84
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
TO‟QIMALARNI UNDAGI IPLARNING QISQARISHI BO‟YICHA
LOYIHALASH
PhD. Mardonov Salohiddin Ergashevich., ass. Toshpulotov Lazizjon
Ibodovich., magistr. Subhonova Zulfizar Ortiqovna
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya: Ushbu maqolada to‟qimalarni undagi iplarning qisqarishini aniqlanib,
ularni yuza zichligi bo‟yicha loyihalash uchun asosiy omillar hisoblangan. To‟qimalarni
belgilangan yuza zichlik bo‟yicha loyihalashni takomillashtirish usullari tadqiq etilgan.
Kalit so‟zlar: qisqarish, cho‟zish, namuna, to‟qima, diagramma, colishtirma kuch
Аннотация: В данной статье определяется усадка нитей в тканях и
рассматриваются основные факторы их проектирования по поверхностной плотности.
Исследованы способы улучшения дизайна тканей по заданной поверхностной плотности.
Ключевые слова: Сокращение, растяжение, образец, ткань, диаграмма,
совместная сила
To‘qimada iplarning qisqarishi prof. E.A.Onikov
usulida aniqlanib,
to‘qish jarayonida iplarning siqilishining tiklanishi ham inobatga olindi va y ek
(ek-siqilgan ipning tekislanishdan keyingi qismi) bilan belgilandi.
1.1-rasmda yuqorida qayd etilgan usul yordamida
iplarning qisqarishini
aniqlash uchun diagramma keltirilgan. Bu yerda
ab-zo‘riqishsiz ipning tekislangan
bo‘lagi;
ac-to‘liq tekislanishi va cho‘zilishi tugagan ipning uzunligi;
ec-faqat
cho‘zishdan
tortilgan ipning uzunligi;
ae-ipni faqat tekislanish uzunligi;
bk-ipni
tekislanishini tugashi va cho‘zilishini jarayonidagi bo‘lagi. To‘qimadan sug‘irib
olingan ipning uzunligi olingan namuna to‘qima uzunligi L= 200 mm bilan
ae-
bo‘lakning yig‘indisiga teng. To‘qimadan sug‘irib
olingan ipning uzunligi
to‘qimadagi iplarning egilish to‘lqin balandligiga va siqilish koeffitsienti (K) ga
bog‘liq.
85
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
1.1-rasm. To‘qimadan sug‘irib olingan ipning tekislanishi va cho‘zilishi
diagrammasi.
To‘qima juda ham murakkab tuzilishga ega. Bir sistemadagi ipni to‘qimadan
sug‘irib olganimizda, ikkinchi ipga ishqalanish kuchi ta‘sir etadi. SHuning uchun,
B.V.Deryagina qonuniga binoan DE ipning elementar bo‘lagi uchun ishqalanish
kuchi quyidagi tenglama bilan belgilanadi (1.2-rasmga qarang):
a
dN
dN
dF
(
) (1.1)
bu yerda:
dF
- elementar ishqalanish kuchi, N;
dN
-
elementar normal bosim
kuchi, N;
a
dN
- elementar molekulali ilashish kuchi (bog‘lanish kuchi), -
ishqalanish koeffitsienti.
SHu bo‘lak ip (1.2- rasmga qarang) uchun elementar normal bosim kuchi
Fd
dN
(1.2)
bu yerda:
d
- elementar o‘rab olgan burchagi, rad;
F- taranglik, sN.
Elementar normal molekulali tortishish kuchi (bog‘lanish kuchi)
