|
Pedagogikalıq programmalıq qurallar
|
| bet | 14/26 | | Sana | 03.08.2022 | | Hajmi | 8.85 Mb. | | #25098 |
Bog'liq 2 Tema 4-ona tili tarqatma, 8 O\'z tarix yangi zamon, Xasanova Moxira Shaydullayevna, FirstPage 3, NANOIQTISODIYOT VA XULQ-ATVOR NAZARIYASI, 12777 1 1A1D4B4D4E604A40DFCE21D85C8B7B3BC46B967E, VAZIFA (6), VAZIFA (6), 11 Mavzu Tarmoq ahvolini ta’riflovchi omillar Raqobatni tavsiflovchi, Mavzu Ozbekiston Respublikasi taraqqiyot strategiyasi., UrDU OTMlararo ko\'chirish, 10-sinf adabiyot testlar yangi darslik, Holidays, Сабак исленбеPedagogikalıq programmalıq qurallar - kompyuter texnologiyaları járdeminde oqıw processiniń bir bólimin yamasa tolıq formasın avtomatlastırıw ushın arnalǵan didaktikalıq qural esaplanadı. Pedagogikalıq programmalıq qurallar tálim processiniń nátiyjeliligin asırıwdıń joqarǵı formalarınan bir bolıp, zamanagóy texnologiyalar arqalı oqıtıw quralı sıpatında qollanıladı. Pedagogikalıq programmalıq qurallardıń quramına oqıw páni boyınsha anıq didaktikalıq maqsetlerge erisiwge qaratılǵan programmalıq ónim, texnikalıq hám metodikalıq támiyinleniw, qosımsha járdemshi qurallar kiredi.
Pedagogikalıq programmalıq qurallar óz náwbetinde bir neshe túrlerge bólinedi. Yaǵnıy olar:
Úyretiwshi programmalar – oqıwshılardıń bilim dárejesi hám qızıǵıwshılıqlarınan kelip shıǵıp jańa bilimlerdi ózlestiriwge qaratıladı
Test programmaları – iyelengen bilim, kónlikpe hám qábiletlerdi tekseriw yamasa bahalaw maqsetlerinde qollanıladı.
Shınıǵıw isletiwshiler – aldın ózlestirilgen oqıw materialın tákirarlaw hám bekkemlewge xızmet qıladı.
Oqıtıwshı qatnasındaǵı virtual oqıw ortalıǵın qáliplestiriwshi programmalar.
Mámleketimizde birinshi Prezidentimiz basshılıǵında baslap berilgen informaciya-kommunikaciya texnologiyaların ómirimizdiń barlıq tarawları, sol qatardan, tálim processine keń túrde engiziwge úlken itibar qaratılmaqta. Bul 2012-jıl 21-martta qabıl qılınǵan “Zamanagóy informaciya-kommunikaciya texnologiyaların jánede keń túrde engiziw hám rawajlandırıw is-ilajları”na tiyisli qararı hám “Informaciyalar tuwrısında”ǵı nızamda, belgilengen tiykarǵı wazıypalardan biri esaplanadı. Sol qatardan, zamanagóy informaciya texnologiyaların nátiyjeli túrde qollaw talabalarǵa bilim beriw sıpatın asırıw, onıń mazmun mánisin rawajlandırıw, tálimdi zamanagóy talaplar dárejesinde shólkemlestiriw, tálim mekemelerinde tálim nátiyjeliligin asırıw maqsetinde tálim-tárbiya processine jańa pedagogikalıq, informaciya texnologiyaların engiziw, olarda interaktiv usıl hám qurallardan paydalanıw názerde tutılǵan. Sol sebepli, búgingi kúnde tálim mekemelerinde iskerlik júritip atırǵan informatika páni oqıtıwshıları aldında tómendegi tiykarǵı wazıypalar turadı
Talabalardıń óz betinshe bilim alıw, úyreniw qábiletlerin qáliplestiriw hám rawajlandırıwda pánniń ornı hám áhmiyetin asırıw
Shınıǵıwlardı zamanagóy pedagogikalıq programmalıq qurallar tiykarında shólkemlestiriw hám ótkeriw
Talabalardıń aktivligin asırıw, ózlestiriw dárejelerin rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan metod hám formaların qollaw
Tálim processinde zamanagóy informaciya texnologiyalarınan nátiyjeli paydalanıw
Bizge belgili, hár qanday texnologiya tálimniń jańa mazmunın qáliplestiriwshi tálim principlerine tiykarlanadı hám tálim alıwshı shasın tárbiyalaw, onda miynet hám belgili bir baǵdarlarda kásiplik kónlikpelerin payda etiwge qaratıladı. Tálim processiniń aktiv subiektleri oqıtıwshı hám oqıwshılar bolıp, olardıń sherikliktegi iskerlikleri belgili bir tema boyınsha kem kúsh hám waqıt sarıplanǵan halda teoriyalıq hám ámeliy bilimlerin shuqır ózlestiriw imkaniyatın beretuǵın processtiń ulıwmalıq mánisin súwretleydi.
Oqıtıwshınıń aktiv, nátiyjeli xızmet kórsetiwge qaratılǵan tálim processiniń metodikalıq qollanbasınan parıqlı túrde, tálim processin aktivlestiriw hám jedellestiriwge qaratılǵan pedagogikalıq programmalıq quralları tálim alıwshılarına qaratıladı, sonıń menen birge olardıń jeke hám oqıtıwshı menen birgeliktegi iskerliklerin esapqa alǵan halda oqıw materialın ózlestiriwge sharayat jaratadı, tálim-tárbiyası pútkil shınıǵıw dawamında oqıwshılardıń aktivligi hám qızıǵıwshılıqların turaqlı túrde rawajlandırıp barıw maqsetin názerde tutadı, oqıw faktorların jaratıwǵa tiykarlanǵan pedagogikalıq texnologiya talapların oqıw yamasa islep shıǵarıw iskerligine qısqa waqıt ishinde qaratıw imkaniyatın beredi. Keri jaǵdayda, ázzi, jeterli dárejede túsinikli bolmaǵan yamasa anıq nátiyjeni názerde tutuılmaǵan tapsırmalar shınıǵıwdıń nátiyjesiz juwmaqlanıwına alıp keliwi múmkin.
Búgingi kúnde bir qatar rawajlanǵan mámleketlerde oqıwshılardıń oqıw hám dóretiwshilik iskerliklerin asırıwshı hámde tálim-tárbiya processiniń nátiyjeliligin kepilliklewshi pedagogikalıq programmalıq qurallardı qollaw barısında úlken tájiriybe qollanılǵan bolıp, bul tájiriybe tiykarların shólkemlestiriwshi metodlar interaktiv metodlar atı menen júritilmekte. Tiykarǵı maqset respublikamızdıń tálim mekemelerinde xızmet kórsetip atırǵan jas pedagog kadrlarǵa zamanagóy pedagogikalıq programmalıq qurallar hám multimedia ónimlerin úyretiw, pedagogika hám psixologiya pánlerine tiyisli bilimlerin jánede bekkemlew hám alınǵan bilimlerin oqıw-tárbiya processine qollay alıwlarına erisiw, sonıń menen birge olarǵa pedagogikalıq sheberlik sırların ashıp beriw, pedagogikalıq hám informaciya texnologiyaların ámeliyatqa engiziwde pedagog-oqıtıwshılardıń kásiplik sheberligi hám qábiletin asırıwǵa ámeliy járdem kórsetiw.
Tálim quralları – oqıw materialın úyretiwde oqıtıwshı ózi menen balalar ortasına qoyatuǵın materiallıq hám materiallastırılǵan predmetler esaplanadı. Sol tárizde, pedagogikalıq pogammalıq qurallarda bar bolıp, olar tómendegi úsh toparǵa ajıratıw múmkin.
Respublikamız tálim sistemasına jańa oqıtıw texnologiyalarınıń kirip keliwi oqıtıwshı moynına úlken juwapkershilik júklep, olardan zamanagóy informaciyalıq pedagogikalıq texnologiyalardı puxta ózlestiriliwin talap etpekte. Sol kóz qarastan alıp qaraǵanda, házirgi sharayatta hár bir kásip iyesi óz qániygeligi boyınsha jeterli dárejede bilim, kónlikpe hám qábiletlerge iye bolıwları kerek. Sonıń menen birge tálim sistemasında jumıs alıp baratırǵan professor-oqıtıwshılar tez pát penen rawajlanıp atırǵan informaciya texnologiyaları hám zamanagóy komyuterler menen birge internet sistemasınan oqıw processinde paydalanıwdı biliwi júdá úlken áhmiyetke iye. Bunı nátiyjeli ámelge asırıwdıń tiykarǵı faktorlarınan biri tálim mekemelerinde oqıtılatuǵın oqıw predmetleri boyınsha pedagogikalıq programmalıq támiynatlardı jaratıwdı názerde tutadı. Hár tárepleme jetilisken, ulama insanlardı tárbiyalaw ata-babalarımızdıń ásirler dawamındaǵı oyları, niyetleri esaplanadı. Sonı aytıp ótiw kerek tek ǵana hár tárepleme rawajlanǵan, tolıq dárejedegi shaxs ǵana millet keleshegin jarata aladı. Sonıń ushında “Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlamasında” tiykarǵı itibar shaxstı qáliplestiriwge qaratılǵan hám onda oqıwshılardıń qızıǵıwshılıqları hám qábiletleri, imkaniyat hám mútájliklerin esapqa alǵan halda oqıtıwǵa itibar qaratıladı. Kónlikpe hám qábilet, imkaniyat hám mútájliklerge tiykarlanǵan tálim maman qániyge qáliplesiwiniń pedagogikalıq kepili esaplanadı. Búgingi kúnde dúnya kóleminde informaciya kommunikaciya texnologiyalarınıń joqarı dárejede rawajlanıp baratırǵanlıǵınıń gúwası bolmaqtamız. Sol sebepli de alımlarımız XXI ásirdi informaciya texnologiyaları ásiri dep biykarǵa aytpaǵan. Zamanagóy informaciya texnologiyaları kún sayın barlıq tarawlarda rawajlanıp atırǵanlıǵı, sol qatardan tálim tarawında da jańa informaciya texnologiyalarınan keń paydalanıw dástúriy oqıtıw usıllarına qaraǵanda bir qansha joqarı nátiyjelerge alıp kelmekte. Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlamasında aytıp ótilgenindey zamanagóy informaciya texnologiyaları, kompyuterlestiriw hám kompyuter tarmaqları negizinde tálim processin jańa informaciyalar menen támiyinlew rawajlanıp barmaqta. Pedagogikalıq programmalıq qurallar – kompyuter texnologiyaları járdeminde oqıw processiniń bir bólimin yamasa tolıq avtomatlastırıw ushın arnalǵan didaktikalıq qural esaplanadı. Olar tálim processiniń nátiyjeliligin asırıwdıń rawajlanǵan formalarınıń biri bolıp, zamanagóy texnologiyalardıń oqıtıw quralı sıpatında qollanıladı. Pedagogikalıq programmalıq qurallar quramına oqıw páni boyınsha anıq didaktikalıq maqsetlerge erisiwge qaratılǵan programmalıq ónim, texnikalıq hám metodikalıq támiynat, qosımsha járdemshi qurallar kiredi. Pedagogikalıq programmalıq qurallardı tómendegi túrlerge ajıratıw múmkin.
Bizge belgili keyingi jıllarda tálim mekemelerin informaciya texnologiyaları menen támiyinlewde sezilerli dárejede ózgerisler júz bermekte. Bul islenip atırǵan ózgerisler tálimniń mazmunın jánede bayıtıw, sapasın asırı ushın hár túrli kórinistegi nátiyjeli formalardı shólkemlestiriw tárizinde payda bolmaqta.
Tálimniń sıpatı bul ulıwmalıq bir pútin túsinik bolıp, ol bir qatar parametrler menen belgilenedi. Bul jerde tiykarǵı orındı oqıtıwdıń nátiyjeliligi iyeleydi. Ádette, oqıtıwshı mámleketlik tálim standartları talaplarına muwapıq tárizde bilim derekleri tiykarında tiyisli pánler boyınsha oqıw dástúrlerin dúzedi. Sol orında aytıp ótiw kerek, oqıw materiallarınıń hár túrli kitapxanalarda, ádebiyatlarda jámlengenligi, olardıń texnologiyalıq processler menen baylanıslılıǵı sıyaqlı obiektiv hám subiektiv sebeplerge kóre dúzilip atırǵan dástúrdiń beriliwi kerek bolǵan maǵlıwmatlardı tolıq óz ishine almawı múmkin. Sol sebepten, oqıtwshı-pedagoglardıń bar imkaniyatı menen háreket qılıwların aqaramastan rejelestirilgen kólemdegi tálimniń mazmunın sabaq processinde tolıq dárejede ámelge asıra almawı múmkin. Buǵan oqıtıwshınıń doska menen baylanıslı jumısları, oqıw materialın túsindiriw ushın sarıplanǵan waqıtı hám taǵı basqada sebeplerdi kórsece boladı. Nátiyjede bolsa tiyisli pán boyınsha ótiletuǵın sabaq dawamında oqıwshılar alatuǵın bilim dárejesi, oqıw dástúrinde názerde tutılǵannan tómen bolıwı múmkin.
Oqıw processinde júz berip atırǵan bul parıqtı joq etiw maqsetinde ádette, hár túrli kórinistegi usıllar qollanıladı. Bularǵa óz betinshi islew, laboratoriya hám ámeliy sabaqlar,talablardıń islep shıǵarıwdaǵı ámeliyatı yamasa qániygeligi boyınsha obiekttegi ómeliyta jumısların ótkeriw sıyaqlı tálim formaların kórsetiw múmkin. Eger oqıw predmeti boyınsha oqıtıwshınıń qábileti jeterli dárejede bolmasa yamasa oqıwshılardıń oqıw materialların ózlestiriw qábileti tómen dárejede bolsa joqarıda aytıp ótilgen parıqlar jánede artadı. Dástúriy oqıtıw metodları bul kemshiliklerdi azaytırıwda kem tásir kórsetedi. Dástúriy oqıtıw usıllarında laboratoriya shınıǵıwlarına hám ámeliyat sabaqlarına jeterli muǵdarda waqıt ajıratılıp, onda teoriyalıq bilimlerdi bekkemlew, oqıw materialların ózlestiriw dárejesin asırıw imkaniyatı bar. Biraq, belgili bir sebeplerge kóre, bul sabaqlar nátiyjeli yamasa tolıq dárejede kútilip atırǵan nátiyjeni bermewi múmkin. Pedagogikalıq programmalıq qurallar jańa didaktikalıq qural sıpatında kompyuter texnikası járdeminde oqıw processiniń bir bólimin yamasa tolıq halda avtomatlastırıwǵa arnalǵan. Pedagogikalıq programmalıq qurallar quramına tómendegiler kiredi.
Ol yamasa bul pándi oqıtıwda kompyuter ushın didaktikalıq maqsetke arnalǵan programmalar toplamı.
Programmadan oqıw processinde paydalanıw boyınsha metodikalıq hám texnikalıq hújjetler.
Oqıw processinde paydalanılıp atırǵan járdemshi qurallar (oqıw, elektron qollanbalar, slaydlar h.t.b).
Pedagogikalıq programmalıq qurallardı oqıw processinde qollawdıń tiykarǵı abzallıqlarınan biri sonnan ibarat, onıń járdeminde oqıw iskerliklerin imitaciya qılıw jolı menen oqıtıwshınıń ol yamasa bul wazıypaların kompyuterge júklew, oqıw dástúriniń oqıwshılar tolıq ózlestiriliwin támiyinlew hám olardı ótilip atırǵan pánge bolǵan qızıǵıwshılıqların asırıwǵa erisiledi. Bularǵa oqıw maǵlıwmatları, tapsırmaları, túsindirmelerin alıw, oqıwshılardıń bilimin baqlap barıw, oqıw materiallarınıń mazmunın ashıp beriwde tiykarǵı qural sıpatında paydalanıw múmkin bolǵan animaciyalı processlerdi keltiriw múmkin. Oqıw processinde oqıtıwshılardıń pedagogikalıq programmalıq qurallardan paydalanıwı olarǵa tómendegi imkaniyatlardı jaratıp beredi. Yaǵnıy,
Bir márte jaratılǵan programmalıq támiyinleniw esabınan ol yamasa bul oqıw pánlerinen toplanǵan tájiriybe hám metodlardı basqa kásiplesleri menen almasıw.
Bir waqıttıń ózinde hár túrli kategoriyadaǵı oqıwshılar ushın hár qıylı oqıtıw metodların ámelge asırıw arqalı oqıw processin individuallastırıwǵa erisiw.
Túsindirilip atırǵan oqıw materiallarınıń mazmunın kompyuterdegi imitacion modeller tiykarında oqıwshılarǵa jetkeriw.
Kompyuterde jaratılǵan programmalıq támiyinleniwde shınıǵıw sıpatında paydalanıw nátiyjesinde oqıwshılarda pán boyınsha iyelengen bilimlerdi kónlikpe hám qábilet dárejesine jetkeriw
Bilim alıw processin úzliksiz tárizde baqlap barıw.
Hár bir talabanıń ózlestiriw dáwirin biliw hám statistikalıq maǵlıwmatlardan paydalanıp ózgerisler, keri baylanıs ornatıw sıyaqlı imkaniyatlar tiykarında oqıw iskeriklerin basqarıp barıw
Qolda orınlanatuǵın jumıslardı azaytıw esabınan talabalarǵa individual orınlaw hám óziniń qábiletlerin kórsete alıwları ushın imkaniyat jaratıw
Talabalardıń óz betinshe bilim alıw processin nátiyjeli shólkemlestiriw pedagogikalıq programmalıq qurallardan talabalar paydalanǵanda, olar tómendegi imkaniyatlarǵa iye boladı.
Óziniń qálewlerin qarap oqıw oqıw jaǵdayların alıw
Tayarlıq dárejesine hám psixofizikalıq qásiyetlerinen kelip shıqqan halda ózlerine mas bolǵan oqıw metodları hám túsindiriw usılların atnlaw
Aldın úyrenilgen materiallarǵa qaytıw, oqıw processin toqtatıp qoyıw hám oǵan qálegen waqıtta múrájat etiw
Hár qıylı processlerdiń dinamikasın baqlaw hám hár túrli mexanizmlerdiń ózara tásiri sıyaqlı halatların baqlaw
Úyrenilip atırǵan obiektlerdi basqarıw hám olardıń nátiyjelerin kórip barıw
Kompyuterde baylanıs ornatıw psixologiyalıq xarakterdegi tosqınlıqlardan qutılıwǵa alıp keliwi
Sonı aytıp ótiw kerek, pedagogikalıq programmalıq qurallar tiykarında elektron qollanbalar jaratıw pán oqıtıwshıları hám programmalastırıwshılardıń sheriklikte xızmet kórsetiwlerin talap etedi. Kompyuterde grafika, reń, video, audio hám animaciya sıyaqlı elementleriniń bar ekenligi pán oqıtıwshısı, metodist, programmist, psixolog, dizayner, cenarist, qosıqshı sıyaqlı qániygelerdiń ózara sheriklikte islewin ketirip shıǵaradı.
A.A.Kuznecov óziniń “Orta mekteplerde Informatikanı oqıtıwdıń metodikalıq sistemasınıń rawajlanıwı” temasındaǵı lekciya formasındaǵı doktorlıq dissertaciyasında “Informatika kursın oqıtıw metodikasın rawajlandırıw”daǵı tiykarǵı baǵdarlardan biri bul oqıw predmeti boyınsha bir pútin oqıw-metodikalıq toplamdı jaratıw esaplanadı. Informatika kursı boyınsha oqıw metodikalıq toplamnıń óz aldına áhmiyeti sonnan ibarat, ol óz ishine tek ǵana sabaqlıq yamasa metodikalıq qollanbalar, oqıw ushın kitaplar sistemasın emes, sonıń menen bir qatarda pedagogikalıq programmalıq qurallardı qollaw boyınsha metodikalıq qollanbalardı hám sonıń menen birge pedagogikalıq programmalıq qurallardıda óz ishine aladı. Burınǵı awqam dáwirinde tálim sistemasın avtomatlastırıwǵa eń dáslep akademikler A.I.Berg hám V.M.Gluhkov oqıtıwdıń texnikalıq quralları hám kompyuterler járdeminde programmalastırılǵan tálimdi úyreniwge, arnawlı úskenelik qurallarǵa tiykarlanǵan pedagogikalıq programmalıq qurallardı tiykarlawǵa kirisip, kompyuter járdeminde tálimdi avtomatlastırıw mashqalasın qoyǵan alımlar esaplanadı.
Tálimdi kompyuterlestiriw mashqalası pedagogika páninde shama menen yarım ásir aldın payda bolǵan zamanagóy baǵdar esaplanadı. Oǵan arnalǵan ádebiyatlar jıldan jılǵa jedel pát penen kóbeyip barmaqta. Franciyada 1987-jılda informatika páni boyınsha jańa milliy reje qabıl qılınǵan hám rejeniń tiykarǵı baǵdarı joqarı sapadaǵı pedagogikalıq programmalıq qurallardı jaratıw, hám bul mashqalanı ilimiy tárizde sheshiwdiń jańa imkaniyatların izlep tabıwdan ibarat dep belgilengen.
Alımlardıń monografiyalıq shıǵarmaların analiz qılıw tiykarında pedagogikalıq programmalıq qurallar tiykarındaǵı pikirlerge qısqasha toqtalıp ótemiz. Oqıtıwshı hám pedagogikalıq programmalıq qurallar haqqında aytatuǵın bolsaq, F.Amari “Oqıtıwshılar pedagogikalıq programmalıq qurallardan paydalanıwshı emes, bálki olardıń jaratıwshısı bolıwı kerekligin usınıs etedi. Ol bul pikiri menen oqıtıwshı óziniń oqıtıw ideasın dástúrde qáliplestiriwi, onı analiz qılıwı, qollaw hám bahalaw arqalı rawajlandırıw múmkin dep aytıp ótken. Oqıtıwshınıń sabaq ótiwi oqıwshılardıń da óz betinshe úyreniwi óz náwbetinde sáwbetler tiykarında úyreniw názerde tutılǵan pedagogikalıq programmalıq qurallardı S.Demetriadis hám basqalar maqullaǵan. Sol orında joqarıdaǵı pikirlerden kelip shıǵıp, tálimde pedagogikalıq programmalıq qurallardan paydalanıwǵa hár túrli kóz qaraslar bar ekenligin kóriw múmkin.
Tálim processinde pedagogikalıq programmalıq qurallardı jaratıw – bul oqıtıwǵa arnalǵan pedagogikalıq programmalıq qurallardan paydalanıp tálim beriw esaplanadı. Tálim texnologiyası haqqında gáp barǵanda tek ǵana bilimlerdi engiziw hám kónlikpelerdi qáliplestiriw emes, bálki oqıwshılardıń psixologiyalıq qábiletlerin rawajlandırıw, dóretiwshilik iskerlik kónlikpelerin qáliplestiriw hám olardıń óz betinshe pikirlewin rawajlandırıw názerde tutıladı. Pedagogikalıq programmalıq qurallardı jaratıw onıń dúzilisi menen xarakterlenedi. Pedagogikalıq programmalıq qurallardı úyreniletuǵın hám orınlanatuǵın qılıp jaratıw lazım, sebebi olar oqıwshılardıń iskerliklerin, dóretiwshiliklerin jánede rawajlandıradı hám oqıtıwshı tárbiyashı járdemshi boladı. Oqıwshılar úyreniletuǵın usıllar hám tapsırmalardı orınlawda informaciya texnologiyaları qurallarınan paydalanıwdı, oqıw maqsetlerinde komoyuterden aqılıy hám racional paydalanıw kónlikpelerin qáliplestiriwdi támiyinleydi. Pedagogikalıq programmalıq qurallardı izleniwsheńli etip jaratıw kerek, sebebi ol oqıwshılardı erkin pikirlew, óz betinshe islesiw, dóretiwshilik jandasıw iskerligin asıradı hám oqıtıwshı másláhátshi boladı.
|
| |
