1. Kompyuter bilan tushunarli tilda aloqa qilish uchun Windows. Biroq…




Download 4.75 Mb.
Pdf ko'rish
Sana29.07.2022
Hajmi4.75 Mb.
#25027
Bog'liq
1.Kompyuter bilan tushunarli tilda aloqa qilish uchun Windows. Biroq…
3-SINF, Malumotlar bazasi, 20230124T1920 - anvar - Diskret baza


1.Kompyuter bilan tushunarli tilda aloqa qilish uchun Windows. Biroq, hali ham operatsiya 
dasturlari oddiy buyruq satridan (konsol) foydalanadi. Bu interfeys tergovchi va 
foydalanuvchining va kompyuteri bilan aloqa vositalarining tergovchiidir. Ishning mohiyati 
shundaki, buyruqlar klaviatura yordamida satrga kiritilgan. Ushbu boshqarish usullari ko'pincha 
tizim ma'murlaridan foydalanadi. An'anaviy foydalanuvchilar, shuningdek, asosiy jamoalarni 
bilishlari kerak. Windows dasturlarini ishga tushirish konsoldan foydalangan holda amalga 
oshiriladi. Bu MS DOSning ko'plab foydalanuvchilari uchun mavjud bo'lgan matn interfeysi 
turlaridan biridir. Buyruqlar buyruq rejimida buyruq satriga kiritilgan. Ko'pchilik konsolni eskirgan 
boshqarish usullari bilan ko'rib chiqadi, foydalanuvchilar va tizim mutaxassislari uchun ehtiyojlar 
ko'pincha yuzaga keladi. Buyruq satri - bu yashil deraza va miltillovchi kursorli qora deraza. 
Belgilangan joy kompyuter uchun tegishli buyruqqa kiradi.
Buyruq satri - turli xil muammolarni hal qilish uchun aql bovar qilmaydigan oyna. Biroq, konsol 
bilan o'zaro aloqada bo'lish uchun, yozuv buyruqlarini bilish talab qilinadi. Bundan tashqari, ular 
murakkab harakatlarni tugatish vaqtini kamaytiradi. Buni amalga oshirish uchun satrda kerakli 
vazifani kiriting. Windows buyruq liniyasi bo'yicha buyruqlar ko'p qiyinchiliksiz ishga tushirilgan. 
Grafik interfeysga qaramay, konsol har doim asosiy komponentni boshqarish elementidir. Konsoli 
bilan ishlash asoslari odatdagi foydalanuvchidan foydalanadi. Buyruq liniyasini boshlash uchun 
menyuni oching: "Boshlash" - "Ishlash". Ko'rsatilgan oynada "CMD" so'zini kiriting, "Enter" 
tugmasini bosing. Agar operatsion tizim versiyasida "bajarish" elementlari bo'lmasa, unda "Win + 
R" kombinatsiyasi mavjud.
Windows 7-da "Boshlash" ni bosing, "Xususiyatlar" - "Konfiguratsiya" ga o'ting, "yugurish" 
yonidagi katakchani tekshiring. Agar siz Administrator nomidan konsolni ochmoqchi bo'lsangiz, 
"Boshlash" buyrug'ida "Boshlash" buyrug'ini kiriting, CMD dasturini bosing, "Administratordan 
yugurish" -ni tanlang. Ish stolida konsolni ochadigan yorliqni yaratish qulay. Satr oynasining 
ko'rinishi foydalanuvchining iltimosiga binoan (rang, shrift, manzil). Ba'zida matnni nusxalash va 
kiritish bilan bog'liq muammolar bo'lishi mumkin. Konsol bo'lsa, Clipboard tugmalari ishlamaydi. 
Agar siz nusxasini nusxalashingiz kerak bo'lsa, derazani o'ng tugmachasini bosing, "Mark" ni 
tanlang, Sichqonchaning chap tugmachasi bilan matnni tanlang, so'ng o'ng tugmachasini bosing. 
Matn yoki yozuvni kiritish uchun, kiritish buyruq satridagi oynada o'ng tugmasini bosing. Bundan 
tashqari, siz klaviatura, yuqoriga / pastga o'qlaridagi "issiq" tugmachalari bilan ishlashingiz 
mumkin.
Windows 10 buyruq qatori o'ttiz yil davomida o'z naslini kuzatishi mumkin. Ko'proq 
zamonaviy 
derazalar
PowerShell 1.0 versiyasi atigi o'n yil oldin paydo bo'lgan.
Ajablanarli darajada boy PowerShell muhiti 
tizim ma'murlari
, vazifalarini avtomatlashtirish va 
tizimni sozlash. Cheklangan buyruqlar o'rniga Windows PowerShell ular bilan ishlaydigan 
cmdletlarni taklif qiladi 
fayl tizimi
, ro'yxatga olish kitobi, sertifikat do'konlari va deyarli har qanday 
Windows komponenti (ish stoli va server). Cmdlet Windows 10 ning har bir versiyasi bilan 
ta'minlangan asosiy modullarda mavjud. Va, albatta, ularning ko'pchiligi uchun haqiqiy qiyinchilik 


- cmdletlarni skriptlarga to'plash qobiliyati. Agar siz ma'mur bo'lsangiz, takrorlanadigan 
boshqaruv vazifalarini tez va samarali bajarish uchun ushbu skriptlardan foydalanishingiz 
mumkin.
Agar siz tizim ma'muri bo'lmasangiz, Windows PowerShell qo'rqitishi mumkin. Ammo ba'zi 
vazifalar, shu jumladan 
Microsoft boshqaruvi
Azure va Office 365 uchun 
Windows buyruqlari
PowerShell mukammal mos keladi. Keling, Windows PowerShell asoslarini ko'rib chiqaylik.
Windows PowerShell Windows 10 buyruq satridan alohida o'rnatilgan, o'ziga xos ko'k fonli, 
buyruq satrining o'ziga xos muhitini o'z ichiga oladi. Quyidagi rasmda ko'rsatilgandek, Windows 
PowerShell -da yangi bo'lgan har bir kishi bajarishi kerak bo'lgan birinchi narsa bu cmdletni 
ko'rsatish. Yordam olish ga havola 
onlayn yordam
va 
batafsil ko'rsatmalar
cmdlet -dan 
foydalanish Yangilash-yordam.
Windows PowerShell interaktiv buyruq qatori muhitini ishga tushirish uchun Get-Help cmdletidan 
foydalaning.
Get-Help oxirida so'z qo'shing va siz ushbu atamani o'z ichiga olgan cmdletlarni topishingiz 
mumkin. Agar siz boshqaruv cmdletining mavjudligi haqida bilsangiz, lekin uni aniq eslay 
olmasangiz, harakat qilib ko'ring Bitlocker olish-yordam bu ro'yxatni ko'rsatish uchun. 
Sintaksisdan foydalanish Yordam olish -onlayn , siz to'g'ridan -to'g'ri onlayn ma'lumotnomaga 
o'tishingiz va ma'lum bir cmdlet haqida ma'lumot olishingiz mumkin.


Agar siz cmdletning aniq nomiga ishonchingiz komil bo'lmasa, Tab tugmachasini bosib 
IntelliSense -dan foydalanishingiz mumkin. Masalan, kiriting olish-p va birinchi mos keladigan 
cmdletni ko'rish uchun Tab tugmachasini bosing, Olingan paket... Tab tugmachasini bosib turing 
va butun tsikl bo'ylab aylantiring: Get-PackageProvider, Get-PackageSource va boshqalar.
Agar kerak bo'lsa 
qo'shimcha yordam
, Integratsiyalashgan skriptlardan (ISE) foydalanishni o'ylab 
ko'ring. 
Windows muhiti
PowerShell, bu grafik interfeys va cmdletlarni yozishda juda ko'p 
maslahatlar beradi. Quyidagi rasmda Windows PowerShell ISE, o'ngda buyruq oynasi va cmdlet 
ochilgan Get-MpComputerStatus moduldan. Bu erda cmdlet yozishning hojati yo'q. Siz uni faqat 
ro'yxatdan tanlashingiz va "Ishga tushirish" tugmasini bosishingiz kerak.


BILAN 
Windows yordamida
 PowerShell ISE -da, siz buyruqlar oynasini qobiq bilan biriktirishingiz 
mumkin, shunda siz moduldagi cmdletlarni ko'rishingiz va "Ishga tushirish yoki joylashtirish" 
tugmasini bosishingiz mumkin.
Agar siz o'rnatilgan panel o'rniga suzuvchi oynani xohlasangiz, asboblar panelida Buyruqlar 
oynasini ko'rsatish tugmachasini bosing (o'ngdan ikkinchi). Rasmda ko'rsatilgandek, 
modullarning to'liq tanlovini bu erda ko'rishingiz mumkin.


Windows PowerShell ISE Windows PowerShell skriptlari uchun maxsus ishlab chiqilgan bo'lsa-da, 
uning Buyruqlar qo'shimchasi foydali ta'lim vositasi bo'lib xizmat qiladi.
PowerShell -ni allaqachon ishlatganlar, bu buyruq satri bilan deyarli bir xil, faqat ko'proq 
imkoniyatlarga ega ekanligini bilishadi. PowerShell haqida ko'proq bilib oling.
Shunday qilib, biz Win + X menyusini bosganimizda, u ham deyiladi, u erda tizim bilan ishlash 
uchun turli xil elementlar paydo bo'ladi. Shuningdek, biz foydalanuvchi nomi sifatida ham, 
administrator sifatida ham ochishimiz mumkin bo'lgan buyruq qatori mavjud.
tizim parametrlariga o'tamiz, buning uchun bosing Win + I yoki u erga Boshlash menyusidan 
o'ting. Oynani ochgandan so'ng, ustiga bosing "Shaxsiylashtirish".
Chapda "Vazifalar paneli" bandiga o'ting. O'ng tomonda yangi elementlar ko'rsatilganda, biz 
elementni u yoqilgan joyga qo'yishimiz kerak "Menyuda buyruq satrini Windows PowerShell bilan 
almashtiring ...".



2. Katta kompyuterlarni ko ̳pincha meynfreymlar (mainframe) deb ataydilar; ularga quyidagi ko 
̳rsatkichlarga ega bo ̳lgan kompyuterlar kiritiladi:
- unumdorligi 100 MIPS dan kam bo ̳lmagan;
- asosiyxotiraningsig ̳imi512dan10000Mbayt;
- tashqi xotira sig ̳imi 100 Gbayt dan kam bo ̳lmagan;


- ko ̳p foydalanuvchini ta‘minlash ish tartibi bo ̳lgan (bir vaqtning o ̳zida
16 dan 1000 tagacha foydalanuvchi);
Meynfreymlarni samarali tatbiq etishning asosiy yo ̳nalishlari–bu ilmiy-
texnika masalalarini yechish, axborotlarga paketli ishlov berishli hisoblash tizimlarida ishlatish, 
katta axborotlar ombori bilan ishlashda, hisoblash tarmoqlarini va ularning resurslarini 
boshqarish. Oxirgi yo ̳nalish–meynfreymlarni hisoblash tarmoqlarining katta serveri sifatida 
ishlatish–mutaxassislar tomonidan ko ̳pincha eng dolzarb deb qayd qilinmoqda.
Meynfreymlarni ko ̳pincha katta server deb ataydilar (meynfreym-serverlar). Ba‘zida bunday 
atalishi atamalarda chalkashlik tug ̳diradi. Gap shundaki, serverlar–bu ko ̳p foydalanuvchili 
kompyuter, hisoblash tarmoqlarida ishlatiladi. Serverlar odatda mikrokompyuterlarga mansubdir, 
lekin o ̳zining ko ̳rsatkichlari bo ̳yicha quvvatli serverlar kichik kompyuterlarga ham va hatto 
meynfreymlarga
29
taalluqli bo ̳lishi mumkin, superserverlar esa superkompyuterlarga yaqinlashib qolmoqdalar. 
Server-bu kompyuterlarni ishlatilish sohasi bo ̳yicha turlanishi bo ̳lib, mikrokompyuterlar, kichik 
kompyuterlar, meynfreymlar, superkompyuterlar deb nomlanishi esa o ̳lchami va vazifasi bo ̳yicha 
guruhlarga ajratishdir.
Oxirgi bir necha o ̳n yillar mobaynida bu guruh mashinalari rivojlanib kelayotgan standart, hozirgi 
zamon katta kompyuterlari avlodining boshi IBM firmasining mashinalari hisoblanadi. IBM 360 va 
IBM 370 model kompyuterlarining arxitekturasi va dasturiy ta‘minoti Rossiyada ishlab chiqarilgan 
YES EVM mashinalarini loyihalashtirishda ham asos sifatida olingan.
Eng yaxshi meynfreymlar loyihalariga birinchi navbatda Amerikada ishlab chiqarilganlarini kiritsa 
bo ̳ladi:
IBM 3090, IBM 4300 (4331, 4341, 4361, 4381), IBM 380 o ̳rniga 1979- yili yaratilgan 
(meynfreymlarning 2-avlodi);
IBM ES/9000, 1990-yili yaratilgan (meynfreymlarning 3-avlodi);
S/390AS/400(4-avlodi);
System z9 (5-avlodi).
IBM ES/9000 (ES–Enterprise System) meynfreymlar oilasi katta kompyuterlarning oilasini boshlab 
berdi, ular o ̳z ichiga 18 kompyuter modelini olib, IBM 390 arxitekturasi asosida joriy etilgan:
ES/9221 model 120 kichik modellari asosiy xotirasining sig ̳imi 256 Mbaytga ega, unumdorligi o 
̳nlab MIPS va 12 ta kiritish-chiqarish kanali mavjud;
ES/9221 model 900 katta modellari 6 ta vektorli protsessorlarga ega, asosiy xotiraning sig ̳imi 9 
Gbaytga teng, unumdorligi minglab MIPS, shisha tolali kabeldan foydalanuvchi 256 ta kiritish-
chiqarish kanali mavjud.
1997-yili IBM firmasi o ̳zining katta kompyuterlarini bipolyar mikrosxemalarni qo ̳llash orqali, 
KMOYA-mikrosxemalari ishlatiladigan, kichik o ̳lchamli S/390 meynfreymlarga o ̳zgartirish 
dasturini davom ettirdi.
30


S/390 oilasi o ̳z tarkibiga 14 ta kompyuter modelini oladi. Yangi modellarning ko ̳rsatkichlari 3-
avlod meynfreymlar ko ̳rsatkichlariga nisbatan 1,3 marta yaxshilangan (operativ xotira hajmi 
taxminan ikki hissa oshgan–16 Gbayt gacha). S/390 oilasiga bir protsessorli 50 MIPS tezlikka ega 
bo ̳lgan meynfreymlar modelidan to 10 protsessorli 500 MIPS tezlikkacha bo ̳lgan modellar kiradi. 
S/390 modelini G4 va G5, S/390 Multiprice 2000 protsessorlarida ishlab chiqarilgan. 
Unumdorligini va boshqa ko ̳rsatkichlarini oshirish maqsadida 32 tagacha S/390 mashinasini S/
390 Parallel Sysplex texnologiyasi bo ̳yicha klasterlarga birlashtirish mumkin (asosan 
superkompyuter yaratib).
S/390 oilasi dunyoning ko ̳pgina davlatlarida ishlatiladi.
1999-yili o ̳rtacha unumdorlikdagi AS/400 meynfreymlar oilasi ishlab chiqarildi, u o ̳z tarkibiga 12 
modelni olgan. Operativ xotiraning maksimal sig ̳imi 16 Gbayt, diskdagi xotira esa 2,1 Tbaytni 
tashkil etadi. AS/400 modellarining 720, 730 va 740 seriyalarida 12 ta PowerPC va Pentium II 
protsessorlari ishlatilgan. 2004-yili AS/400 ―biznes-kompyuterlari‖ dunyoda eng tanilgan 
kompyuterlardan bo ̳lgan. Tizimning keng miqyosida tanilishining sababi unumdorlik/narx 
nisbatining yaxshiligi, ishonchliligining juda yuqoriligi (bir soat davomida buzilmasdan ishlash 
ehtimoli 0,9994 ni tashkil etadi) va yaxshi dasturiy ta‘minotining mavjudligidir.
2005-yili IBM firmasi System z9 (5-avlod) meynfreymini havola qildi, u samarali virtuallashtirish 
texnologiyasini quvvatlagan va xavfsizlikni ta‘minlagan. Bu texnologiyalar uni eng ochiq, ishonchli 
va himoyalangan hisoblash tizimlaridan biriga aylantirdi.
System z9 tizimi bir sekund davomida 1 milliard tranzaksiyagacha ishlov bera olgan, unumdorligi 
bo ̳yicha 4-avloddan bir necha marotaba yuqori bo ̳lgan.
Yaponiya Fujitsu firmasining M 1800 kompyuterlari va shuningdek Germaniya Comparex 
Information Systems firmasining 8/*, 9/*, M2000 va S2000 meynfreymlari dunyoda ko ̳p 
tarqalgan. Fujitsu firmasining M 1800 meynfreymlar
31
oilasi 1990-yili V780 modelining o ̳rniga kelgan va u o ̳z tarkibiga 5 ta yangi modellarni olgan: 
Model-20, 30, 45, 65, 85; katta modellari Model-45, 65, 85–ko ̳p protsessorli modellar, mos 
ravishda 4, 6, 8 ta protsessorli; oxirgi katta modelning operativ xotirasining sig ̳imi 2 Gbayt va 
256 ta kiritish-chiqarish kanallariga ega.
Amdal firmasi 4-avlod meynfreymlarini 1999-yili ishlab chiqara boshladi (3-avlod mashinalari o 
̳rniga Millennium 400 va 500 ishlab chiqarilgan), so ̳ng Millennium 700 va 800 ishlab chiqarilgan, 
ularning birinchisi 690 MIPS, ikkinchisi esa 1000690 MIPS unumdorlikka ega bo ̳lib, 12 tadan 
protsessorga ega bo ̳lgan.
Germaniyaning Comparex firmasi 3-avlod meynfreymlarini ishlab chiqargan: 8/8x, 8/9x, 9/8xx, 
9/9xx modellarini, ularda sakkiztagacha protsessori bo ̳lgan, operativ xotirasi 8 Gbaytgacha sig 
̳imga ega bo ̳lib, unumdorligi esa 20 dan 385 MIPS gacha bo ̳lgan. 4-avlod meynfreymlari: M2000 
va S2000, mos ravishda unumdorligi 990 va 870 MIPS bo ̳lgan, operativ xotira hajmi 8000 gacha 
va 16 000 Mbaytga ega bo ̳lgan. Bu tizimlarning buzilishgacha bo ̳lgan o ̳rtacha ish vaqti juda 
ham katta–12 yilni tashkil etadi. 3-avlod mashinalariga nisbatan o ̳lchamlari va iste‘mol quvvati 
jiddiy kichraytirilgan (1-2 ta ShKaf) (M2000 8 protsessorli modeli 50 kV A istemol qiladi, 9/9xx 


ning 8 protsessorli modeli 171 kV A iste‘mol qilgan va suvda sovutilishi ta‘lab etilgan).
Chet el firmalari tomonidan meynfreymlarning reytingi ko ̳p ko ̳rsatkichlar bo ̳yicha aniqlanadi, 
ular quyidagilardir:
- ishonchlilik;
- unumdorlik;
- asosiy va tashqi xotira sig ̳imi;
- asosiy xotiraga murojaat vaqti;
- tashqi xotira qurilmasiga ega bo ̳lish vaqti;
- kesh-xotirako ̳rsatkichlari;
- kanallarsonivakiritish-chiqarishtiziminingsamaradorligi;
32
- boshqa kompyuterlar bilan apparat va dasturiy mosligi;
tarmoqni quvvatlashi va boshqalar.
An‘anaviy meynfreymning tashqi ko ̳rinishi 1.8-rasmda keltirilgan.
Kichik kompyuterlar. Kichik kompyuterlar (mini-EHM )-ishonchli, uncha
qimmat bo ̳lmagan, foydalanishda qulay kompyuterlar, meynfreymlarga qaraganda bir muncha 
kam imkoniyatlarga ega. Mini-kompyuterlar (ulardan eng quvvatlilari supermini-kompyuterlar) 
quyidagi ko ̳rsatkichlarga ega bo ̳ladi:
unumdorligi – 1000 MIPS gacha;
asosiy xotira sig ̳imi – 8000 Mbaytgacha;
diskli xotira sig ̳imi – 1000 Gbaytgacha;
qo ̳llanadigan foydalanuvchilarning soni–16–1024.
Mini-kompyuterlarning barcha modellari 32, 64 va 128–razryadli
mikroprotsessorlar to ̳plamlari asosida loyihalashtiriladi. Ularning
asosiy xususiyatlari:
aniq tatbiq sohasidan kelib chiqqan holda unumdorlikning keng
oralig ̳i;
axborotni kiritish-chiqarish tizimli vazifasining ko ̳pchiligini apparatli
joriy etilishi;
ko ̳p protsessorli va ko ̳p mashinali tizimlarni oddiy joriy etilishi;
uzilishlarga ishlov berishning yuqori tezligi;
turli uzunlikdagi axborotlar o ̳lchami bilan ishlash imkoniyati;

Download 4.75 Mb.




Download 4.75 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



1. Kompyuter bilan tushunarli tilda aloqa qilish uchun Windows. Biroq…

Download 4.75 Mb.
Pdf ko'rish