4-ma’ruza: Transformatorning yuksiz ishlash va qisqa tutashuv rejimlarida ro‘y
beradigan elektr magnit jarayonlar
Reja:
1. Transformatorning salt ishlash xolati.
2. Qisqa tutashuv tajribasi.
1.Transformatorning salt ishlash xolati.
Transformatorning salt ishlash xolatdagi tengligi I`
2
=0 va Z
B
=
bo’lganda
U
1
=-E+I
1
Z
1
; (4.1)
U
2
=E
2
; (4.2)
I
0
=I
2
. (4.3)
Shu formulani kuzatish mumkin.
Vektor diagramma transformatorlarning salt ishlash xolati 4.1-rasmda ko’rsatilgan.
Transformatorning birinchi cho’lg’amiga boshqarilgan zo’riqish chegaralanadi (0,3-:- 1,2). U –
birinchi cho’lg’amni bo’sh xolatda ishlashi ikkinchi cho’lg’am tomonidan
amalga ishirilishi
mumkin.
4.1-rasm. Salt ishlash xolatdagi qo’shma sxema T-shaklli sxemadan olingan bo’lishi mumkin;
agar shunday xisoblasak I
2
=0
4.2-rasm.Uch fazali transformatorlarning salt ishlash
xolatini kuzatish mumkin
4.3-rasm.
Tajriba amalga oshirilganda odatda quvvatlanishi past zo’riqish bilan amalga oshiriladi.
Tajribada salt ishlash jarayoni ko’rish mumkin. Bunda tokning bo’sh xolatdagi mos
kelishi I
x
, salt xolatning yo’qolishi P
x
(4.4-rasm).
4.4-rasm.
Birinchi navbatda bo’sh xolatda bo’sh xolatdagi tok U
x
ga bog’liq, U
x
= (0,6-:- 0,8)
U
nom
liniyaning bog’liqligiga bo’y sunishiga olib keladi. U
x
=(1,1-:- 1,2) .
transformatorning
nagnit tizimi o’tkazilganda reaktiv quvvat ko’payadi , shuning uchun cos
x
o’sishi
bilan
zo’riqish xosil bo’ladi.
P
x
- salt xolatdagi yo’qotilishi bu- transformatorning magnit maydon yo’tilishi. Salt
xolatdagi tok transformatorning 0,8-10 % kuchini xosil qiladi. Transformatorda 200000-630000
kVA tok 0,5- 0,4 % ni hosil qiladi. Shuning uchun energiya yo’qotish 10
2
-5x10
4
marta
kamayadi.
Salt xolatdagi yo’qotish bu stolni to’qotilishiga olib keladi. Salt ishlash xolatdagi yo’qotilishni
aniqlab Px, qo’shma sxemada r0 stoldagi ekvivalint yo’qotilishini faol qiyoslashda ko’rish
mumkin. P
x
=mlx2 (r
1
+r
0
) lekin r1 <
0
shuning uchun shunday deyish mumkin Px=ml
2
z
0,
z
0
=U
x
/I
x
- o’zaro qarama-qarshi to’liq qarshilik r
o
=P
x
/ml
x
2 aniqlanadi.
√
. (4.4)
va r
2
cho’lg’amga doimiy taminlaydi.
Cho’lg’amani doimiy tok bilan oziqlantirishda r1 va r2 transformatorning 1- va 2-
cho’lg’ama qarshiliklar faoldir. Faol yoki to’g’riroq aytganda omix qarshiliklar tokning doimiy
quvvatini bo’lish qarshiligi transformatorning ko’chish sxema qarshiligi z
0
x
0
va
quvvatga
bog’liq Ux ning o’sishi z
0
va x
0
kamayadi va tok ortadi.
Transformatordagi to’yinish bu vm induksiyasi- Ux cho’lg’amalardagi quvvatga bog’liq.
Sim cho’lg’amlarning fazasi va magnitiga bog’liq. Po’latdagi yo’qotish B2 va F darajaga
proporsional . po’latdagi to’qotishni kamaytirishda 1-navbatda magnitdagi sterjindagi
induksiyani kamaytirish kerak.
U
x
=U
NAM
Z
0
X
0
=33
330 va r
u=
5
65
keying
4.5-rasm.
sonlar kuchli transformatorga tegshli R
1
va X
1
qarshilig R
0
X
0
ning qarshiligidan 100 marta kam
kuchli transformatorlar uchun katta aniqlik bilan siljish sxema paramertrlarini aniqlanadi
xolostoy xolada magnitlarga kontur parametrlarga qarab xolostoy xolattajribasidan
transformatorning koiffisenti aniqlanadi quvvatni 1-va 2- orama quvvatidagi
munosabati singari
n
12=
U
1
/U
2
. (4.5)
sxemadagi induktiv qarshiliklar tajriba asosida topilgan.
