Avtomobilning tormozlanish xususiyatlari ko’rsatkichlari




Download 10.21 Mb.
bet6/78
Sana24.03.2017
Hajmi10.21 Mb.
#1552
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   78
Avtomobilning tortish kuchi.
Tortish kuchi Rk yarimo’qlariga keltirilgan burovchi momentning tekis aylanayotgan yetakchi g’ildirakli radiusiga nisbati bilan aniqlanadi. Rk o’rinma kuch bo’lib, avtomobil harakatiga teskari yo’nalgan. SHunday ekan, avtomobilni qanday kuch harakatga keltiradi degan savol tugiladi.

Har qanday mexanikaviy harakat jism va yo’l o’rtasidagi ishqalanish kuchi tufayli sodir bo’ladi. G’ildirak yo’lga Rk kuch bilan tahsir etar ekan, Rr aks tahsir kuch xosil bo’ladi. (3-rasm).

Rk= - Rr. (1)

3-rasm. G’ildirakdagi tortish kuchi.


Demak, Rr reaktsiya kuchi avtomobilni ilgarilanma harakatga keltiruvchi kuchdir. Rk shartli ravishda tortish kuchi deb ataladi. Tortish kuchini aniqlash stendi 4-rasmda ko’rsatilgan. Avtomobilg’ 1-etakchi g’ildiraklari baroban 4 li stendga o’rnatiladi. Avtomobilning orqa qismi tros yordamida dinomometr 2 orqali qo’zg’almas ustun 3 ga mahkamlanadi va dvigatelg’ karbyuratorining drosselt-zaslonkasi to’la ochiq holda ishlatiladi. Gidravlik yoki elektr tormoz yordamida barobanning aylanishiga qarshilik xosil qilinib, uning tekis aylanishag erishiladi. Agar g’ildiraklar baroban ustida aylanayotganida energiyaning ishqalanishga isrof bo’lishini xisobga olinmasa, dinamometr ko’rsatayotgan R kuch o’rinma Rk kuchga teng bo’ladi. Avtomobilg’ yetakchi g’ildiragining aylanishlar chastotasi ‘k va radiusi rk mahlum bo’lsa, uning yo’ldagi harakat tezligi quyidagicha aniqlanadi:

4-rasm. Yetakchi g’ildirakni aylantiruvchi barabanli stend.

Va=π nk rk/30 , m/s

yoki


Va=0,377 nD rk/ikp id i0 km/soat; (2)

nD-dvigatelg’ tirsakli vali

ikp - uzatmalar qutisining uzatish soni ;

i0 - bosh uzatmaning uzatish soni;

id - yordamchi qutining uzatma soni;

rk - aylanma-ilgarilanma harakatdagi g’ildirak radiusi;

nk – g’ildirakning aylanish chastotasi.

Tortish kuchining eksperimental qiymatlari mahlum bo’lmasa u tezlik harakteristikasidan topish mumkin bo’ladi:

Rk = Mk/ rk = Md ikp id i0 ηt/ rk ( 3 )

Har xil uzatmalarda tortish kuchi qiymatlarining tezlik bilan bog’lanish grafigi avtomobilning tortish harakteristikasi grafigi deyiladi. Bu grafikni ko’rish uchun dvigatelning tezlik harakteristikasidan tirsakli valning izlangan aylanishlar chastotasi uchun (8-10 nuqta) Md qiymatlarini hamda har bir uzatma qo’shilgandagi shu aylanishlar chastotalariga mos avtomobilg’ tezliklari VaI1, VaI2, V aI3..... ni (2) formuladan aniqlanadi. Har bir uzatma uchun aniqlangan tezliklarga mos bo’lgan tortish kuchi qiymatlari Rk!1, Rk!2, Rk13.... (3) formuladan aniqlanadi. Natijada Rk= f(Va) funktsiyaning grafigi 5-rasmda ko’rsatilgandek kuriladi. Egri chiziqlar soni uzatmalar soniga teng.

Mahlumki, avtomobil kup vaqt o’zgaruvchan harakatda bo’ladi. Bu vaqtda tortish kuchini (3) ifoda arkali aniqlash noto’g’ri bo’ladi, chunki uning qiymatiga aylanuvchi detallar massasi tahsir qiladi. Yetakchi g’ildirakka uzatilgan M0 moment tezlanish bilan harakat qilgan davrda kichik massalar xisobga olinmasa va ηT = sonst deyilsa Jm Yem va Jk Yek inertsion momentlar xisobiga kamayadi, yahni:
M0=(Md-Jm) itr ηT – Jk Ek (4)

agar
Ek=ja/rk va Yek itr= ja itr/ rk


ekanligi xisobga olinsa, (4) tenglamaning chap va ung tomonini rk ga bo’lib, quyidagini xosil qilamiz:
R0=‘k- Jm itr2 ηT’ + Jk/ rk2 Ja (5)
Jm, Jk-maxovik va g’ildirakning inertsiya momenti;

Em, Yek-maxovik va g’ildirakning burchakli tezlanishi;

Ja-avtomobilning chiziqli tezlanishi.

Topilgan R0 kuch g’ildiraklardagi o’rinma kuch bo’lib, avtomobil tezlanish bilan harakatlanganda maxovik va g’ildiraklarni tezlantirishga ketgan energiya xisobiga kamayadi. Avtomobil sekinlanish bilan harakatlanganda (yahni J<0) tezlanishda yigilgan energiya avtomobilning harakatlanishiga sarf bo’ladi.




5-rasm. Avtomobilning tortish kuchi va tezligi o’rtasidagi bog’lanish grafigi


Download 10.21 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   78




Download 10.21 Mb.

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Avtomobilning tormozlanish xususiyatlari ko’rsatkichlari

Download 10.21 Mb.