278
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
This article discusses the types of raw materials used in the manufacture of carpet
products and their importance.
Kalit so`zlar: Gilam, to`quv dastgohi, ip, paxta, jun, kanop, ipak, teks, assartiment,
tabiiy, kimyoviy, sintetik.
Keywords: Carpets, looms, yarn, cotton, wool, hemp, silk, tex, assortment, natural,
chemical, synthetic.
Mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda to‘qimachilik sanoatining o‘rni
beqiyos. Bu borada Prezidentimiz va hukumat
tomonidan mamlakatimizda
to‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini rivojlantirishga qaratilgan bir qator farmon
va qarorlar qabul qilinib kelinishida isbotini ko‘rishimiz mumkin. Sanoatni
rivojlantirish
va
ishlab
chiqarilayotgan
maxsulotlar
homashyosini
mahalliylashtirish ustuvor vazifa etib belgilanmoqda. Demak, to‘qimachilik
korhonalarida maxsulot ishlab chiqarish uchun zaruriy homashyo turlari,
hamda
ularga bo‘lgan talab va extiyojlarni tadqiq etish zaruriyati mavjud.
Gilam va gilam mahsulotlarining sifatini yaxshilash uchun zamonaviy
texnologiyalardan ham keng foydalanib kelinmoqda. Gilam va gilam
mahsulotining asosiy xom ashyosi ip hisoblanadi.
Gilam mahsulotlarini ishlab
chiqarishda asosan tabiiy iplar sifatida zig‗ir, kanop, paxta, jun va boshqa turdagi
tabiiy iplar ishlatiladi. Ammo asosan, gilam toza jundan yoki uning tarkibining 10-
30 foizini tashkil etadigan aralashmalardan tayyorlanadi. Buning sababi tolaning
yuqori elastik tuzilishida, bu jun qoplamaning uzoq vaqt
davomida asl qiyofasini
saqlab turishiga imkoniyat yaratib beradi.
Hozirgi kunda Respublikamiz gilam va gilam mahsulotlarini ishlab chiqarish
korhonalarida asosan, kimyoviy tolalar (sun‘iy va sintetik)dan foydalanilmoqda.
Sun‘iy tolalar tabiiy polimerlarni qayta ishlash natijasida olinadi, ularga viskoza,
polinoz, mis ammiak, diasetat, triasetat, fartizan kabi tolalar misol bo‗la oladi.
Mis-ammiakli tolalar viskoza selelozasining eritmasini
ammiakli gidroksil
eritmasida shakllantirilib olinadi. Bu tolalar yaxshi yaltirash xususiyatiga ega
hamda rangni o‗ziga olish xususiyati ham ancha yaxshi, lekin pishiqligi juda past
279
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
bo‗lganligi sababli, gilam patida ishlatiladi. Sintetik tolalar
– tabiiy manomerlarni
sintezlash natijasida olinadi. Ularga poliamid, poliefir (lavsan), poliakronitril
(nitron),
polivinilxlorid, polipropilen kabi tolalar misol bo‗la oladi. Sintetika
iplardan qo‗lda gilam to‗qishda nitron su‘niy ipak poliester tolali iplar (1-rasm)
ishlatiladi.
