|
Tálim processinde pedagogikalıq programmalıq qurallardı paydalanıwda oqıtıwshınıń iskerligi
|
| bet | 15/26 | | Sana | 03.08.2022 | | Hajmi | 8.85 Mb. | | #25098 |
Bog'liq 2 Tema 4-ona tili tarqatma, 8 O\'z tarix yangi zamon, Xasanova Moxira Shaydullayevna, FirstPage 3, NANOIQTISODIYOT VA XULQ-ATVOR NAZARIYASI, 12777 1 1A1D4B4D4E604A40DFCE21D85C8B7B3BC46B967E, VAZIFA (6), VAZIFA (6), 11 Mavzu Tarmoq ahvolini ta’riflovchi omillar Raqobatni tavsiflovchi, Mavzu Ozbekiston Respublikasi taraqqiyot strategiyasi., UrDU OTMlararo ko\'chirish, 10-sinf adabiyot testlar yangi darslik, Holidays, Сабак исленбеTálim processinde pedagogikalıq programmalıq qurallardı paydalanıwda oqıtıwshınıń iskerligi.
Mámleketimiz social turmısınıń barlıq taraawlarında ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń maqseti insan hám onıń mánpáátleri, onıń qáwipsizligi hám párawanlıǵın támiyinlew hámde bárkamal awladtı jetilistiriwge qaratılǵan. Ǵárezsizlikti qolǵa kiritkennen keyingi qısqa waqıt ishinde basıp ótken rawajlanıw jolı ásirlerge tatırlıq mazmun hám mánisti payda etpekte. Bige belgili rawajlanıwdı elede joqarılatıwda hám turmısta júz berip atırǵan processlerge óz tásirin ótkeriwde jámiyettiń ekonomikalıq-siyasıy, social, mádeniy-ruwxıy jańalanıwınıń tiykarǵı subiekti bolǵan jaslardı bárkamal shaxs etip tárbiyalaw máselesi úlken áhmiyetke iye.
Hár bir jámiyettiń keleshegi onıń ajıralmas bólegi hám turmıslıq zárúrligi bolǵan tálim sistemasınıń qay dárejede rawajlanǵanlıǵı menen belgilenedi. Búgingi kúnde erkin rawajlanıw jolınan barıp atırǵan mámleketimizdiń úzliksiz tálim sistemasın reformalastırıw hám rawajlandırıw, jańa sıpat basqıshına kóteriw, oǵan aldınǵı pedagogikalıq hám informaciyalıq texnologiyaların engiziw hámde tálim nátiyjeliligin asırıw mámleket siyasatı dórjesine kóterildi. Ózbekistan Respubikasında “Tálim tuwrısındaǵı” nızam hám “Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlaması”nıń qabıl qılınıwı menen úzliksiz tálim arqalı zamanagóy kadrlar tayarlawdıń tiykarı jaratıldı.
Innovacion pedagogikalıq texnologiyalardıń rawajlanıwı hám olardıń oqıw-tárbiy processine kirip keliwi, sonıń menen birge, informaciya texnologiyalarınıń tez waqıt ishinde almasıwı hám rawajlanıwı processinde hár bir pedagog – oqıtıwshı óziniń kásiplik tayarlıǵın, pedagogikalıq sheberligin rawajlandırıp barıwın talap etedi.
Mámleketimiz rawajlanıwınıń zárúr shárti zamanagóy ekonomika, ilim-pán, mádeniyat, teznika, texnologiya rawajlanıwı tiykarında kadrlar tayarlawdıń qáliplesken sistemasınıń ámel qılınıwına erisiwden ibarat. Tálim mekemesi ósip kiyatırǵan shaxstı oqıtıw processinde olarǵa tálim alıw sharayatların jaratadı. Oqıtıwshılardıń bilimge bolǵan mútájliklerin qáliplestiriw hámde rawajlandırıwdıń baǵdarlanǵan bolıwı oqıtıwshı juwapkershiligin jánede asıradı. Tálim nátiyjeliligin asırıw, shaxstıń tálim orayında bolıwın hám jaslardıń óz betinshe bilim alıwların támiyinlew ushın tálim mekemelerine jaqsı tayarlıq kórgen hám óz tarawındaǵı bilimlerin bekkem iyelewden tısqarı zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardı hám interaktiv metodlardı biletuǵın, olardan oqıw hám tárbiyalıq shınıǵıwlardı shólkemlestiriwde paydalanıw qaǵıydaların biletuǵın oqıtıwshılar kerek. Bunıń ushın barlıq pán oqıtıwshıların pedagogikalıq hám informaciyalıq texnologiyalar, interaktiv metodlar menen qurallandırıw hámde alınǵan bilimlerin oqıw-tárbiyalıq shınıǵıwlarda qollaw qábiletlerin úzliksiz asırıw barıw lazım.
Tálim mekemesi oqıtıwshısınıń iskerligi shaxstı tárbiyalaw processinde tálim-tárbiya alıw sharayatların jaratıw, onıń mútájliklerin qandırıw hám qábileterin ashıw hámde rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan bolıwı kerek. Tálim mekemesi oqıtıwshısınıń qábileti arnawlı hám pedagogikalıq pánler menen bayıtılatuǵın eki bólimge iye bolıwı kerek hám ol hár dayım Ne ushın oqıtıw kerek?, Qanday oqıtıw kerek” degen sorawlarǵa juwap tabıwı kerek. Bul juwaplar pedagogika pániniń tiykarǵı qaǵıydaları hám nızamlıqlarına sáykes tárizde analiz qılınıwı, sonıń menen birge tálim qásiyetleri itibarǵa alınǵan bilimlerge tiykarlanǵan bolıwı lazım.
Pedagogikanıń tiykarǵı mashqalalarınan bir bolǵan oqıtıwshınıń qániygeligi hám iskerliginiń negizin shólkemlestiriwi kerek bolǵan pedagogikalıq process teoriyasın islep shıǵıwdan ibarat. Pedagoglar qániygeligi boyınsha bar bolǵsn bilimlerden tısqarı oqıw processine qádem qoyar eken, pedagogikalıq hám psixologiyalıq bilimler, texnologiya hám oqıtıw metodikalarına tiyisli zárúrli bilimlerdi iyelegen bolıwı kerek. Sonıń ushında pedagoglardıń qábiletin asırıwda
Oqıtıw processiniń nátiyjeliligin támiyinlewshi pedagogikalıq qábiletlerin qáliplestiriw
Social-ekonomikalıq, siyasiy, gumanitar bilimlerdi ańlawǵa baǵdarlanǵan jańa kásiplik oy-órisin qáliplestiriw
Oqıtıwshı iskerliginiń metodologiyalıq tiykarı sıpatında pedagogikalıq bilimler sistemasın
Háziri zaman talabına kóre mektep tálim sistemasında xızmet islep atırǵan hár bir oqıtıwshı óz tarawınıń jetik, maman qániygesi, sabaq processinde informaciya texnologiyalardan ónimli paydalana alıwı hám sonıń menen birge shet tillerinen hesh bolmaǵanda bir tildi biliwi kerek. Social turmısqa tez pát penen informaciyalar aǵımı kirip kelmekte hám keń kólemdi iyelep barmaqta. Informaciyalardı qısqa waqıt ishinde qabıllap alıw, olrdı analiz qılıw, qayta islew, teoriyalıq jaqtan ulıwmalastırıw, juwmaqlaw hámde oqıwshıǵa jetkerip beriwdi jolǵa qoyıw tálim sisteması aldında turǵan aktual mashqalalardan biri esaplanadı. Tálim-tárbiya processine pedagogikalıq texnologiyalardı engiziw, joqarıda aytıp ótilgen mashqalalardı unamlı tárizde sheshiw ushın xızmet qıladı.
Basqasha etip aytqanda zerikerli sabaqlardıń ornına sabaqlardı shólkemlestiriwge juwapkershilik penen qaraytuǵın, kásiplik jaqtan bilimli, metodikalıq sheberlikke iye bolǵan, zamanagóy interaktiv pedagogikalıq texnologiyanı quramalı dárejede ózlestirip alǵan, innovaciyalar tiykarında tálimdi shólkemlestire alatuǵın oqıtıwshılarǵa talap bir qansha asıp barmaqta. Tálimde materiallıq baza, standart oqıw rejeler, dástúr hám sabaqlıqlar qanshelli dárejede rawajlandırılmasın, kútilgen tiykarǵı nátiyjege erisiw, shuqır bilim beriw, joqarı sıpatlı ózgerislerge erisiw, óz náwbetinde teoriyalıq hám ámeliy shınıǵıwlardı alıp barıwshı oqıtıwshınıń dóretiwshiligi, izleniwshenligi, qábiletine, pedagogikalıq sheberligine baylanıslı bolıp qalaberedi. Búgingi kúnde erkin pikirlewshi, óz kóz qarası hám isenimine iye jas awladtı tárbiyalawda hám zaman talabına mas tárizde kadrlardı tayarlawda oqıtıwshılardan óz aldına sheberlik, uqıplılıq talap etiledi.
Zamanagóy tálim ortalıǵı haqqında sóz etilgende, bir qatar faktlerdi kóriwimiz múmkin. Yaǵnıy aytqanda búgingi kúnde oqıtıwshılardıń jámiyettegi abırayın jánede asırıw, oqıw-tárbiya processin zamanagóy talaplar tiykarında shólkemlestiriw, oqıwshılardı qızıqqan kásibine baǵdarlaw, sabaq processine aldınǵı pedagogikalıq hám informaciyalıq kommunikaciyalıq texnologiyalardı engiziw máseleleri baslı wazıypa sıpatında belgilengen. Tálim processiniń sıpatı búgingi oqıwshılardıń óz kúndelik iskerligindegi mashqalaların sheshe alıwı, qandayda bir kásipte pıdakerlik miyneti menen belgilenedi. Zamanagóy tálim ortalıǵında ózgerisler bolsa innovaciyalıq cifrlı ekonomika hám informaciyalı jámiyet ushın kadralar tayarlaw imkaniyatın beretuǵın oqıtıw sistemasına ótiw basqıshpa-basqısh ámelge asırılmaqta. Soǵan sáykes tárizde bilim beriwge qaratılǵan itibarda ózgerip, internet hám informaciya texnologiyaları dáwirinde qızıqqan baǵdarı boyınsha avtomatlastırılǵan joqarı texnologiyalarǵa sáykes kásipke tayarlawǵa, básekige shıdamlı, shaxslar aralıq qatnasıqlardı ornata alıw qábileti, kritikalıq pikirlew, kommunikativlik, dóretiwshilik, jaratıwshanlıq kompetenciyaların rawajlandırıwǵa itibar berilmekte.
Bul aytıp ótilgen strategiyalar mazmunında oqıwshılardıń qızıǵıwshılıqları hám oqıtılatuǵın dástúrlerdiń mánisi, nátiyjeli sabaq shınıǵıwları menen xarakterlenedi. Oqıtıwshılar iskerliginde sonday bir princip bar, yaǵnıy bul princip temanı jaqsı túsindiriw (jetkerip bere alıwı) esaplanadı. Hámmemizge belgili, búgingi kúnge deyin oqıtıw usılı sıpatında klassta sabaqqa qatnasıwı, sóylep beriw, oqıp beriw, yadlap alıw, pikirin bayan etiw, jazıp beriw sıyaqlı belgili bir qálip bar bolǵan. Biraq, bul usıllar ámeliy process penen uyǵınlapaǵanlıǵı ushın jeterli dárejede nátiyje bermey atır.
Bizge belgili, jámiyette misli kórilmegen dárejede ózgerisler sebepli hár túrli kásipler, qániygelerge talap artıp barmaqta. Kásiplerge bolǵan mútájlikti búginnen oylaw ushın eń aldı menen oqıtıwshılarda XXI ásir kónlikpelerin, yaǵnıy zamanagóy dáwir kónlikpelerin qáliplestiriw, kútilip atırǵan ózgerislerdi aldınnan boljaw, jańadan payda bolatuǵın kásipleri túrlerin ańlaw, tanlanǵan texnologiya hám metodlardıń temalarǵa muwapıq tárizde tanlanıwın támiyinlewge erisiw lazım. Ásirese, búgingi oqıwshı jaslardıń ilim úyreniwge bolǵan qızıǵıwshılıqları, óz betinshe ilimiy-dóretiwshilik izlenisleri, innovaciyalıq idealarǵa bolǵan qızıǵıwshılıqları, óz-ózinen jańa qatnasıqlardı payda etiwge, tálimniń elede jańa-jańa táreplerin ashıwǵa, xalıq aralıq tájiriybeler tiykarındaǵı oqıtıw metodikaların oqıtıwshılarǵa úyretiwge, oqıw processin zamanǵa sáykes tárizde shólkemlestiriwge baǵdarlaydı.
Zamanagóy tálim ortalıǵında oqıtıwshılar óz iskerliklerin ámelge asırıwda tómendegilerge áhmiyet qaratıw názerde tutıladı.
Pedagogikalıq principlerge tolıq ámel qılıw barısında óz ústinde islewi, yaǵnıy internet arqalı shet eller tájiriybesin shuqır úyreniw, ilimiy metodikalıq kitaplardı oqıwı, unamlı metodlar hám pedagogikalıq programmalıq qurallardan sabaq processinde paydalanıp, analiz qılıp barıwı hám ótilgen sabaqtıń nátiyjeliligin waqtında anıqlawı
Nátiyjeliligi haqqında kóz qarasqa iye bolǵan pedagogikalıq texnologiyalardı oqıw páni hámde sabaq maqsetlerine muwapıq tanlay alıwı hám áeliyatqa engiziwi
Sabaqtıń nátiyjeliligin asırıw hám kásiplik rawajlanıw strategiyaların belgilewi
Oqıwshınıń jeke qásiyetlerindegi ózine tánlik qatnasıqların biliwi hám jandasıwın tuwrı shólkemlestiriw boyınsha kásiplik sheberlikke iye bolıwı
Sabaqtıń maqsetlerine erisiw jolında oqıw processin ózgertiw sheberligin biliwi, oqıtıwshılardıń metodikası bir pútinlik, úzliksizlik, sistemalılıq xarakterine iye bolıwına erisiwi lazım.
Demek, oqıtıwshılar pedagogikalıq-psixologiyalıq nızamlıqlarǵa súyengen halda óziniń rejelerin: ulıwmalıq maqsetlerin, maqsetke erisiw jolların (hár túrli forma hám metodlar, didaktikalıq principler) hámde bergen bilimleri keleshekte zárúrli áhmiyetke iye bolıwın aldınnan biliwi kerek. Metodologiyanı durıs shólkemlestiriw sebebinen hár túrli ádebiyatlarda bir qansha pikirlerdi kóriwimiz múmkin. Jeke tálim avtorı bolǵan Todd Rose ámeliyatta individuallıq hám jekelestiriwdi jaqlaǵan hám jekeelestirlgen tálim bul oqıwshınıń mútájliklerin qandırıw ushın qıyınshılıqlar, sabaqlar hám oqńw metodların sáykeslettiriwge qaratılǵan. Proektke tiykarlanǵan tálim bul ózine tán insanıylıq kónlikpelerin maslasıwshanlıqtı, durıs sorawlardı beriwdi hám basqarıw qábiletin talap etedi. Oqıtıwshılar bul metodta jaqın dostına aylandı, sebebi olar qıyın proektlerdi basqarıwda járdem beredi.
Hár qanday táriyibeni tuwrıdan tuwrı qollap bolmaydı. Aldınǵı jumıs táriyiybelerin tanlawda onıń aktuallıǵı, shart-sharayatladıń jaratılǵanlıǵı, jaqsı nátiyjege alıp keliwine áhmiyet beriw kerek. Jas awladtıń qızıǵıwshılıqların esapqa alǵan halda puxta tálim hám tárbiya beriw, dúnyaqarsın keńeytiw, óz betinshe pikirlew qábiletin rawajlandırıw, kewline hám sanasına milliy hám ulıwma insanıylıq qádriyatların sińdirip barıw búgingi kúndegi eń tiykarǵı, eń aktual mashqalalardıń biri esaplanadı. Sebebi, keleshegi ullı mámleketi qurıp atırǵan insanlardıń oy-órisi, jańa ekonomikalıq qatnasıqlardı tiklewge, Watandı rawajlandırıwǵa, ruwxıy miyrasımızdı asırawǵa, ata-babalarımızdı húrmetlewge jan táni menen kirisip janıp jasaw sezimi menen bayıtılǵan bolıwı lazım.
Bala bilimge qızıqpastan turıp, oqıwǵa umtılmaydı, nátiyjeli oqıy almaydı. Balada óz kúshine hám qábiletine isenim payda etiw, oqıwǵa qaratıw, dáslepki jetiskenlikleri ushın bahalaw ásirese áhmiyetli. Baladaǵı oqıwǵa bolǵan qızıǵıwshılıqtı jeńiwge, aktivlikti asırıwǵa isenim payda etiwge hám erkinliginiń kámal tabıwına alıp keledi. Oqıw miynetine sanalı qatnasıqta bolıw, tálimniń social, oqıwdıń jeke áhmiyetin túsindiriw degeni esaplanadı. Oqıtıwshı oqıwshılarǵa olardıń baslı wazıypası – oqıw ekenligin túsindiriwi kerek. Oqıwǵa juwapkershilik sezimi, tek ǵana Watan aldındaǵı májbúriyatı ǵana emes, keń social kólemli topar, oqıtıwshılar, ata-analar hám óziniń aldındaǵı juwapkershilik, olardıń pikirleri, maqullawların esitiwge umtılıw, klass, oqıw jámiyetinde múnásip orındı iyelewge de tiyisli.
Ózlestiriwdiń tómen dárejede bolıwı kóp hallarda oqıwdı sistemalı hám rejeli alıp barıw qábileti hám kónlikpesiniń balalarda qáliplespegenliginen kelip shıǵadı.
Házirgi dáwirde tálim tarawında eń tiykarǵı wazıypalar sıpatında eski principler hám bir qáliptegi oqıtıw metodlarınıń ornına, zaman talapalrına juwap beretuǵın jańa baǵdarlardı izlewdi alıp qarawǵa boladı.
Oqıtıwdıń eń nátiyjeli jolı – shınıǵıwlarda oqıwshılardıń haqıyqattı biliwge, pikirlewge, erkin baylanıs ornatıwǵa, sheriklikke umtılıwdan ibarat. Sabaq processinde bunday kóterinkilik bolmasa, ol jaǵdayda shınıǵıwlar jansız, zerikerli hám nátiyjesiz boladı. Zamanagóy tálimdi shólkemlestiriwge qoyılatuǵın tiykarǵı talaplardıń biri artıqsha ruwxıy hám fizikalıq kúsh jumsamay turıp, qısqa waqıt ishinde joqarı nátiyjelerge erisiwden ibarat. Qısqa waqıt ishinde belgili bir teoriyalıq bilimlerdi oqıwshılarǵa jetkerip beriw, olarda belgili bir iskerlik sebebinen kónlikpe hám qábiletler dárejesin bahalaw oqńtńwshıdan joqarı dárejeli pedagogikalıq sheberlikti hámde tálim processine salıstırǵanda texnologiyalıq jandasıwdı talap etedi.
Tálim processinde oqıtıwshı, oqıwshı shaxsına sáykes keletuǵın metodlardı qollay almasa, oqıwshı shaxsın ózgertiw ushın sharayat jaratılmasa, onıń tárbiyasında ózgerisler júz beredi. Bunday waqıtta oqıtıwshı aldında juwapkershilikli hám mashaqatlı wazıypa – oqıwshılardı erkin pikirlewge úyretiw hámde dóretiwshilik pikirlewdi qáliplestiriw esaplanadı. Tálim processinde ámelge asırılıp atırǵan ózgerisler ósip kiyatırǵan jas awladtı tárbiyalaw, olarǵa tálim-tárbiya beriw processin sıpatı jaǵınan rawajlandırıwdı talap etpekte. Ilimiy-texnikalıq rawajlanıw jedel pát penen rawajlanıp atırǵan házirgi dáwirde miynet bazarında básekige shıdamlı, erki pikirleytuǵın kadrlardı tayarlaw ushın oqıwshılardıń dáretiwshilik qábiletin astırıw úlken áhmiyetke iye hámde rawajlanǵan mámleketler tájiriybesinde dálillengen. Ózbekistannıń tolıq ǵárezsiz bolıwında puqaralardıń ruwxıy hám pikirli erkinligi áhmiyetli orında turadı. Sonıń ushında jámiyet aǵzaların, ásirese jaslardı erkin pikirley alıwǵa úyretiw búgingi kúnde júdá aktual másele bolıp qaladı. Jaslardı rawajlanǵan insanlar sıpatında tárbiyalaw, olardı nostandart pikirlewge ádetlendiriwde tálim sisteması óz aldına áhmiyetke iye.
Mámleketimiz social turmısınıń barlıq tarawlarında ámelge asırılıp atırǵan rawajlanıwlardıń maqseti insan hám onıń mánpáátleri, qáwipsizligi hám tınıshlıǵın támiyinlew hámde bárkamal awladtı jetistiriwge qaratılǵan. Ǵárezsizlikti qolǵa kirgizgennen keyingi qısqa waqıt ishinde basıp ótken rawajlanıw jolı ásirlerge tatırlıq mazmun hám mánisti payda etpekte. Bizge belgili, rawajlanıwdı hárektke keltiriwde hám ómirde júz berip atırǵan processlerge óz tásirin ótkeriwde jámiyettiń social-ekonomikalıq, siyasiy hám mádeniy jańalanıwınıń zárúr subiekti bolǵan jaslardı bárkamal shaxs etip tárbiyalaw máselesi úlken áhmiyetke iye.
Hár bir jámiyettiń keleshegi onıń ajıralmas bólegi hám turmıslıq zárúrligi bolǵan tálim sistemasınıń qay dárejede rawajlanǵanlıǵı menen belgilenedi. Búgingi kúnde ǵárezsiz rawajlanıw jolınan baratırǵan mámleketimizdiń úzliksiz tálim sistemasın reformalastırıw hám rawajlandırıw, jańa sıpat basqıshına kóteriw, oǵan aldınǵı pedagogikalıq hám informaciya texnologiyaların engiziw hámde tálimniń nátiyjeliligin asırıw mámleket siyasatı dárejesine kóterildi. Ózbekistan Respublikasında “Tálim tuwrısındaǵı Nızam” hám “Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlaması”nıń qabıl qılınıwı menen úzliksiz tálim arqalı zamanagóy kadrlar tayarlawdıń tiykarı jaratıldı. Innovacion pedagogikalıq texnologiyalardıń rawajlanıwı hám olardıń oqıw-tárbiya processine kirip keliwi, sonıń menen birge informaciya texnologiyalarınıń tez waqıt ishinde almasıwı hám rawajlanıwı processinde hár bir pedagog-oqıtıwshı óziniń kásiplik tayarlıǵın, pedagogikalıq sheberligin rawajlandırıp barıwın talap etedi.
Mámleketimiz rawajlanıwınıń tiykarǵı shárti zamanagóy ekonomika, ilim-pán, mádeniyat, texnika, texnologiya rawajlanıwı tiykarında kadrlar tayarlawdıń rawajlanǵan sistemasınıń ámel qılınıwına erisiwden ibarat. Tálim mekemesi ósip kiyatırǵan shaxstı oqıtıw processinde olarǵa tálim alıw sharayatların jaratadı. Oqıtıwshılardıń bilimge bolǵan mútájliklerin qáliplestiriw hámde rawajlandırıwdıń baǵdarlanǵan bolıwı oqıtıwshınıń juwapkershiligin jánede asıradı.
|
| |
