Xalqımızdıń ertengi kúniniń qanday bolıwı perzentlerimizdiń búgin qanday tálim hám tárbiya alıwına baylanıslı”




Download 8.85 Mb.
bet9/26
Sana03.08.2022
Hajmi8.85 Mb.
#25098
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   26
Bog'liq
2 Tema
4-ona tili tarqatma, 8 O\'z tarix yangi zamon, Xasanova Moxira Shaydullayevna, FirstPage 3, NANOIQTISODIYOT VA XULQ-ATVOR NAZARIYASI, 12777 1 1A1D4B4D4E604A40DFCE21D85C8B7B3BC46B967E, VAZIFA (6), VAZIFA (6), 11 Mavzu Tarmoq ahvolini ta’riflovchi omillar Raqobatni tavsiflovchi, Mavzu Ozbekiston Respublikasi taraqqiyot strategiyasi., UrDU OTMlararo ko\'chirish, 10-sinf adabiyot testlar yangi darslik, Holidays, Сабак исленбе
Kórinis formasında. Máselen, ilimiylik principi pán hám oqıw predmeti ortasındaǵı baylanıslıqqa tiykarlanadı. Bul jerde ilimiylik principi kórinis arqalı bayan etiledi.
Qaǵıyda formasında. Máselen, tálimde ápiwayıdan quramalılıqqa qarap barıladı. Bul sózde túsiniklilik pincipi qaǵıydaǵa salınǵan, yaǵnıy normallastırılǵan. Tálim principleri qaǵıyda formasın alǵanı sayın, olardan ámeliyatta paydalanıw imkaniyatları da keńeye beredi.
Qániygeler tálim principleri qásiyetlerin, tiykarınan oqıtıwshı iskerligine qarata táriypleydi. Sol sebepli kópshilik didaktikalıq qollanbalarda oqıtıw pincipleri túsinigi isletilgen. Tálim principleri tálim processiniń eki subiektine hám oqıtıwshı hám oqıwshıǵa tiyisli. Soǵan tiykarlanǵan halda biz olardı tálim principleri dep ataymız. Tálimdi shólkemlestiriw, basqarıw hám qadaǵalawda oqıtıwshı hám oqıwshı iskerligine qoyılatuǵın talaplar, qaǵıydalar tálim principleri dep aytıladı.
Didaktikler tálim principleriniń mánisin jarıtıwda túrli kóz qaraslardı tiykar qılıp alınǵan. K.Sosinickiydiń pikirinshe tálim principleri ulıwma nızamlıqlar bolıp, olar oqıw-tárbiya processinde qatań ámel qılıw jolı menen ámelge asırıladı. Onıń pikirinshe hár bir princip tálim processiniń belgili bir komponentine tiyisli kórgizbelilik principi tálim qurallarına, bala shaxsın rawajlandırıw principi tálim maqsetine baylanıslı.
Tálim principleri oqıw-tárbiya processi komponentlerine baylanıstırıp bayan etiw tendensiyası Yu.K.Babanskiy izertlewlerinde de ushıraydı. Tálimniń ilimiyligi turmıs hám islep shıǵarıw menen baylanıslılıǵı, sistemalılıq, izbe-izlik, túsiniklilik principleri maǵlıwmat mazmunına kóre sanalılıq hám aktivlik tálim metodları, quralların óz-ara uyǵınlastırıw principleri tálim metodları hámde qurallarına kóre, oqıwshılardıń individual topar hám frontal jumısların qosıp alıp barıw principi tálim túrlerine kóre, sanalılıq hám aktivlik tálim metodları hámde qurallarına kóre, bilim hám kónlikpelerdiń puxtalıǵına, tálim nátiyjelerine kóre belgilenedi.
Tálim principlerin oqıw-tárbiya processi nızamlıqları tiykarında belgilew ideası da bar. N.A.Sorok tálimniń rawajlandırıwshılıq hám tárbiyalanıwshılıq qásiyetlerin nızamlıq sıpatında belgileydi hám solar tiykarında tálim principleri qásiyetlerin bayan etedi. V.I Zagvyazinskiy da oqıw-tárbiya processinde ámel qılınatuǵın nızamlıqlar hám tálim principleri ortasındaǵı baylanıslıqtı esapqa alıp keyingilerin, yaǵnıy tálim principlerin payda etedi.
Principlerdi tálim processi nızamlıqlarınan kelip shıǵıp belgilew, bul olarǵa jańa túrdegi jandasıw bolsada ol mánisi menen zárúrlikti teńlestiriwge hátteki almastırıwǵa alıp keledi. Sol qatardan nızamlıqlar insanǵa, onıń sanasına baylanıslı bolmaǵan halda bar boladı. Basqasha etip aytqanda olar nárseniń ózinde, úyrenilip atırǵan processtiń quramına ámel qıladı. Pánniń wazıypası sol nızamlıqlardı izlew, tabıw hám táriyplewden ibarat. Tálim principleri birinshi náwbette ámeliyatqa, sol qatardan zárúrlikke baylanıslı. Sol sebepli olar tálimdi shólkemlestiriw, basqarıw hám baqlaw normaları sıpatında ámel qıladı.
Principler ulıwmadidaktikalıq kategoriya bolıp, olar tálimniń barlıq túrleri (individual, toparlı, ulıwmaklasslıq) dárejeleri (baslanǵısh, orta, professional, joqarı) subiektleri(oqıtıwshı, oqıwshılar kollektivi), oqıw-tárbiya processiniń barlıq komponentleri (tálimniń maqsetleri, wazıypası, quralı, mazmunı, metodları, shólkemlestiriwshi formaları, nátiyjeleri) ne baylanıslı ulıwma nızamlıqlardan ibarat. Sonıń menen bir qatarda olar mektep basshıları, metodist hám inspektorlar ilimiy-pedagogikalıq izertlewler alıp barıwshı shaxslar, talabalar ushında zárúr esaplanadı. Bulardan tálim principlerin pedagogikalıq iskerlik penen shuǵıllanıwshı isanlardıń barlıǵı úyreniwi lazım, degen juwmaq kelip shıǵadı.
Alǵashqı jámiyette ósip kiyatırǵan jas awladqa bar bilimlerdi beriw tiykarında ámeliy bilimlerdi áste aqırınlıq penen qáliplesken. Sol dáwirlerden baslap aq tálimniń ámeliy qaǵıydaları islep shıǵılǵan hám awladtan-awladqa uzatıp kelingen. Shıǵıs oyshılları óz shıǵarmalarında tálimniń usılları, qaǵıydaları, principleri, metodları hám formaları tiykarında tálim ámeliyatınıń mánisin túsindirip ótken. Biraq olar tálim máseleleri menen arnawlı túrde hám úzliksiz shuǵıllanbaǵanı sebepli arnawlı didaktikalıq teoriya jaratılmadı. Tálimdi olar pán sıpatında emes, basqa pánlerge úyretiw óneri, ónermenchilik sıpatında túsingen. Shıǵıs oyshılları tárepinen alǵa súrilgen nızam, usıl hám principlerdiń kópshiligi zamanagóy mekteplerde de qollanılmaqta.
Shıǵıs oyshıllarınan Muhammed al-Xorezmiy, Abu Nasr Farobiy, Al-Kindiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Muslihiddin Sadiy, Abdurahmon Jomiy, Alisher Nawayılarda tálimniń ilimiyligi, sanalılıǵı, kórgizbeliligi, túsinikliligi, izbe-izligi, turaqlılıǵı, maslasıwshanlıǵı hám erkinligi, sonıń menen bir qatarda balanıń individual qásiyetleri, qábileti hám kónlikpelerin esapqa alıw, tálimdi insanıy paziyletlerge bayıtıw sıyaqlı qaǵıyda hám principlerdi kórsetip bergenlerin ańlatadı. Bul oyshıllardıń tómendegi principlerdi alǵa súrgenlerin kóriwimiz múmkin.

Download 8.85 Mb.
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   26




Download 8.85 Mb.

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Xalqımızdıń ertengi kúniniń qanday bolıwı perzentlerimizdiń búgin qanday tálim hám tárbiya alıwına baylanıslı”

Download 8.85 Mb.