Keywords: paralinguistics, extralinguistics, linguistic unit, communication,  phonation paralinguistics.  KIRISH




Download 420.42 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/5
Sana24.02.2023
Hajmi420.42 Kb.
#43385
1   2   3   4   5
Bog'liq
muloqot-jarayonida-paralingvistik-vositalarning-o-rni
davlat-standarti-asosida-chizmalarni-taxt-qilish, Test tayyorlanishga (2), Asbobsozlik materiallari Qirindi hosil bo’lish jarayoni, Testlar to\'plami 2021, маруза, Referat Psixologiya fanidan Mavzu Temperament va uning tiplari, Хавоканд, MInimalizm uslubining milliy uylarimizdagi muhim jihatlari, ttb 6, Исокжонов Жамшидбек 89 А 20-гурух, xx asrning 60-80-yillarida ozbekistonda suv resurslaridan foydalanish muammolari, Саволлар Коллеж учун, betlik, 55555, lira
Keywords: paralinguistics, extralinguistics, linguistic unit, communication, 
phonation paralinguistics. 
KIRISH
XXI asrning boshlariga kelib mamlakatlararo va millatlararo munosabatlarning
kuchayishi natijasida insonlararo aloqa axborot almashinuvi tobora avj olmoqda. 
Axborot almashinuvida, ya’ni muloqot jarayonida so’zlovchi va tinglovchining
ishtiroki shart. Bir ishtirokchining muloqot harakati albatta ma’lum munosabatni 
ifodalaydi, tinglovchi o’z munosabatini bildiradi. 


CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 1 ǀ 2022
40 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
-Yolg’on so’z bul! Yolg’on!–Mansur mesh go’dakning boshiday yum-yumaloq, 
yumshoq mushti bilan xontaxtani gurs etib urdi.
-Dir–dir titragan qo’llarini dasturxondagi guldor ro’molchaga cho’zganicha -buning 
hammasi uyushtirilg’on, tashkil qiling’on! Esa… Shu savxozga o’ttiz yil boshliq bo’lib 
kimga yomonlik qildi kamina? (Odil Yoqubov – adolat manzili. Toshkent, “Sharq”,
2005. 38-bet) 
 
ASOSIY QISM 
Nutq sharoiti tinglovchi va so’zlovchi saviyasi, nutq jarayonida ularning xatti-
harakatlari, qolaversa, nutq maqsadi–bularning barchasi ekstralingvistik lisoniy 
birliklardan tashqari vositalardir. Nutqda o’zaro muloqot jarayonida lisoniy birliklarga 
hamroh bo’ladigan paralingvistik vositalar alohida o’rin egallaydi. 
-Ho, ho! –Sharanovskiy keng mehmonxonada u yoqdan– bu yoqqa yugurib, havoda
charxpalak qilgan qog’oz pullarni chapdastlik qilib tutar ekan, o’ta mamnun ravishda
xitob qildi. –Mana poraga kelgan pullar! Mana boylik!... Mana boylik deb xitob
qilardi. Hatto poygakdagi kursida o’tirgan Mansur mesh ham, joyida besunaqay
talpinib-talpinib, bir nechta o’n so’mliklarni tutib oldi.(O. Yoqubov.50) 
Muloqot jarayonida so’zlovchi o’z fikrini bayon qilishda uning oldida ma’lum 
maqsad turadi. Bu maqsad so’zlovchining tinglovchini tushunishi, anglashidan 
iboratdir. So’zlovchi va tinglovchining bir-birini tushunishi va anglashi faqat ular 
uchun umumiy asos mavjud bo’lgandagina amalga oshishi mumkin. Shuning uchun 
lison qanchalik ijtimoiy, so’zlovchi va tinglovchi uchun umumiy, majburiy bo’lsa, 
nutq ham ular uchun shunday umumiy, majburiy va ijtimoiydir. Lisoniy tizimda ayni 
bir xil mazmun va munosabatni ifodalashning yuzlab omillari mavjud. So’zlovchi esa
mana shu imkoniyatlar xazinasidan birini tanlash va qo’llash erkinligiga ega
1

Muloqot jarayonida paralingvistik vositalar kommunikatsiyada ishtirok etuvchi
qo’shimcha vositalar sanaladi va ular aloqa aralashuvda ma’lum axborotni uzatish,
mazmunan to’ldirish, aniqlik kiritish kabi vazifalarni bajaradi. Kishi jonli so’zlashuv
nutqida fikrning emotsionalligini hamda ta’sirchanligini oshirishda muhit va sharoitdan 
kellib chiqib tilga yondosh bo’lgan noverbal vositalardan foydalanadi. Ma’lum
axborotni tinglovchiga yetkaszish jaryonida qo’l, bosh, yelka, gavda, yuz harakatlari
ovozning baland-past, cho’ziq, to’xtalib talaffuz qilinishi orqali ham ma’lum ma’no
ifoda etiladi. Masalan, Bibisora momo qizaloqni bag’riga bosib, tebranib o’tirar, u 
allanimalarni aytib, go’yo o’lgan odamni yo’qlagandek yo’qlab yig’lar, uning 
gaplariga tushunib bo’lmas, biroq ovozining o’ziyoq yurakni zir titratardi. Veteran 
uning yoniga o’tirib tasalli berishga chog’langan edi, momo yoshiga mos tushmaydigan 
bir chaqqonlik bilan qizaloqni bag’ridan qo’yib yubordi-yu, ko’zlari sovuq chaqnab: 


CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 1 ǀ 2022

Download 420.42 Kb.
1   2   3   4   5




Download 420.42 Kb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Keywords: paralinguistics, extralinguistics, linguistic unit, communication,  phonation paralinguistics.  KIRISH

Download 420.42 Kb.
Pdf ko'rish