0 ‘zb ek isto n R espublikasi rah b ariy ati to m o n id a n davlat
n azo ra tin i tashkil etish m u am m o sig a q ay ta q u rish ja ra y o
n id a ju d a k atta e ’tib o r b erilm o q d a va quyidagi m e ’yoriy
h u q u q iy hu jjatlar qabul qilindi: 0 ‘zb ek isto n R espublikasi-
n in g 1 9 9 2 -yil 1 3 -y a n v a r № 5 0 4 -X II « 0 ‘zb ek isto n R esp u b li
kasi P re z id e n ti huzu rid ag i 0 ‘zb ek isto n R espublikasi d av
lat n azo ra ti q o ‘m itasin i tash kil etish to ‘g ‘risida»gi Q o n u -
ni, 0 ‘zb ek isto n R espublikasining 1992-yil 9 -d e k a b r № 734-
X II
«A uditorlik
faoliyati to ‘g ‘risida»gi
Q o n u n i, m a zk u r
Q o n u n n in g yangi ta h riri 0 ‘zbek isto n R espublikasi 2000-yil 26-
m aydagi
78-11
so nli
Q o n u n ig a
m uvofiq
tasd iq lan g an ,
0 ‘zbekiston R espublikasi
P re z id e n tin in g
1994-yil
16-fev-
raldagi « 0 ‘zb ek isto n R espublikasida davlat n a z o ra ti tizim ini
ta k o m illash tirish n in g ay rim ch o ralari t o ‘g ‘risida»gi F a rm o n i,
1996-yil 8-avgustdagi «T ekshirishlarni tartib g a solish va n a
z o rat qiluvchi o rg an larn in g fao liyatini m uvofiqlashtirishn i
akom illash tirish to ‘g ‘risida»
k abi
h u jjatlar
qabul
qilinib,
am aliyotga jo riy etildi. U sh b u ish la r y an a d av om ettirilib,
2 0 0 0-y ildan
xozirgi
d av rgacha
0 ‘zb ek isto n R espublikasi
m oliyaviy
n a z o ra tn i
am alga
o sh irish
b o ‘y ic h a
k o ‘p lab
q o n u n ch ilik aktlari q abul q ilindi. ( 0 ‘zb ek isto n R espublikasi
«Budjet tizim i to ‘g‘risidagi», «D avlat bu d jetin in g g ‘azn ach ilik
ijrosi
to ‘g ‘risida»gi
Q o n u n lar,
0 ‘zb ek isto n
R espublikasi
P rezid e n tin in g 2 002 -yil 13-dekabrdagi № P Q -3161 F a rm o n i,
0 ‘zbek iston R espublikasi V azirlar M ah k am a sin in g 2002-yil
15-noyabrdagi Q aro ri va b o sh q alar) .
A m alga osh irish b ilan b o g ‘liq m u n o sa b a tla rn i qu y id a-
gich a g u ru h lash m u m k in :
X o ‘jalik
subyektlarining
faoliyatini
davlat
nazorati
0 ‘zbekiston Respublikasining 1998-yil 24-dek abr № 717-1 «Xo‘-
jalik subyektlari faoliyatini davlat nazorati to ‘g ‘risida»gi Q onuni
asosida
tartibga solinadi;
D avlat n a z o ra tin i p ro k u ro r n a z o ra ti to m o n id a n am alga
oshirilishi tegishli q o n u n c h ilik asosida tartibg a solinadi;
D avlat n a z o ra tin i soliq tekshiruvlari y o i i b ilan am alga
oshirish tegishli soliq q o n u n ch ilig i to m o n id a n belgilanadi.
L ekin 0 ‘zb ek isto n d a m oliyaviy n a z o ra tn i tashkil etishga a lo
h id a e ’tib o r qaratilganligi b ilan u m u m iy q abul qilin gan ja -
h o n arnaliyotiga t o i i q m os keltirish b o ‘yicha tegishli ish -
larni am alga o sh irish lozim .
M oliyaviy n azorat tizim i o ‘z tarkibida - subyektlar (n a z o
rat qiluv chilar), ob y ek tlar (n azo rat qilin u v ch ilar), n a z o ra t
nin g usul va vositalarin i birgalikda jam lay di.
M oliyaviy n a z o ra tn in g m axsus uslublari: d oim iy m o n ito r-
ing -k u zatu v , m ark azlash g an to p sh iriq lar b o ‘y ich a tekshirish,
xarajatlar
sm etasin in g
ijrosi
y u zasid an
h ujjatli
taflish,
x o ‘jalik faoliyati tah lili singari b irm u n c h a xususiy uslublarga
b o ‘linadi. O raliq v azifalam i b ajarish u c h u n h u jja tla m i m u q o -
bil
teksh irish, p ul m a b lag ‘la ri va m o d d iy bo y lik lam i r o ‘yxat-
ga olish, m iq d o r hiso bn i tik lash va b o sh q alard a n foydalaniladi.
M oliyaviy n a z o ra t, sh u n in gd ek . m ajb uriy va o ‘z ta -
shabbusiga k o ‘ra am alga oshirilishi m u m k in .
N a z o ra t sam aradorligiga rasm iy va m an tiq iy , hujjatlar va
fak tlar asosidagi
te k sh irish lar
k abi
xilm a-xil
u sullam i
q o ‘shib foy dalan ish o rq ali erishiladi.
B u n d a n tash q ari, b ud jet ijrosining n azo ra ti t o ‘liq yoki
q ism an , kom pleks yoki m avzuli,
yoppasiga yoki tanlab
o ‘tkaziladig an n azo ra t turlarig a b o ‘lish teksh irish h ajm i, yoki
tek sh irilay o tg an ob yek tn in g to ‘liq qam rab olinishiga bo g ‘liq.
0 ‘zbekiston Respublikasi h am m oliyaviy nazo rat sohasida
jah o n d ag i rivojlangan davlatlar tajribasidan
kelib ch iq q an holda,
ularda m ayjud bo Igan moliyaviy n azorat tizim iga o ‘tish borasida
m u h im b o ig a n ishlar am alga oshirilm oqda. Jum lad an, h ar to -
m onlam a xolis b o ig a n , ijroiya hukum atiga em as, balki q o n u n
chiqaruvchi davlat organiga b o ‘ysunuvchi 0 ‘zbekiston R espub
likasi hisob palatasi 0 ‘zbekiston Respublikasi P rezidentining
2002-yil 21-iyundagi P F -3093 sonli « 0 ‘zbekiston Respublikasi
hisob palatasini tashkil etish to ‘g ‘risida»gi farm oniga asosan
tashkil etildi.
M oliyaviy nazoratn i tashkil etishda uning turlarini to ‘g‘ri
belgilash m u h im liisoblanadi. Shu jih a td a n
m oliyaviy nazoratni
3 lurga b o ‘lish m aqsadga m uvofiq hisoblanadi: budjet-m oliyaviy
nazorati, m oliyaviy - x o ‘jalik (tadbirkorlik, tijorat) nazorati,
m ustaqil audit. (1-chizm a).
M oliyaviy - budjet nazoratining subyektlari b o ‘lib, birinchi
navbatda. nazorat huquqiga ega b o ‘Igan davlat organlari. qonun-
chilik va ijro organlari va boshqaruv hisoblanadi. 0 ‘zbekistonda
bunga Oliy M ajlisning Senat va q o nu nchilik palatasi, P rezident
D evoni, V azirlar M ahkam asi, m oliya vazirligi, M arkaziy b an k
va boshqalar kiradi.
Moliyaviy nazorat funksiyasi bo‘limi
Moliyaviy
nazoratga
kiruvchi mustaqil audit-
ning maxsus funksiyasi
bo‘limi
Budjet-
moliyaviy
nazorati
moliyaviy-xo‘jalik
(tadbirkorlik, tijorat)
nazorati
Mustaqil audit
Budjet daromad
va xarajat mod-
dalarini tek
shirish
Moliyaviy xo‘jalik faoli
yatini va moliyaviy hi-
sobotlaming to‘g‘riligini
tekshirish
Moliyaviy hisobotlar-
ning to‘glriligini tas-
diqlash
Mavzu bo‘yicha tekshirish yoki operatsion
audit
Baholash dasturi, aniq natijalar olishga
m o‘ljallash, «sanset» metodi
Taftish va tekshirish
natijalarini kamomad
hamda o‘g‘irliklar sodir bo‘lganda yuqori
tashkilotga taqdim etish
Auditorlik lirmasining
maslahat xizmatlari
1 .1-chizm a.
M oliyaviy nazoratni har bir tur funksiyasi bo‘yicha boMimi
