Buxoro davlat universiteti
Zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda efir-moyli o’simliklar-
ning yengil uchuvchan birikmalari tarkibi va xossalarini o’rganish katta
ahamiyatga ega. Chunki bu moddalar efir moylari sifatida tibbiyotda aro-
materapiya vositasi sifatida, oziq-ovqat mahsulotlari uchun aromatizator sifati-
da, parfyumeriya va kasmetika sanoatida xushbo’y
hid beruvchi sifatida,
maishiy kimyo vositalarida muattar hid beruvchi sifatida ishlatiladi. Shuning
uchun ham efir moyli o’simliklar tarkibidan efir moylarining kimyoviy tarkibi
va xossalarini o’rganish ularni tibbiyot, parfyumeriya,
kosmetika va boshqa
sohalarda ishlatilish imkoniyatlarini yanada chuqurroq o’rganishni talab etadi.
O’simliklar dunyosida efir moylari keng tarqalgan. Aniqlangan ma’lumotlarga
ko’ra yer sharining florasidagi o`simliklardan taxminan 2500 dan ortiq turi
tarkibida efir moyi bo’ladi. Efir moyining miqdori o’simliklarda 0,001-20 %
bo’lishi mumkin. Efir moyli ekinlar efir moylari olish uchun yetishtiriladigan
ekinlar guruhi, texnika ekinlari. O’simliklar ayrim organlari (guli, urug’i,
mevasi, poyasi, ildiz-poyasi bargi va boshqalar) yoki tanasida efir efir moylari
(xushbo’y moddalar) to’playdi. Efir moyli ekinlarning daraxt, buta, bir va ko’p
yillik o’tlar turlari bor. Ular tropik, subrtopik mintaqalarda ko’p
tarqalgan,
mo’tadil iqlimli hududlarda ham ekiladi. O’zbekistonda efir moyli o’simliklar-
ning 50 oilaga kiruvchi 233 turi mavjud, lekin ayrimlari (arpabodiyon, jambil,
kashnich, qora zira yalpiz va boshqalar) maxsus ekiladi. Efir moyli ekinlar bazi
turlarining mevasi va bargi tarkibida 1,5% dan 6-7 % va undan ortiq efir moyi
502
ТРИЭТАНОЛАМИН БИЛАН КИМЁВИЙ ҚАЙТА ИШЛАШ
НАТИЖАСИДА ҲОСИЛ БЎЛГАН МОДДАНИНГ СОВУНЛАНИШ
СОНИ ВА МОЛЕКУЛЯР МАССАСИНИ АНИҚЛАШ.
Ш.Ш. Ҳасанов, Л.Қ.
Мейлиева, М.Г. Алимухамедов, Р.И. Адилов
БЕТУЛИН ДИПРОПИОНАТ СИНТЕЗ ҚИЛИШ. Ш.Ш.
Турғунбоев,
Ш.С. Тўхтаматова, А.Х. Хаитбаев
337
ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ В ТРОЙНЫХ СИСТЕМАХ CO(NH
2
)
2
-
NH
4
Cl - H
2
O ПРИ 25 °C. Б.Ш. Шарипов, А.Т. Джалилов, Х.С.
Бекназаров
339
8-ЦИС,ТРАНС ДОДЕЦЕНИЛ АЦЕТАТ СИНТЕЗИНИНГ
ОПТИМАЛ ШАРОИТИ АНИҚЛАШ. И.Ш. Юлдашев, Х.Х.
Хаитбаев, Б.Н. Бабаев, А.Х. Хаитбаев
341
GALOGENSIRKA KISLOTALARINING GIDROKSIMETILFTAL-
IMID BILAN MURAKKAB EFIRLARI SINTEZI. M.R.Yuldasheva,
Sh.B. To'rayev
343
ИСТОРИЯ И РЕАЛИИ ПРОИЗВОДСТВА ПИРИДИНОВЫХ
ОСНОВАНИЙ. С.М. Кодиров, Б.Ф. Мухиддинов, Х.М. Вапоев, С.Ш.
Шарипов, А. Икрамов
344
АНАЛИЗ СОСТАВА ЭКСТРАКТОВ ЦИСТАНХЕ (CISTANCHE
AMBIGUA). Х.Т. Авезов, М.Х. Авезова, Д.А. Аҳмадова
345
EFIR
MOYLARI TARKIBI, ULARNING TIBBIYOT SOHASIDAGI
AHAMIYATI. S.A. Karomatov, G.Z. Homitova, Sh.N. Jalilov
347
АРОМАТИК ОКСИКАРБОНИЛ БИРИКМАЛАР БИЛАН
ДИКАРБОН КИСЛОТА ГИДРАЗОНЛАРИ СИНТЕЗИ ВА
ТАДҚИҚОТИ. С.Ф. Абдурахмонов, Э.А. Худоярова, Б.Б. Умаров
350
БЕНЗОИЛАЦЕТОН ДИАЦИЛГИДРАЗОНЛАРИ СИНТЕЗИ.
С.Ф. Абдурахмонов, Э.А. Худоярова, Б.Б. Умаров
352
АРОМАТИК ОКСИКАРБОНИЛ БИРИКМАЛАР АЦИЛГИДРАЗОН-
ЛАРИНИНГ БИOЛOГИК ФАOЛЛИГИНИ НАЗАРИЙ ЎРГАНИШ
(PASS АНАЛИЗ). С.Ф. Абдурахмонов, Э.А. Худоярова, Б.Б. Умаров
355
ЧИЗИҚЛИ ТЕТРАКАРБОНИЛ БИРИКМА СИНТЕЗИ ВА
ТУЗИЛИШИ. Э.А. Худоярова, С.Ф. Абдурахмонов, Б.Б. Умаров
357
СИНТЕЗ, СТРОЕНИЕ БЕНЗОИЛГИДРАЗОНОВ ТЕТРАКАРБО-
НИЛЬНОГО СОЕДИНЕНИЯ. Э.А. Худоярова, С.Ф. Абдурахмонов,
Б.Б. Умаров
359
ФТАЛИМИДНИНГ N-(МЕТ)АКРИЛЛИ ҲОСИЛАЛАРИ СИНТЕЗИ
ВА ИДЕНТИФИКАЦИЯСИ. С.И. Назаров, Ф.И. Остонов, О.О.
Хамдамов., О.А. Саидов
361
ЭТИЛЕН АСОСИДА 2-МЕТИЛПРОПАНОЛ-1 СИНТЕЗИГА
БОСИМ ТАСИРИНИ ЎРГАНИШ. Ж.Ў. Абдуллаев, А.Х. Носиров,
С.Э. Нурманов, О.Ш. Қодиров
363
METANDAN SINTEZ-GAZNING KATALITIK SINTEZI. Sh.Ch.
365