• TOVUSH TARIKIBI
    		•

    To’xtasinov Faryozbek




    Download 0.66 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet4/5
    Sana23.11.2022
    Hajmi0.66 Mb.
    #31426
    1   2   3   4   5
    Bog'liq
    1-maruza, Fizika fanidan mustaqil ish, Umumiy o’rta ta’lim maktablarida informatika fanini o’quvchilarg, конституционная реформа, Fe’llardagi nisbat kategoriyasi
    Tovushning balandligi. Bu kattalik tovush chastotasi bilan belgilanadi. Ma’lum
    ki, inson gapirganda yoki ashula aytganda bir xil chastotali tebranishlar chiqar masdan,
    ko‘p xil chastotali tebranishlar hosil qiladi. Erkak kishi gapirganda uning tovushida 
    100 dan 7000 Hz gacha, ayol tovushida 200 dan 9000 Hz gacha bo‘lgan tebranishlar 
    uchraydi. Nog‘oradan chiqadigan tovushlar 90 dan 14 000 Hz gacha bo‘ladi.
    TOVUSH TARIKIBI: 
    Tovush mexanik energiyaning materiya bo‘ylab to‘lqinlar yordamida 
    tarqalishidir. Tovush chastota, to‘lqin uzunligi, davr, amplituda va tezlik bilan 
    xarakterlanadi. 
    Kundalik turmushda tovush atamasini havoda tarqaluvchi va odam eshita 
    oladigan to‘lqinlarga nisbatan qo‘llashadi. Biroq fizikada tovush deb har qanday 
    materiyada tarqaluvchi mexanik to‘lqinlarga aytiladi. Tovush va u bilan bog‘liq 
    hodisalarni o‘rganuvchi fan bo‘limi akustika deyiladi. 
    Tovush (fizikada) - keng maʼnoda - gazsimon, suyuq yoki qattiq muhitda 
    toʻlqin shaklida tarqaladigan elastik muhit zarralarining tebranma harakati. Tor 
    maʼnoda — odam va hayvonlarning maxsus sezgi organlari orqali qabul qilish, 
    eshitish hodisasi.
    Tovushninng har xil muhitda tarqalish tezligi har xil bo’lib, u muhitning elastik 
    hususiyatiga va muhit zichligiga bog’liq bo’lib, quyidagicha ifodalanadi: 
    √
    bunda, E – Yung moduli, 
    – zichlik. 
    Tovush toni (vaqt mobaynida doimiy yoki biror qonuniyat asosida o’zgaruvchi 
    bo’lgan tebranish) chastota, amplituda (siljish) va tebranish shakli - garmonik spektr 
    bilan harakatlanadi.
    Organizmda mustaqil ravishda paydo bo’ladigan tovushlarni eshitish 
    auskultatsiya deyiladi, tovushlarni eshitish uchun stetoskop, forendeskop ishlatiladi. 
    Auskultatsiyaga asoslangan usulni fonokardiografiya deyiladi, ya’ni yurakdagi 
    tovushlarni yozish usuli .Tananing ayrim qismlarini tukkullatish va uni analiz 
    qilinishiga perkussiya deyiladi. Organizmda mustaqil ravishda paydo bo’ladigan 
    tovushlarni eshitish auskultatsiya deyiladi, tovushlarni eshitish uchun stetoskop, 
    forendeskop ishlatiladi. Auskultatsiyaga asoslangan usulni fonokardiografiya deyiladi, 
    ya’ni yurakdagi tovushlarni yozish usuli .Tananing ayrim qismlarini tukkullatish va 
    uni analiz qilinishiga perkussiya deyiladi. 
    Tovush geniratsiyasini organizimda tovush apparati hosil qiladi. U tanglay, til, 
    lab, ovoz boylamidan iborat. Tovush hosil qilishda o’pka, bronxlar, traxeyalar, og’iz 
    bo’shlig’i, burun, tomoq bo’shlig’i ham qatnashadi. Burun va og’iz bo’shlig’i 
    rezonator hisoblanib, tovush formasini til, lab, tishlar yordamida kuchaytirish yoki 

    - 7 - 
    kuchsizlantirish mumkin. Ovoz boylamlarining eng zo’r tebranishlari unli tovushlar 
    chiqarilishida ro’y beradi. Unsiz tovushlar hosil bo’lganda yumshoq tanglayning til 
    uchining va lablarining har xil qisimlari mustaqil tebranadi. Odamning eshitish 
    apparati tovushni o’tkazuvchi va qabul qiluvchi qismlardan iborat. Quloq 3 qisimdan – 
    tashqi, o’rta va ichki qisimdan iborat. Eshitish retseptorlari ichki quloqda joylashgan. 
    Tashqi quloq – quloq chag’anog’i va tebranishni kuchaytiruvchi (rezonator) vazifasini 
    bajaruvchi tovush yo’lidan iboratdir (quloqning sxemasi bo’lishi kerak). 

    Download 0.66 Mb.
    1   2   3   4   5




    Download 0.66 Mb.
    Pdf ko'rish