• Reja: Sanoq sistemalari haqida ma’lumot. 2.Pozitsiyali va nopozitsiyali sanoq sistemalari.
  • Ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish
  • Nizomiy nomidagi tdpu professional ta’lim fakulteti




    Download 219.69 Kb.
    bet1/2
    Sana08.06.2023
    Hajmi219.69 Kb.
    #71054
      1   2
    Bog'liq
    RyX4x2w7BAVGo4YoAI0A9Kn9rD7xFO9g
    Zamonaviy O‘zbekiston rangtasvir san’atining avangart yo‘nalishi, Miron va Poliklet. Haykaltaroshlikdagi komil inson obrazi, Касб таълими практикуми (Либос дизайни) тайёр, 1 курс Ўқув амалиёти Дастури охирги, 1.Matritsalar, Мустакил Таълим Узбекча Multimediya tizimlari 2 kurs, ECTS-ImplementationRecommendation, Dissertasiya Rahimov A, autoref realizatsiya didakticheskikh funktsii pedagogicheskikh izmerenii, Pinnacle Studio dasturiy ta, 1.Ariza, 1 variant, 1350-Artikkelin teksti-3549-1-10-20090204, asosiy ishlab chiqarish, Grafik ma’lumotlarni kiritish manipulyatorlari va ishlash tamoyillari. RT-DT

    Nizomiy nomidagi TDPU
    Professional ta’lim fakulteti
    ATT 202-guruh talabasi
    Jo’rayeva Munisxonning
    Informatika va Raqamli texnologiya fanidan
    Turli sanoq sistemalarida arifmetik amallar bajarish qo’shish ayirish ko’paytirish bo’lish. Xartli formulalar. Mashina amallari: arifmetik-mantiqiy, jo’natish, o’tish, kiritish, chiqarish va Sistema amallari mavzusidan tayyorlagan
    HISOBOTI.
    MAVZU: Turli sanoq sistemalarida arifmetik amallar bajarish qo’shish ayirish ko’paytirish bo’lish. Xartli formulalar. Mashina amallari: arifmetik-mantiqiy, jo’natish, o’tish, kiritish, chiqarish va Sistema amallari.
    Reja:

    1. Sanoq sistemalari haqida ma’lumot.

    2.Pozitsiyali va nopozitsiyali sanoq sistemalari.

    Barcha mavjud tillar kabi sonlar tili ham mavjud bolib, u ham o’z alifbosiga ega. Mazkur alifbo hozir jahonda qollanilayotgan 0 dan 9 gacha bolgan o’nta arab raqamlaridir, yani: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. Bu tilda o’nta belgi (raqam) bolganligi uchun ham, bu til o’nlik sanoq sistemasi deb ataladi.


    Sanoq sistemalari paydo bo’lishidan avval odamlar barmoqlar yordamida hisob kitobni amalga oshirganlar. Keyinchalik arab raqamlari, rim raqamlari va boshqa xalqlarda ham o’z raqamlari paydo bo’la boshladi.
    Masalan, Afrika qabilalari 5lik, inglizlar 12lik, Amerika qit’asida yashagan astek, maya qabilalari 20lik, qadimgi bobilliklarda 60lik sanoq sistemalarini o’z ichiga olgan.
    Qadimgi zamonda yettilik sanoq sistemasi mavjud bo’lgan shuning uchun ham hafta kunlarimiz 7 kun deb belgilanga yoki dunyodagi mo’jizalar ham 7 ta. O’n ikkilik sanoq sistemasi mavjud bo’lgani uchun yildagi oylar soni 12 ta yoki burjlar 12 ta va hokazo.
    Qadimgi hind raqamlari soni 9 ta (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) bo’lgan. Bu raqamlaga 0 (nol) raqamini qo’shiq orqali al-Xorazmiy arab raqamlarini yaratdi. Shunda qilib O’nlik sanoq sistemasi yaratildi.
    Bizning kundalik hayotimizda qollanilayotgan o’nlik sanoq sistemasi hozirgidek yuqori ko’rsatkichni tez egallamagan. Turli davrlarda turli xalqlar bir-biridan keskin farqlanuvchan sanoq sistemalaridan foydalanganlar.
    Masalan, 12 lik sanoq sistemasi juda keng qollanilgan. Uning kelib chiqishida albatta tabiiy hisoblash vositasi – qo’limizning ahamiyati katta. Bosh barmog’imizdan farqli qolgan to’rttala barmog’imizning har biri 3tadan, yani hammasi bo’lib 12 ta bo’g’indan iboratdir. Mazkur sanoq sistema izlari hanuzgacha saqlanib qolgan. Masalan, inglizlarda uzunlikni o’lchash birligi:
    1 fut = 12 dyum=30 sm,
    pul birligi
    1 shilling = 12 pens.
    Qadimgi Bobilda ancha murakkab bo’lgan sanoq sistemasi 60lik sanoq sistemasi qo’llanilgan. Bu sanoq sistemasining qoldiqlari hozir ham bor.
    Masalan:

    1 soat = 60 minut


    1 minut = 60 sekund
    XVI XVII asrlargacha Amerika qitasining katta qismini egallagan atstek va mayyalarda 20 lik sanoq sistemasi qo’llanilgan. Bunday misollarni ko’plab keltirish mumkin.
    Biz asosan o’nlik sanoq sistemasidan foydalanamiz. Lekin, o’nlik sanoq sistemasidan kichik sanoq sistemalarida sonlarni belgilash uchun arab raqami belgilaridan foydalaniladi. Masalan, beshlik sanoq sistemasida 0, 1, 2, 3, 4 raqamlari, yettilik sanoq sistemasida esa 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6 raqamlaridan foydalaniladi.
    Hisoblash texnikasida va dasturlashda asosi 2, 8 va 16 ga teng bolgan sanoq sistemalari qollaniladi.
    O’n ikkilik, o’n oltilik sanoq sistemalarida qanday belgilardan foydalaniladi?- degan savolga javob aniq: raqamlardan keyin lotin alifbosidagi bosh harflardan foydalaniladi.
    Shunday qilib, o’n ikkilik sanoq sistemasida raqamlar 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B kabi; o’n oltilik sanoq sistemasida esa 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F kabi yoziladi.
    Kompyuterlarda boshqa sanoq sistemalaridan quyidagi imkoniyatlari bilan farqlanuvchi ikkilik sanoq sistemasidan foydalaniladi:
    uni ishlashini tashkil etish uchun ikki turgun holatli qurilmalar zarur ( tok bor tok yoq, magnitlangan yoki magnitlanmagan); axborotni ikki holat orqali tasvirlash ishonchli va tasirlarga chidamli;
    ikkilikdagi arifmetika boshqalaridan sodda.
    Ikkilik sanoq sistemasining asosiy kamchiligi sonlardagi xona(razryad)larning juda tez ortib ketishidir. O’nlik sanoq sistemasidan ikkilikka va teskari o’tkazishlarni kompyuterning o’zi bajaradi. Lekin kompyuterning imkoniyatlaridan oqilona foydalanish uchun uning tilini tushunish zarur boladi. Shular sababli sakkizlik va o’n oltilik sanoq sistemalari ishlab chiqilgan.
    Bu sistemalardagi sonlar o’nlik sanoq sistemasi kabi oson o’qiladi, lekin ikkilik sanoq sistemasidagi sondan 3 (sakkizlikda) va 4 (on oltilikda) marta kam razryad talab qiladi, chunki 8 = 23 va 16 = 24.
    Ikkilik sanoq sistemasida
    amallar bajarish
    Kompyuterlar ishlab chiqarila boshlanganda kompyuterlarning ishlash prinsipi bilan bog'liq bo'lgan axborotlarni ikkilik sanoq sistemasida kodlash va amallar bajarish masalasi yuzaga keldi. Chunki, kompyuterga biror amalni bajarishni o'rgatish uchun inson shu amalni qanday bajarilishini tasavvur qilishi zarurdir. Demak, kompyuterlarni ishlash prinsipini o'rganish uchun ikkilik sanoq sistemasida amallar qanday bajarilishini bilishingiz maqsadga muvofiqdir.

    Download 219.69 Kb.
      1   2




    Download 219.69 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Nizomiy nomidagi tdpu professional ta’lim fakulteti

    Download 219.69 Kb.