6-MAVZU: YARIMO‘TKAZGICHLARDA KONTAKT HODISALARI.
YARIMO‘TKAZGICH DIODLAR. DIODLAR
Yarim o‘tkazgichli asboblarning ko‘pchiligi bir jinsli bo‘lmagan yarim o‘tkazgichlardan
tayyorlanadi. Xususiy holatda bir jinsli bo‘lmagan yarim o‘tkazgich bir sohasi p–turdagi,
ikkinchisi esa – n turdagi monokristaldan tashkil topadi.
Bunday bir jinsli bo‘lmagan yarim o‘tkazgichning p va n – sohalarning ajralish chegarasida
hajmiy zaryad qatlami hosil bo‘ladi va bu sohalar chegarasidagi ichki elektr maydoni yuzaga
keladi va bu qatlam elektron – kovak o‘tish yoki p-n o‘tish deb ataladi. Ko‘p
sonli yarim
o‘tkazgichli asboblar va integral mikrosxemalar ishlash prinsipining r-n o‘tish xossalariga
asoslangan.
P-n o‘tish o‘tish hosil bo‘lish mexanizmini ko‘rib chiqamiz. Soddalik uchun, n – sohadagi
elektronlar va p – sohadagi kovaklar sonini teng olamiz. Bundan tashqari, har bir sohada uncha
katta bo‘lmagan asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar miqdori mavjud. Xona temperaturasida r –
turdagi yarim o‘tkazgichda akseptor manfiy
ionlarining konsentratsiyasi Na kovaklar
konsentratsiyasi
rrga, n– turdagi yarim o‘tkazgichda donor musbat ionlarining
konsentratsiyasi
Nd elektronlar konsentratsiyasi nn ga teng bo‘ladi. Demak, p- va n – sohalar o‘rtasida elektronlar
va kovaklar konsentratsiyasida sezilarli farq mavjudligi tufayli, bu
sohalar birlashtirilganda
elektronlarning p – sohaga, kovaklarning esa n – sohaga diffuziyasi boshlanadi.
Diffuziya natijasida n– soha chegarasida elektronlar konsentratsiyasi musbat donor ionlari
konsentratsiyasidan kam bo‘ladi va bu soha musbat zaryadlana boshlaydi. Bir vaqtning o‘zida р-
soha chegarasidagi kovaklar konsentratsiyasi kamayib boradi va u akseptor kiritmasi bilan
kompensatsiyalangan ion zaryadlari hisobiga manfiy zaryadlana boshlaydilar (6.1-rasm). Plyus va
minusli aylanalar mos ravishda donor va akseptor ionlarini tasvirlaydi.
Hosil bo‘lgan ikki hajmiy zaryad qatlami r-n o‘tish deb ataladi. Bu qatlam harakatchan
zaryad tashuvchilar bilan kambag‘allashtirilgan. Shuning uchun uning solishtirma qarshiligi р- va
n – soha qarshiliklariga nisbatan juda katta. Ba’zi hollarda
adabiyotlarda bu qatlam