593
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
Ўзбекистон Республикасида Ўтган йили жами пахта майдонларининг
654,5 минг гектарида (63%) 73 та пахта-тўқимачилик ташкилотчилари
томонидан 88 та
туманда
1,7 млн тонна пахта хомашѐси ―кластер‖ усулида
етиштирилди. Тизим
корхоналари томонидан сифатли, рақобатбардош,
юқори рақамли ип-калава ишлаб чиқариш мақсадида мавжуд ўрнатилган
технологик ускуналарни модернизациялаш, янги корхоналар ташкил
этилиши натижасида йил бошидаги 808 минг тонна пахта толасини қайта
ишлаш қуввати йил якунига келиб 988 минг тоннага оширилди.
Жорий йилда эса 2020 йилда пахта толасини қайта ишлаш корхоналари
қуввати 1,1 млн тоннадан ошади ҳамда 945 минг тонна пахта толаси
ўзлаштирилиб,
740
минг
тонна
ип
калава
ишлаб
чиқариш
режалаштирилган.[1]
Жумладан, кўплаб ип-йигирув корхоналари томонидан пахта хом
ашѐсини қайта ишлаш жараѐнида сифатли иплар йигирилиб, тўқув-трикотаж
ишлаб чиқариш корхоналарига ярим тайѐр махсулот холатида етқазиб
берилади. Шунг билан биргаликда ип йигирув
корхоналарида технологик
жараѐнларининг хар бир ўтимларида толали чиқиндилар ажиралиб чиқади.
Ушбу толали чиқиндилардан унумли фойдаланиш ва иқтисодий
самарадорликни ошириш мақсадида толали чиқиндиларни қайта ишланади
ва турли чизиқли зичликдаги иплар йигириш мумкун. Тўқимачилик саноати
чиқиндиларининг энг катта қисми ип-газлама ишлаб чиқариш соҳаси
ҳиссасига тўғри келади. Ип газлама ишлаб чиқариш чиқиндилари таркиби,
толаларнинг миқдори ва хусусиятларига кўра жуда хилма хил бўлади.
Толали чиқиндиларда ишлатиладиган хом ашѐ тури ва аралашма таркибига
кўра, қўлланилган технология ва чиқиндини ҳосил бўлиш ўрнига кўра 60%
гача маҳсулотлар олиш учун яроқли толалар бўлиши мумкин. [2]
Ушбу чиқиндилардан фойдаланиш бўйича олиб борилган илмий
тадқиқотлар ва корхоналарнинг амалий тажрибаларини умумлаштириш
асосида бир қатор тавсиялар ишлаб чиқилган.
594
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
Толали чиқиндиларни ҳосил бўлиш манбалари жуда кўп бўлиб, уларни
қўйидаги гуруҳларга ажратиш мумкин: тўқимачилик толаларини тайѐрлаш
ва дастлабки қайта
ишлаш корхоналари; ип йигириш корхоналари;
иплардан тўқимачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари; тайѐр
маҳсулот ишлаб чиқариш (оҳорлаш ва пардозлаш); тўқимачилик буюмлари
ишлаб чиқариш корхоналари. Шунинг учун уларни ҳаммасини бир
туркумга, яьни ишлаб чиқариш соҳалари ва тармоқлари деб аташ мумкин.[3]
Тадқиқотларимизни ―МЕГА ТЕХТИЛЕ‖ М.Ч.Ж корхонасида олиб
бордик. Ушбу корхонада толаларни йигиришга тайѐрлаш учун Титиш –
саваш агрегати: Германия давлатининг
“ТРУТЗСЧЛЕР‖
фирмасида ишлаб
чиқарилган
“Блендомат БОА-019” маркали машинаси; Тараш агрегати:
Германия давлатининг
“ТРУШЧЛЕР‖ фирмасида ишлаб чиқарилган
