82
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
Formula (1.7) da V
n
koeffitsienti ip diametri ta‘sirini hisobga oladi.
Reynolds sonilarining keng intervalida u qisman o‘zgaradi (Re ning 10
-8
dan 10
-3
gacha o‘sishi
bilan V
n
koeffitsienti 2,3 baravar ortadi). SHuning uchun V
n
ipning
atrofidagi suyuqlik (ohor) oqimining xarakterli tezligiga mos keladigan doimiy
qiymat deb qabul qilinadi.
Sistemalar aralashtirilganda, tolalar (iplar) bilan to‘ldirilgan, alohida tolalar
atrofidagi suyuqlik (ohor) oqimi topografik jihatdan qo‘shni
tolalarning
gidrodinamik ta‘siri bilan cheklanadi. SHuning uchun, birinchi yaqinlashish
sifatida, yopishqoq suyuqlik bilan to‘ldirilgan tsilindrsimon trubkada aksialь
ravishda harakatlanadigan ipni ko‘rib chiqamiz (osesimmetrik Puetta oqimi).
SHartli
trubaning radiusi tolalararo o‘rtacha masofa orqali aniqlanadi va
ularning hajmi kontsentratsiyasi nisbati (
)
1
.
2
/(
c
d
r
(d- ipning
diametri), = 0,05 0,30) bilan bog‘liq. Bunday holatda ipning yuzasiga ta‘sir
etuvchi bo‘ylama ishqalanish kuchi quyidagi formula bilan aniqlanadi.
dS
V
A
dP
(1.8)
r
lu
d
r
lu
r
d
A
952
.
0
(
/
21
/
2
/
;
bunda,
V
- ipning atrofidagi bo‘ylama suyuqlik oqimining nisbiy tezligi. (1.7) va
(1.8) formulalar ishqalanish kuchining laminar oqimdagi tezlikka chiziqli
bog‘liqligini aniq aks ettiradi. Statsionar suyuqlik tezligi maydoni
1
j
i
i
v
i
v
v
y
x
, komponentlari bilan tavsiflanadi, ular ham M ip nuqtasi
(ixtiyoriy ortogonal vektorlari) uchun yagonadir.
Qovushqoq ishqalanish kuchlari atrofdagi harakatlanuvchi suyuqlikka
nisbatan ipning biroz orqada qolishi bilan bog‘liq. Masalan, X o‘qi yo‘nalishi
bo‘yicha suyuqlik tezligi v
x
ipning tezligi
x
dan oshib ketadi, bu qiymat
x
v
x
ga
teng. Ushbu tezlikni ipning o‘qiga urinma o‘tkazish va normalь proektsiyalash
orqali, nisbiy tezliklar uchun biz quyidagi ifodalarni olamiz:
.
sin
cos
,
cos
sin
y
v
x
v
v
y
v
x
v
v
y
x
y
x
n
83
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
bunda, t nuqtaga nisbatan hosilani bildiradi. (1.1) formulada bo‘lgani kabi,
trigonometrik funktsiyalarni
y
х
,
kattaliklar bilan almashtirib, quyidagi formulaga
ega bo‘lamiz:
.
0
,
0
y
y
v
x
x
v
v
x
y
v
y
x
v
v
y
x
y
x
n
(1.9)
(1.3), (1.5), (1.9) ni hisobga olib, egiluvchan ipning o‘zgaruvchan deformatsiyasini
tavsiflovchi tenglamalar sistemasini olamiz:
0
/
0
`
x
y
N
x
y
v
y
x
v
Bn
y
y
v
x
x
v
A
w
y
x
y
x
(1.10)
1
2
2
y
x
Tenglamalar (1.10) ni boshlang‘ich va chegara shartlari bilan to‘ldirilishi mumkin:
0
t
s
x
x
0
,
s
y
y
0
,
0
N
0
t
l
t
s
0
N
;
0
y
Tanda ipining ohordan o‘tish jarayonidagi harakati
tahlili natijalaridan
ma‘lum bo‘ldiki, iplarni ohor ichida harakatlanishi, ohorni iplardan siqish
natijasida tortish va ishqalanish kuchlarini yuzaga kelishi
tenglamalari tuzildi va
nazariy asoslandi.
