1. ALT matematik ta‟minoti (MT).
2. ALT dasturaviy ta‟minoti (DT).
3. ALT informatsion ta‟minot.
4. ALT texnikaviy ta‟minoti.
5. ALT lingvistik ta‟minoti.
Tayanch so‘zlar va iboralar
Umumtizimiy DT,
ixtisoslashgan DT, so„rovlar tili, ma‟lumotlarning fizikaviy modeli,
ma‟lumotlarning sanaviy modeli.
Loyihalashni avtomatlashtirish vositalarini avtomatlashtirilgan loyihalash turlari bo„yicha
guruhlarga ajratish mumkin.
2.1. ALT matematik ta’minoti (MT)
ALT matematik ta‟minoti asosini algoritmlar tashkil qiladi; bu algoritmlar bo„yicha ALTning
dasturaviy ta‟minoti ishlab chiqiladi. ALTda matematik ta‟minotning elementlari har xil b
o„ladi.
Ular ichida invariant elementlar – funktsional modellarni tuzish printsiplari,
algebraik va differentsial
tenglamalarning
sonli yechimi metodlari, ekstremal masalalarni qo„yish, ekstrimumni qidiri
shlar
mavjud. Matematik ta‟minotni ishlab chiqish ALT yaratishdagi eng murakkab bosqichdir;
ALT
unumdorligi va ishlashining samaradorligi ko„p jihatdan unga bog„liq.
ALT DTsi vazifasi va amalga oshirish usullari bo„yicha ikki qismga bo„linadi:
1) matematik metodlar
va ular asosida tuzilgan, loyihalash ob‟yektlarini tavsiflovchi
matematik modellar;
2) avtomatlashtirilgan loyihalash texnologiyasining formalashgan bayoni.
Matematik ta‟minot birinchi qismini amalga oshirishning usullari va vositalari turli ALTlarda
o„ziga xosligi bilan ajralib turadi va loyihalash ob‟yektlarining xususiyatlariga bog„liq. M
atematik
ta‟minotning ikkinchi qismiga kelsak, avtomatlashtirilgan loyihalash
jarayonlarini formalash
tirish
majmui, alohida loyihalash masalalarini algoritmlash va dasturlashga nisbatan ham murakkab ma
sala
ekan. Bu masalani yechishda loyihalashtirish texnologiyasining mantiqi butunligicha, jumla
dan
avtomatlashtirish vositalaridan foydalanish asosida loyihalovchilarning bir-
biri
bilan muloqoti
mantiqi, formalashtirilishi kerak. Ushbu turdagi masalalarni yechishga mos keladigan tizim
lar
umumiy nazariyasining metodlari va holatlari ko„rilayotgan sohada hozircha qo„llanilishini top
madi.
Loyihalashni avtomatlashtirish bo„yicha ishlar ko„p holatlarda loyihalash metodologiyasinin
g
takomillashmaganligini namoyon qildi va bir vaqtning o„zida
loyihalash jarayonlarini
takomillashtirish bo„yicha masalalarni yechish zaruratiga olib keldi. Loyihalash metodologi
yasini
takomillashtirish va rivojlantirish kontseptsiyasiga turli mualliflarning qarashlari bir narsada
bir-
biriga o„xshash: loyihalash asosida tizimli yondoshuv yotishi kerak.
ALTning matematik t
a‟minoti
loyihalashni avtomatlashtirishning ob‟yekti, jarayoni va vositalarini o„zaro bog„liqlikda bayon q
ilishi
lozim. Hozirgi paytda ushbu masalani yechish uchun tayinli nazariy baza bo„lmaganligi u
chun,
amalda turli matematik metodlarning murakkab tizimlarini modellash vositalari yagona komplek
sga
integratsiyalashishi jarayoni bormoqda.
Ushbu jarayon rivojida ikkita istiqbolli yo„nalishni ajratish mumkin:
− optimal loyihaviy yechimlarni olish metodlarining, jumladan avtomatlashtirilgan
loyihalashga yo„nalgan metodlarning rivoji;
− loyihalanayotgan ob‟yektlarning turlariga invariant avtomatlashtirilgan
loyihalash
jarayonlarining o„zini takomillashtirish va tipiklashtirish.
Davlat standartlarining
«САПР. Типовые функционалные схемы проектирования
изделий в условиях функционирования систем» metodik ko„rsatmalarni ishlab chiqish
loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirishni takomillashtirish va tipiklashtirishda ahamiyatli
natija
bo„ldi. Unda loyihalashni avtomatlashtirish jarayoni tarkibi va protseduralar ketma-
ketligi, loyihaviy
11
hujjatlarning mazmuni va shakllari bo„yicha an‟anaviy loyihalash jarayonidan keskin farq qiladi.
Shu
bilan birga avtomatlashtirilgan loyihalash jarayonida loyihalash ob‟yektlariga invariant bo„l
gan
ma‟lum sondagi protseduralarni ajratish mumkin. Loyihalashning namunaviy jarayonini
modellashning matematik apparatini markazlashtirilgan holda
ishlab chiqish va bunday mo
dellarni
amalga oshiruvchi bazaviy dasturaviy-metodik komplekslarni chiqarish avtomatlashtirilgan
loyihalash jarayonlari texnologiyasini takomillashtirish
va tipiklashtirishda istiqbolli yo„nalishdir.
