"Экономика и социум" №4(107)-1 2023 www.iupr.ru
256
yuklash amalga oshiriladi. Ayrim terminal ob’ektlarida qo‘shimcha
qiymat
yaratuvchi tovarlar bilan operatsiyalar amalga oshiriladi
Avtotransport terminallari misolida terminal tizimining umumiy ishlash
tamoyillarini ko‘rib chiqamiz. Avtomobil transporti dastlab uyma-uy yurish
rejimida
ishlagan, bu uning afzalliklaridan biri hisoblangan. Biroq, transport
vositalarining yuk ko'tarish qobiliyatining oshishi kichik partiyalarni kichik
guruhlarga ajratish uchun terminallar yaratishni talab qildi. Vaqt o‘tishi
bilan
ular logistikada muhim rol o‘ynaydigan ko‘p profilli logistika ob’ektlariga
aylandi
Intermodal yuk tashishning rivojlanishi turli transport turlari tarmoqlari
oʻrtasidagi bogʻlanishni taʼminlovchi va bozor konyunkturasidan kelib chiqqan
holda transport turi va tashish yoʻnalishini oʻzgartirish
imkonini beruvchi
intermodal terminallarning paydo boʻlishiga olib keldi.
Terminal xizmatlaridan foydalanuvchilar nafaqat yuk jo‘natuvchilar yoki
qabul qiluvchilar, balki transport operatorlari,
ekspeditorlar va logistika
faoliyatining boshqa ishtirokchilari hamdir. Terminallarda ular tashish
jarayonida o‘zaro aloqada bo‘lgan boshqa kompaniyalarning xizmatlaridan,
shuningdek, transport vositalarini
yuklash va tushirish, tovarlarni yig‘ish va
qisqa muddatli saqlash, transport vositalarini kichik ta‘mirlash va boshqalar
xizmatlaridan foydalanish imkoniyatiga ega.
Terminal texnologiyasidan foydalanganda jo‘natuvchining "eshigidan"
oluvchining "eshigiga" to‘g‘ridan-to‘g‘ri etkazib berish terminallarda ikkita yuk
tashish bilan almashtiriladi.
Bunday holda, yuklarni etkazib berish
jarayoni quyidagi tarkibiy
qismlarga bo‘linadi:
-yukni jo‘natuvchidan terminalga etkazib berish;
jo‘natish terminalidagi operatsiyalar (kichik guruhlash, tashish
yo‘nalishlari bo‘yicha taqsimlash, paketlash, vaqtincha saqlash, qadoqlash,
etiketlash va boshqalar);
-maksimal ko‘rsatkichli transport vositalaridan foydalangan holda
terminallar o‘rtasida magistral tashish;
-belgilangan terminalda operatsiyalar;
-oluvchiga yakuniy yetkazib berish (terminaldan yetkazib berish)
An’anaviy transport tizimlarida yuklarni tashishni to‘xtatib turish va
qo‘shimcha yuk tashish sekin etkazib berish, yuk tashish uchun qo‘shimcha
xarajatlar, qayta hujjatlashtirish zarurati va tovarlarning
shikastlanish xavfi
tufayli nomaqbul deb hisoblangan. Shu bilan birga, to‘g‘ri tashkil etilgan holda,
terminal tizimi ham tashuvchilarga, ham yuk egalariga bir qator imtiyozlar
berishi mumkin.
Avtotransport terminallari tizimida terminallarga texnik xizmat ko'rsatish,
ulardagi yuk operatsiyalari va etkazib berish orqali etkazib berish bilan bog‘liq
qo‘shimcha xarajatlar yuk partiyalarini yo‘nalishlar bo‘yicha birlashtirishda
tejamkorlik hisobiga qoplanadi.
