinboyeva va boshq. Toshkent: Respublika ta’lim markazi,
2021. – 160 b.) da 4-bob “Geometrik shakllar” deb nomlangan. 20 soatga mo’ljallangan
ushbu bob “Burchak turlari “ nomli mavzudan boshlanib, “ Sodda fazoviy shakllar”
mavzularini o’z ichiga oladi. Ushbu 20 ta mavzu o’qituvchi tomonidan mukammal
tushuntirilsa, o’quvchi sodda geometrik shakllar bo’yicha beriladigan savollarga javob
berib, qanday chizish, yasashni ko’rsata oladi. Mashqlarni bajarish asosida o‘quvchilar
|
| |