• V.Veter va G.Fexner tomonidan tavsiya qilingan qonun asosida aniqlanadi. Inson sezadigan tovush qattiqligining quyi chegarasi Bell
  • To’xtasinov Faryozbek




    Download 0.66 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet3/5
    Sana23.11.2022
    Hajmi0.66 Mb.
    #31426
    1   2   3   4   5
    Bog'liq
    1-maruza, Fizika fanidan mustaqil ish, Umumiy o’rta ta’lim maktablarida informatika fanini o’quvchilarg, конституционная реформа, Fe’llardagi nisbat kategoriyasi
    TOVUSH CHASTOTASI (Hz): 
    Tovush hodisalarini o’rganuvchi fizika bo’limiga akustika deyiladi. Akustika 
    umumiy fiziologik (bioakustika), arxitekturik, musiqiy va hakozo bo’limlarga 
    bo’linadi.Tovush – (bu zarrachalarning elastik muhitda tebranishidir) qulog’imiz seza 
    oladigan chastotalarda zarrachalarning elastik muhitda tebranishidir, ya’ni 16 – 2·10
    4
    Gs chastotadagi diapazondir. 16 Gs chastotadan kichik tebranishlarga infratovush (IT), 
    2·10
    4
    Gs dan kattalarini ultratovush (UT) deb ataladi. ITva UT larni qulog’imiz qabul 
    qilmaydi. 
    Tovushlar yo‘g‘on va ingichka, baland va past, yoqimli va yoqimsiz bo‘ladi. 
    Ular bir-biridan qanday kattaligi bilan farq qiladi? Buning uchun maxsus kattaliklar 
    kiritilgan. 
    Tovushning qattiqligi. 2-rasmdagi kamertonning 
    sharcha tegmagan shoxchasiga sekingina rezina bolg‘a 
    bilan uraylik. Shunda kamerton tebranishi tufayli sharcha 
    ma’lum uzoqlikka borib keladi. Bolg‘a bilan qattiqroq 
    uraylik. Sharcha oldingidan uzoqroqqa borib keladi.
    Kamertonning tebranishi davrida eng katta chetlash
    ishiga tebranishlar amplitudasi deyiladi. 
    Kamerton qanchalik katta amplituda bilan tebransa, undan 
    chiqadigan tovushning qattiqligi shuncha kata bo’ladi.
    2-rasm Tovush energiyaga ega. Agar tovush energiyasi ma’lum
    kattalikdan kichik bo‘lsa, inson unday tovushlarni eshitmaydi. Bu quyi chegara 1m
    2
    yuzaga to’g’ri kelgan tovush quvvati 0.000001mkW deb belgilangan. Birlik yuzaga
    to‘g‘ri kelgan tovush quvvati 1 W/m
    2
    ga borganda, inson qulog‘ida og‘riq sezadi va
    tebranishlarni tovush sifatida qabul qilmaydi.
    Tovushning qattiqligini 1858-yilda nemis fiziklari V.Veter va G.Fexner 
    tomonidan tavsiya qilingan qonun asosida aniqlanadi. Inson sezadigan tovush
    qattiqligining quyi chegarasi Bell deb belgilangan. Bu birlik telefonni ixtiro qilgan 
    G.Bell sharafiga qo’yilgan. Og’riq sezish bo’sag’asini 130dB deb qabul qilingan
    (1 detsi bel = 1dB = 0,1 B). Shunga ko’ra sekin 
    suhbatniki 40dB, shovqinniki 80dB, 
    samolyotniki 110–120 dB ga teng. Tovushning 
    balandligini mexanik va elektr 
    qurilmalar yordamida kuchaytirish mumkin. 
    Masalan, karnaydan chiqayotgan ovozni bir 
    tomonga yo‘naltirib, tarqalish yuzasi 
    kichiklashtiriladi. 
    «Rupor» (3-rasm)
    ham shunday tovushni yo‘naltirib beradi.
    3-rasm Qadimda tovushni kuchaytirib beruvchi


    - 6 - 
    apparatlar bo‘lmaganida, «qulog’i og’ir» odamlar ruporni qulog‘iga qo‘yib eshitganlar. 

    Download 0.66 Mb.
    1   2   3   4   5




    Download 0.66 Mb.
    Pdf ko'rish