TT 11-21 guruh 2-bosqich talabasi
Turobov Shohruxning
Elektromagnit maydon va to’lqinlar
fanidan tayyorlagan
Bajardi:
Turobov .Sh
Qabul qildi:
Rustamova.M
REJA:
1.
EMM vektorlari uchun chegaraviy shartlar.EM, EMM vektorlari, maydon nazariyasi operatorlari.
Elektr va magnit maydon vektorlari.
2.
Divergensiya va rotor. Muhitlarning xossalari. Dielektrik va magnit singdiruvchanlik. 1, 2, 3-moddiy
tenglamalar, ularning fizik ma’nosi.
Elektromagnit maydon (EMM) tushunchasi ostida o`zaro bog`liq hamda bir-biriga shartli ta'sir
ko`rsatuvchi elektr va magnit maydonlarning yig`indisidan iborat bo`lgan materiya ko`rinishi tushuniladi.
Tashqi EMM alohida ajralib turuvchi xususiyati uning zarralarning elektr zaryadi kattaligiga va harakat
tezligiga bog`liq bo`lgan zaryadlangan zarrachalarga kuch bilan ta'sir ko`rsatishida.
Telekommunikasiya
sohasida vaqt bo`yicha o`zgaruvchan maydondan foydalaniladi. Bunday maydonning elektr qismi magnit
qismidan ajralmas va aksincha. Biroq EMM nazariyasida vaqt bo`yicha o`zgarmas bo`lgan (stasionar)
jarayonlardan boshlab, to hozirgi kungacha yig`ilib kelgan tarixiy yig`ilmalardan foydalanilgan holda
tabiatdagi elektr va magnit hodisalarni o`rganish tajribalaridan foydalaniladi. Doimiy elektr va magnit
maydonlari bir-biriga bog`liq bo`lmagan holda mavjud bo`lishi mumkin, ammo ular yakka holdaaxborot
uzatish uchun yaroqsiz hisoblanadi. Zamonaviy o`zgaruvchan EMM nazariyasi - elektrodinamikada elektr
va magnit maydonlaridan foydalagan holdayagona EMM hosil qilishda davom etmoqda. EMM tabiatda
ob'ektiv mavjud bo`lib, materiyaning ko`rinishi hisoblanadi va uning boshqa shakllaridan farqli tarzda -
modda. Turli maydonlar o`zaro ustma-ust tarzda
bitta hajmda jamlanishi mumkin, modda zarachalari esa
o`zaro singib ketmaydi. Modda zarrachalari boshlang`ich m0 massaga va υ tezlikka ega. EMM
zarrachalari bo`lmish fotonlar faqat vakuumda s ≈ 3·108 m/s tezlikka ega bo`lganliklari sababli
boshlang`ich massaga ega emas. Moddalar bunday tezlikka hech qachon erisholmaydi, sababi
uning
massasi m=m0/√1- υ 2 /c2 bo`lganda cheksiz bo`lib qolar edi. EMMning elektromagnit to`lqin hamda
modda ko`rinishida harakatlanganda inert massaga ega. Buni P.N.Lebedev yorug`lik bosimini
o`lchashdagi o`ta nozik tajribasi davomida aniqladi, D.K.Maksvell esa yorug`lik
ham elektromagnit
jarayon ekanligini isbotladi. Keyinchalik A.Enshteyn m - massa, s - harakat t ezligi va materiya energiyasi
orasidagi o`zaro bog`liqlikni o`rnatdi W=mc2 Bundan ko`rinadiki, 1000 kW quvvatli radiostansiya
antennasi bir soat mobaynida 0.04 massaga teng bo`lgan EMM nurlatadi.
Bu kichik massaning yuqori
tezlikda tarqalishi arzigulik qiymatga ega bo`lgan energiyani vujudga keltiradi. Modda va EMM materiya
ko`rinishi sifatida energiyaga, massaga va harakatga ega.
Shu sababli, telekommunikasiya signali
energiyasini tashuvchisi sifatida qo`llanishi mumkin. To`lqinli elektromagnit jaryonlardan nafaqat erkin
fazoda,
balki uzatish liniyalarida, radioaloqa va radioeshittirish texnikasining turli elektrodinamik
qurilmalarda ham foydalaniladi. Muxandislik amaliyotida odatda mikroskopik va atom masshtablarida
sodir bo`ladigan murakkab elektromagnit jarayonlarni o`rganish talab etilmaydi. Aksariyat texnik
masalalarda makroskopik masshtab, vaqt va fazo bo`yicha me'yorlashgan jarayonlar qiziqish uyg`otadi.
Me'yorlashlar modda atomi va molekulasi o`lchamlaridan ancha katta bo`lgan (ammo foydalanilayotgan
elektromagnit to`lqinidan bir qancha kichik) masofalarda hayolan o`tkaziladi. Vaqt bo`yicha me'yorlash
intervali elementar zarrachalarning spinli va orbital aylanish davridan katta, ammo tashqi EMM
