19
Tahlil qilinayotgan davrga ko‘ra bank faoliyati tahlili
quyidagicha tasniflanadi.
3-chizma.
Operativ, joriy va istiqbolli tahlillar bankning ichki tah-
lili hisoblanadi. Ular asosan, amalga oshirilayotgan bank
operatsiyalarini baholash, unga ta’sir
etayotgan omillarni
aniqlash, kelgusida faoliyat samaradorligini oshirish uchun
istiqbolli chora-tadbirlar belgilashda muhim ahamiyat kasb
etadi. Operativ tahlil odatda har bir operatsiyani amalga
oshi rishi uchun mas’ul bo‘lgan xodimlar tomonidan amal-
ga oshiriladi. Joriy va istiqbolli tahlillar bankning ichki ap-
parati tomonidan amalga oshirilib,
qaror qabul qilish uchun
bank boshqaruviga taqdim etiladi. Bank boshqaruvi tahlil
natijalarini umumlashtirgan holda faoliyat samaradorligini
yaxshilash yuzasidan qarorlar qabul qiladi.
Bundan tashqari iqtisodiy adabiyotlarda tahlil boshqaruv
obyektiga qarab moliyaviy va boshqaruv tahliliga ajratilgan
holda o‘rganiladi.
20
Moliyaviy tahlilda pul mablag‘larining harakati, da-
romadlar tarkibi va miqdori,
xarajatlar tarkibi, moliya-
viy natijalari, moliyaviy resurslar, moliyaviy barqarorlik
ko‘rsatkichlari va faoliyat rentabelligi kabilar hisob tizimi
va moliyaviy hisobotlar ma’lumotlaridan foydalangan hol-
da o‘rganiladi. Boshqaruv tahlilida
asosan bankka chetdan
jalb etilgan va o‘z mablag‘larini samarali boshqarish, passiv
va aktiv operatsiyalarini muvofiqlashtirish, kredit portfelini
boshqarish, mehnatning tashkil etilishi, asosiy vositalar va
yordamchi materiallardan
samarali foydalanish, daromad
va xarajatlarni boshqarish kabilar nazarda tutiladi.
Yuqorida bildirilgan fikrlardan xulosa qilib aytadigan
bo‘lsak, Bank faoliyati tahlilining turlari har xil bo‘lishiga
qaramasdan, ulardan tahlil jarayonida o‘rganilayotgan
ko‘rsatkichning mazmun-mohiyatiga qarab turli usullarni
qo‘llab, taqqoslanayotgan ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi farqlar
va bu farqlarni keltirib chiqargan omillar aniqlanadi.
Bank faoliyati tahlili jarayonida ma’lum bir bankning
faoliyatini boshqa bir bankning faoliyati bilan taqqoslab
o‘rganish ham muhim ahamiyatga ega.
Bir bankning regionlardagi filiallari
faoliyatining turli
jabhalarini taqqoslash orqali Bank boshqaruvi ilg‘or amali-
yot tajribasini ommalashtirish imkoniyatlariga ega bo‘ladi.
Respublikamizda O‘zbekiston Respublikasi banklari assot-
siatsiyasi qoshida tashkil etilgan «Axbor Reyting» kompa-
niyasi tomonidan mavjud barcha banklarning har choraklik
va yillik faoliyatlari natijalari xalqaro andozalarga asoslan-
gan holda tahlil qilinadi.
Uning natijalariga asosan bank faoliyati baholanadi. Bu
o‘z navbatida, banklar tomonidan
raqobat muhitida uning
raqobatbardoshligini oshirish uchun faoliyatining qaysi ji-
hatlarini samarali boshqarish haqida chora-tadbirlar belgi-
lashiga yordam beradi.
Bank faoliyatini har tomonlama chuqur tahlil qilishda
21
statistikada qo‘laniladigan guruhlash, iqtisodiy indekslash,
zanjirli almashtirish, balans,
korrelyatsiya, regressiya, mat-
ritsa kabi metodlardan har tomonlama foydalaniladi. Ho-
zirgi zamon bank texnologiyalari, turli matematik dasturlar-
dan oqilona foydalanish faoliyat tahlilining tezkorligi va sa-
maradorligini oshiradi.
