602
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
o‘rganilgan. Olib borilgan ishlarda ham real samaradorlik, garchi yuqori
ko‘rsatilgan bo‘lsa ham 65 % dan ortmagan [8]. Jumladan ushbu ishlarda ko‘rib
chiqilgan va taklif qilingan har xil konstruktsiyadagi
chiqindidan tolalarni
ajratadigan mashinalar turli xossalar, o‘lchamlar, samarali ajratish imkonini
beradigan ishchi organlarning va ularning qismlari, shakllari, xususiyati bo‘yicha
o‘rganilib, chiqindilar tarkibi yetarlicha tahlil qilinmaganligi aniqlandi [9].
Yurtimizda ushbu yo‘nalish bo‘yicha asosan ―Paxtasanoat ilmiy markazi‖
AJ
hamda
Namangan
muhandislik-texnologiya
instituti
tadqiqotchilari
shug‘ullanganlar.
Paxta tozalash korxonasi texnoloigk jarayonida
tolani ishlab chiqarish
hajmini oshirish bo‘yicha X.T.Axmedxodjaev, E.T.Maksudov, V.V.Dyachkov,
R.M.Muradov, B.Aliev, A.A.Obidov, M.Sultonov va boshqalar ilmiy-tadqiqot
ishlarini amalga oshirganlar.
Paxtani dastlabki ishlash texnologiyasida chigitli paxtadan tolani ajratib
olish, momiq ajratish va tola tozalash jarayonlari hamda havo tozalash qurilmasi
kamerasidan olinadigan tarkibida tolasi bo‘lgan chiqindilar mavjudligi ko‘p
olimlar tomonidan olib borilgan izlanishlar orqali mahlum.
Ushbu ilmiy ishlarda
tolasi bor chiqindilarga qayta ishlov berish natijasida olingan tolalarni yigiruv,
tikuv, meditsina vatalari hamda noto‘qima mato ishlab chiqarishda ishlatish
mumkin bo‘lgan material sifatida ishlatishga tavsiya qilingan. CHigitli paxtadan
chiqqan chiqindilar O‘zR Davlat Standartiga asosan sifati bo‘yicha ulyuk,
regeneratsiyalangan (ajratib olingan) tola, momiqlarga bo‘linishi tasdiqlangan.
Jinlash, tola tozalash jarayonlaridan chiqqan hamda murakkab tuzilishga va
ifloslikka ega bo‘lgan mahsulot - ulyuk deb yuritiladi.
Ulyuk tarkibiy jihatdan
turlicha bo‘ladi, masalan, kasallangan, yaxshi rivojlanmagan chigitlar, chigitga
yopishib
qolgan tolalar, chigitga yopishmagan tolalar, har xil mayda hamda yirik
ifloslik, o‘simlik bo‘laklari.
Chigitli paxtani jinlash mashinasi kolosniklari aro masofa Davlat standarti
talabalariga mos bo‘lishi kerak va unda ulyukni chiqarishda
kozeryogi orqali
603
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
ulyukni chiqishi miqdorlarini rostlab turish mumkin. Ulyukning chiqishi yana bir
asosiy sabablar – paxtaning naviga ham bog‘liq bo‘ladi. Paxtani dastlabki ishlash
jarayonida 1 va 2 – navli chigitli paxtaga ishlov berilganda 0,220 – 0,350 %, 3 va 4
– navlarga ishlov berilganda 0,450 - 0,650%, ishlab chiqarish sharoitiga bog‘liq
holda mahlum bir xollarda 1,6% gacha ulyuk ajralib chiqadi.
1-javdal
Ulyukning xossalari