Axborot sohasida Xitoyning xalqaro patent talabnomalarining o'sishi




Download 1.12 Mb.
bet14/21
Sana15.05.2023
Hajmi1.12 Mb.
#59773
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   21
Bog'liq
Diplom Ishi-Ikromov Iskandar
IW 5 Aziza Razzokova, 1-Topshiriq. Ekologiya fanidan. (2), 101453, DAVLAT BOSHQARUVI SHAKLI, Huquqbuzarlik va yuridik javobgarlik, карта пулни кайтариш, 55 days listening, Adabiyotlar ro, Переписка Амира Темура, MUSTAQIL ISH UCHUN TAQRIZ, Bayroq, 1705227202 1705227010 Don Miguel Ruiz The Four Agreements libgen.li 1 83
Axborot sohasida Xitoyning xalqaro patent talabnomalarining o'sishi,
2017-202117


  • Dasturlar soni. - Dunyo bo`yicha ulushi(%)

Xitoyda ulkan startap ekotizimi mavjud bo'lganligi sababli, raqamli sektorda innovatsiyalar va texnologiyalar mamlakatning boshlang'ich kompaniyalari uchun asos bo'ldi. Hurun tadqiqot instituti tomonidan e'lon qilingan Global Unicorn Index 2022 ning yarim-yillik hisobotiga ko'ra, Xitoy 2022-yil iyun holatiga ko'ra 312 ta yagona shox bilan AQShdan keyin dunyoda ikkinchi o'rinni egalladi, ularning aksariyati sog'liqni saqlash, sun'iy intellekt, elektron tijorat va yarimo'tkazgich sanoatida. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun Xitoyning asosiy mintaqalaridan biri bo'lgan GBA jami 62 ta yagona shoxga ega edi, bu 2020-yilga nisbatan deyarli ikki baravar ko'p. Ushbu yangi kompaniyalarning aksariyati yuqori darajadagi axborot texnologiyalari va ishlab chiqarish bilan shug'ullangan. Bu shuni ko'rsatadiki, Xitoy o'zining raqamli tadqiqot va ishlanmalarida o'z imkoniyatlarini oshirmoqda va raqamli sanoatlashtirishni rivojlantirish uchun katta sa'y-harakatlarni amalga oshirmoqda.


AQSH:
Endi esa AQSHda raqamli texnologiyalarning iqtisodiyotga tasiri aynan AQSh raqamli iqtisodiyoti bilan tanishamiz, va bu bizga aynan Xitoy bilan AQSHni solishtirgan holda, rivojlanayotgan va rivojlangan davlatlar raqamli iqtisodiyotidagi farqlarni ko`rishga imkon yaratib beradi.
AQSH raqamli iqtisodiyotda shu darajada rivojlanishga erishganki hatto o`zining valyutasini ham raqamli ko`rinishga keltirish haqida turli tuman mish-mishlar yuribti. “AQSh rasmiylari mamlakat milliy valyutasining raqamli variantini joriy etishga doir reja ustida ishlayotganini ma’lum qildi. Shu tariqa, AQSh kelgusida valyuta ayirboshlashning zamonaviy yo’llarini izlayotgan qudratli mamlakatlar safiga qo’shilmoqda.
AQSh Markaziy bankning raqamli valyutasini joriy qilishga intilayotgan ilk mamlakat emas. Bu borada dunyoda Xitoy yetakchilik qilmoqda. Federal hukumat AQSh dollarining global savdo va jahon iqtisodidagi ahamiyati, naqd pul va raqamli pul qiymatidagi mutanosiblik nuqtai nazaridan loyihaga qiziqish bildirmoqda.
G’oya tarafdorlariga ko’ra, raqamli dollar shaxslar va bizneslar o’rtasida to’lov operatsiyalarining bir zumda va muqim amalga oshirilishiga zamin yaratadi. O’rtada banklarning vositachilik qilishiga ehtiyoj qolmaydi. Hisob raqamiga ega bo’lmagan shaxslar ham elektron to’lovlarni oson va xavfsiz qabul qilib olish imkoniyatiga ega bo’ladi.
G’oyani bir qator sabablarga ko’ra yoqlamayotganlar ham talaygina. Tanqidchilar nazdida, raqamli to’lov operatsiyalari federal hukumatga jarayonlarni to’liq nazorat qilish imkoniyatini taqdim etadi. Iqtisodiy operatsiyalarini maxfiy saqlashni istaydigan shaxslar buni istamaydi.
Shuningdek, dunyo bo’ylab erkin harakatlanadigan raqamli dollar iqtisodi zaif mamlakatlarning markaziy banklari chop etgan milliy valyutalar o’rnini egallab olishi mumkin.
Loyiha qanday natija berishidan qat’i nazar, raqamli valyuta joriy qilishga doir intilishlar global miqyosda jadallashmoqda. Xususan, yuanning raqamli variantini yaratgan Xitoy allaqachon cheklangan masshtabda operatsiyalarni boshlab yuborgan.
Katta yigirmalik” davlatlarining markaziy banklariga raqamli valyuta bo’yicha maslahatchilik qilayotgan Devid Tritning ta’kidlashicha, jarayonga qiziqish katta. “Katta yigirmalik”ning chorak qismi 2024-yilga kelib, raqamli valyutaga ega bo’ladi.18 – deydi AMERIKA OVOZI nashri
Ushbu hisobotda BEA tomonidan 2005-yildan 2021-yilgacha hisoblangan raqamli iqtisodiyot uchun yalpi ishlab chiqarish, qo'shilgan qiymat, bandlik va kompensatsiya miqdori bo'yicha yangi va qayta ko'rib chiqilgan hisob-kitoblar keltirilgan. Yangi hisob-kitoblarga ko'ra, 2021-yilda raqamli iqtisodiyot yalpi ichki mahsulotning (YAIM) 9foizini (1,849,3 milliard dollar) joriy dollarda (20,580,2 milliard dollar) tashkil etdi. An'anaviy Amerika bilan taqqoslaganda, raqamli iqtisodiyotning tarmoqlari yoki tarmoqlari joriy dollar YaIMning 11,3foizini (2,321,2 milliard dollar) tashkil etadigan ishlab chiqarish sektoridan biroz pastroq, moliya va sug'urtadan biroz yuqoriroq bo'lib, joriy dollar YaIMning 7,6 foizini (1,567,3 milliard dollar) tashkil etadi (1-jadval).

Yangilangan hisob-kitoblar hali ham raqamli iqtisodiyotning nisbatan yuqori o'sishidan dalolat beradi. Raqamli iqtisodiyotning Real qo'shilgan qiymati 2006-yildan 2018-yilgacha yiliga o'rtacha 6,8 foizga o'sdi, umumiy iqtisodiyotning o'sishi esa 1,7 foizga o'sdi. Raqamli iqtisodiyotning yuqori o'sish sur'atlari raqamli iqtisodiyotning umumiy iqtisodiyotdagi ulushini 2005-yildagi 7,3 foizdan (948,4 milliard dollar) 2018 yilda 9,0 foizgacha (1 849,3 milliard dollar) o'sishiga yordam berdi (2-jadval).

Xitoy va AQSH, raqamli iqtisodiyotda kim yetakchiga aylanadi?!19


Qo'shma shtatlarning Xitoyning raqamli iqtisodiyoti ustidan g`alaba qozonish strategiyasi o`z natijasini berdi, yani, AQSh ittifoqchilari va rivojlanayotgan mamlakatlar Vashington boshchiligidagi "desinitializatsiya"(“de-Sinicization”) blokiga qo'shildi. Xitoyning raqamli iqtisodiyotining o'sishiga to'sqinlik qilish maqsadida Qo'shma Shtatlar nafaqat o'zining asosiy umumiy maqsadli texnologiyalarini himoya qiluvchi protektsionistik siyosatni, balki Xitoy texnologiyalari va kompaniyalarini o'z ichiga olgan mafkuraviy raqamli xavfsizlikni boshqarish modelini ham ilgari surmoqda.
Ba'zi sohalarda Xitoy texnologiyasi hatto rivojlangan mamlakatlar texnologiyasidan ham oshib ketdi, bu esa Qo'shma shtatlarda tobora ko'proq tashvish uyg'otmoqda. Virtual raqamli iqtisodiyotdan, raqamli infratuzilmaga qadar Xitoy va Qo'shma Shtatlar o'rtasidagi raqobat kuchayib, hatto geosiyosiy tuzilmani o'zgartirgani aniq.
1993-yildan beri Bill Klinton tomonidan taklif qilingan"axborot supermagistral" (“Information Superhighway”) AQSHni raqamli texnologiyalar orqali iqtisodiyotini rivojlantirib olishiga zamin yaratdi. Cisco, Amazon, Microsoft va boshqa yetakchi global texnologiya korporatsiyalari global bozorda hukmronlik qila boshladilar. Internet va aloqa texnologiyalari sohasidagi kashshof ustunligidan kelib chiqqan holda, Qo'shma Shtatlar raqamli texnologiyalarga asoslangan kompaniyalar huquqlarini ta'minladi va AQSh manfaatlariga qaratilgan keng qonunlar va qoidalarni o'rnatdi.
Qo'shma Shtatlar raqamli strategiyani ishlab chiqishni qo'llab-quvvatlagan birinchi davlat edi, ammo uning asosiy yo'nalishi ixtisoslashgan raqamli infratuzilmani (ddi) yaratish hisoblanardi. Samaradorlikni oshirish uchun an'anaviy jismoniy infratuzilmaga raqamli komponentlarni qo'shishga qaratilgan gibrid raqamli infratuzilmadan (HDI) farqli o'laroq, DDI to'liq raqamli bo'lib, birinchi navbatda raqamli iqtisodiyotni o'zgartirish va modernizatsiya qilishni osonlashtirish uchun Internet arxitekturasini qo'llab-quvvatlash yo`lga qo`ydi. Maxsus raqamli infratuzilmaga keng polosali kabellar, kvant texnologiyalari markazlari, raqamli davlat xizmatlari va boshqalar tasis etilgani misol bo'la oladi. Bayden ma'muriyatining infratuzilma investitsiyalari va 1 trillion dollarlik ish o'rinlari to'g'risidagi qonuni ushbu an'anani davom ettirmoqda. Tarmoq infratuzilmasini yaratish natijasi birinchi temir yo'l qurilishi bilan taqqoslanadi, yani buning kelajak AQSH iqtisodiyotining o`sishiga eng muhim omil ekani ko`rinib turibti.
Xitoyda raqamli iqtisodiyot 1970-yillarning oxirida boshlangan iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga qaratilgan sa'y-harakatlarning natijasi bilan boshlandi. So'nggi 40 yil ichida Xitoy kompaniyalari transmilliy kompaniyalar uchun ehtiyot qisimlari ishlab chiqarishni tashkil etish orqali aloqa texnologiyalari bo'yicha mustaqil tadqiqot va ishlanmalarga ham noldan yo'l ochdilar. Huawei, ZTE va Lenovo kabi Xitoy aloqa uskunalari gigantlarining paydo bo'lishi rivojlangan mamlakatlardan texnologiyning kirib kelishi va bu mamlakatlar uchun sodda ehtiyot qisimlarini ishlab chiqarish bilan boshlandi, bu esa Xitoyga birinchi avlod Dial-up tarmoqlari va keng polosali ulanishdan 5G mobil internetga o'tish imkonini berdi.
Xitoyning Internet sanoati 1990-yillarning oxirida portlovchi o'sishni boshdan kechirdi. Elektron tijorat, katta ma'lumotlar, savdo-sotiq Interneti, sun'iy intellekt va bulutli hisoblash kabi raqamli texnologiyalar bo'yicha Xitoyning xalqaro raqobatbardoshligiga nisbatan qisqa vaqt ichida, asosan, ulkan ichki bozor tufayli erishildi.
Xitoy dunyodagi ikkinchi yirik raqamli iqtisodiyotga aylanib, 2021-yilga kelib 45,5 trillion yuanga yetgan bo'lsa-da, Xitoy Internet tomonidan boshqariladigan raqamli iqtisodiyotda uzoq muddatli barqarorlikka erishishda qiynalmoqda. Ishlab chiqarish sanoati Xitoy milliy iqtisodiyotining qon tomiri va uning poydevori va kuchining asosidir. Xitoy Real iqtisodiyot sifatli iqtisodiy rivojlanishni qo'llab-quvvatlashning kaliti ekanligini tushundi, bu covid-19 ta'siridan olingan saboq, Internetni global tartibga solishning kuchayishi va Rossiya-Ukraina mojarosining avj olishi bunga qisman sabab bo`ldi.
Xitoy o'nlab yillar davom etgan qurilishdan so'ng, mobil va keng polosali ulanish tezligi bo'yicha dunyoda yetakchilikka qaramay, infratuzilmaning boshqa sohalarida rivojlangan mamlakatlardan sezilarli darajada ortda qolayotganini yaxshi biladi. 2018-yilda raqamli infratuzilma kontseptsiyasi rivojlanish dasturiga kiritilib, hukumat tomonidan markazlashtirilgan rejalashtirish va ilmiy qurilish bosqichini boshladi. Qo'shma Shtatlarning ddi-dan farqli o'laroq, Xitoyning raqamli infratuzilma rejasi "yangi infratuzilma" deb nomlanadi va an'anaviy infratuzilmaga raqamli xizmatlarni joriy etishga urg'u berdi. Shunday qilib, Xitoy aloqa tarmoqlari sohasidagi kuchli tomonlaridan foydalanib, an'anaviy infratuzilmani qo'llashga chuqur e`tibor bergan holda raqamli iqtisodiyotga yangi yo'lllar ochdi.
Masalan, Xitoyda dengiz portlari xalqaro savdoni osonlashtiradigan va global savdo va ta'minot bozorlarining 90 foizdan ortig'ini bog'laydigan muhim infratuzilmadir, ammo ularning hozirgi tuzilishi hali ham ko'p mehnat talab qiladi. COVID-19 pandemiyasi global ishlab chiqarish sektoriga jiddiy saboq berdi. Yevropa va Qo'shma Shtatlarda ishchi kuchining yetishmasligi, yuqori mehnat xarajatlari va ishlab chiqarishdagi antropogen hodisalar "tarixdagi eng yomon tirbandlikka" olib keldi; yukning o'rtacha kelish vaqti 8,7 kungacha oshdi. Avtomatlashtirish va raqamlashtirish ushbu muammolarni bartaraf etishga yordam berishi aniq edi.
Xitoyda Huawei "sanoat-akademiya-tadqiqot" paradigmasini yaratdi. Kooperativ korxonalar, universitetlar va tadqiqot institutlari bilan hamkorlikda Huawei dunyodagi 10 ta eng yirik portlardan biri bo'lgan Tyantszin portida dunyodagi birinchi uglerodsiz aqlli konteyner terminalini muvaffaqiyatli qurdi. Huawei 5G tayanch stantsiyalarini qurdi, Huawei Cloud Stack Online (Hcs Online) texnologiyasini yaratdi, aqlli xavfsizlik uskunalari va yashil energiyada transport vositalarini boshqarish yo'nalishlarini optimallashtirish, konteynerlarni qayta ishlash va yuklarni jo'natish uchun ilg'or aqlli algoritmlarni birlashtirgan terminal "aqlli port miyasi"ni yaratdi, va yana turli aqlli texnologiyalar ishlab chiqdi. Huawei va Tianjin portining raqamli infratuzilmani yaratish loyihasi ijobiy natijalarga olib keldi va Xitoyga texnologik inqilobning ilg'or modellarini o'rganishga yo'l ochdi.
Tramp ma'muriyatidan beri Qo'shma Shtatlar sun'iy intellekt, kvant ma'lumotlari, 5G va ilg'or ishlab chiqarishga e'tibor qaratdi va bu sohalarni AQShning uzoq muddatli farovonligini oshirishga va'da beradigan to'rtta asosiy texnologiya deb atadi. Raqamli texnologiyalarga e`tibor shu darajad oshib ketdi-ki bunga misol AQSH hukumatining texnologik o`zgarishkarni qo`llab quvatlovchi Tramp ma'muriyati davrida imzolangan "Amerika sun'iy intellekt yetakchiligini qo'llab-quvvatlash" farmonidan boshlab, "mudofaa vazirligining 2020-yilgi ma'lumotlar strategiyasi" va keyinchalik Bayden ma'muriyatining 2,25 trillion dollarlik AQSh infratuzilmasi rejasi kabi turli qaror va farmonlarni keltirsak bo`ladi. AQSH iqtisodi raqamli infratuzilmani rivojlantirish rejasi jamiyat va texnologiyalarning chuqur integratsiyasini rag'batlantirishdan raqamli iqtisodiyot salohiyatini oshirishga asta-sekin o'zgardi. U milliy xavfsizlikni mustahkamlash va ichki ishlab chiqarishni rag'batlantirish strategiyasiga aylanib, boshqa mamlakatlarga qarshi tahdidlarni oldini olish va yo'q qilishning misli ko'rilmagan darajalariga erishdi.
Xitoy va Qo'shma Shtatlar tobora kuchayib borayotgan strategik raqobatni boshdan kechirmoqda. So'nggi yillarda Qo'shma Shtatlar eksport nazorati, jarimalar va texnologik taqiqlar orqali Xitoyning ilg'or texnologiyalarini rivojlantirishni to'xtatdi va hatto ko'p tomonlama mexanizmlar orqali Xitoyga bosim o'tkazish uchun iqtisodiy ittifoqchilari bilan hamkorlik qildi. Iqtisodiy ishlab chiqarish, texnologiya va siyosiy kuch nuqtai nazaridan Xitoy va Qo'shma Shtatlar o'rtasidagi tobora kengayib borayotgan tafovut ayni haqiqatdir va bu tarkibiy qarama-qarshilik AQSh uchun "siyosiy jihatdan to'g'ri" asos bo'ldi, va hukumat Xitoyga qarshi pozitsiyasini saqlab qolishi kerak.
Shunday qilib, Qo'shma Shtatlar bilan taqqoslaganda, Xitoyning raqamli infratuzilmasi ko'proq konservativ bo'lib, jismoniy infratuzilma uchun raqamli dasturlarga ko'proq e'tibor beradi. Xitoyning gibrid raqamli infratuzilmasi asosan yarimo'tkazgichlar va ma'lumotlarni qayta ishlash algoritmlaridan iborat.
Xitoy-Amerika "texnologik almashinuvi" boshlanishi bilan Vashington Xitoyni bo'g'ish uchun “chiplar orqali o`rganish” to'g'risidagi qonunni joriy qildi va Xitoy firmalarining xalqaro operatsiyalar bozorini sinchkovlik bilan baholash uchun ma'lumotlarni himoya qilishni tartibga solishda Yevropa Ittifoqidan o'rnak olmoqchi. Bu Xitoyning raqamli infratuzilma maqsadlariga jiddiy zarar yetkazishi aniq.
Har soniyad o`zgarib borayotgan texnologik asrda biror mamlakat yo`qki bir-biridan innovatsion g`oyalarni “o`g`irlash”, o`zlashtirishga intilmagan. Shunday ekan Xitoy va AQSH o`rtasidagi raqamli texnologiyalar ustidagi raqobat ancha yillar davom etadi. Biroq, globallashuv natijasida Qo'shma Shtatlar Xitoyning raqamli ta'siri va ahamiyatini e'tiborsiz qoldirolmaydi. Ikkala mamlakat ham hamkorlik qilish, shuningdek qonunlar va qoidalarni amalga oshirishda raqobatlashish imkoniyatiga egadir. Biroq, bu "hamkorlik" qay darajada davom etishi hali ham noma'lum.

Download 1.12 Mb.
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   21




Download 1.12 Mb.

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Axborot sohasida Xitoyning xalqaro patent talabnomalarining o'sishi

Download 1.12 Mb.