|
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish
|
| bet | 1/7 | | Sana | 18.06.2022 | | Hajmi | 2.59 Mb. | | #23995 |
Bog'liq Behruz GIT Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida byudjet nazoratini tashkil etish.
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Topshiriq № 1,2,3
Bajardi:Usmonov Behruz
Tekshirdi: Asqaraliyev O
TOSHKENT – 2022
Topshirq -1
GeoDraw, GeoGraph dasturiy tizimi va undan foydalanish.
Topshirq -2
ArGis va ArcCad dasturiy tizimi va undan foydalanish.
ArcGIS dasturi yaratilish tarixi
Birinchi marta geoaxborot tizimi tushunchasi 1960-yillar o‘rtasida Kanada davlatida paydo bo‘lib, u Kanada Geografik Informatsiya Tizimi (Canadian Geographic Information System CGIS) deb atalgan. Geoaxborot tizimi boshqa adabiyotlarda to‘liq nom bilan geografik axborot tizimi yoki qisqacha GAT deb ham yuritiladi. Tizimning asosiy maqsadi Kanada er resurslarining inventarizatsiya (yo’qlama)sini o‘tkazish va shu asosida er resurslarini mavjud holati va keljakdagi potensialini aniqlashdan iborat edi.
ESRI (Environmental Systems Research Institute) kompaniyaasi 1969y lari erdan foydalanish konsalting firma sifatida ish olib borgan. Hozirda ESRI bosh
ofisi Redlands, Kaliforniya shtatida joylashgan va 10 ta hududiy bo‘limlari, 80ta xalqaro distribyuterlari hamda 200dan ortiq mamlakatda
mln. dan ortiq foydalanuvchilarga ega. ESRIni AQSH da 2500 ming ishchilari
bor, 2006 yilda umumiy foyda $ 660 mln.ni tashkil etgan.
Bugungi kunga kelib, xalq xo‘jaligining deyarli barcha tarmoqlarida
GAT dan keng foydalanilmoqda. Xususan, suv xo‘jaligida, o‘rmon xo‘jaligida,
qishloq xo‘jaligida va h.z. YUqorida keltirilgan sohalarning barchasida amalga oshiriladigan chora tadbirlar albatta karta bilan bog‘liq bo‘ladi.
ArcGIS dasturi haqida tushuncha
ArcGIS dasturi ESRI kompaniyasining dasturi bo‘lib bu dastur avlod sifatida
bir necha seriyalar turkumida ishlab chiqiladi. ArcGIS 10.2 dasturi kartografik ma’lumotlarni yaratish, tahlil qilish va tasvirlash uchun juda qulay dastur hisoblanadi. ArcGIS 10.2 ning birinchi va ikkinchi versiyalari ma’lum hudud bo‘yicha tarqalgan geografik ma’lumotlarni (ob’ekt va hodisalar) ko‘rish va tahlil qilish uchun eng oddiy va shu bilan birga samarali dastur sifatida ishlab chiqilgan. Bu dasturini qo‘llash sohalari turlicha yani biznes va fan, ta’lim va boshqaruv, ijtimoiy soha, sanoat ishlab chiqarish va ekologiya, transport va neftgaz sanoati, erdan foydalanish va kadastr hamda kartografiyada muhim ahamiyat kasb etadi.
«ArcGIS 10.2» dasturi quyidagi asosiy vazifalarni bajarish uchun mo‘ljallangan:
- kartalarni yaratish va taxrirlash;
- kartalarni vizuallashtirish va loyihalash; - mavzuli kartalar yaratish;
- geografik va temantik ma’lumotlarni fazoviy va statistik tahlil qilish;
- geokodlash;
- ma’lumotlar bazasi bilan ishlash;
- karta hisoboti va xulosalarini printer, plotterga yoki grafik fayllarga
o‘tkazish.
«ArcGIS 10.2» dasturidan fazoviy ma’lumotlar bilan ishlashda foydalanish
mumkin. Dasturining asosiy xususiyati - jadval ko‘rinishida oddiylik bilan ishga tushishi, Baza tipidagi fayllar va server ma’lumotlar bazasidan ma’lumotlarni tasvirlashda, qayta ishlashda ularni yaxshi tushunish va tahlil etishdir.
Rastr ma’lumoti bilan ishlash. Ko‘rilayotgan dasturda rastr ma’lumotlarini ishga tushirish va geografik proeksiyalarga bog‘lash etarli darajada sodda keltirilgan. Muhim jixati shundaki, foydalanuvchi kamida 4 ta koordinata nuqtalarini bilishi lozim.[16]
Masofaviy baza ma’lumotlaridan biriktirilgan jadvallar yordamida foydalanish mumkin. ArcGIS 10.2 dasturidan chiqmasdan turib biriktirilgan jadvallarni taxrirlash va o‘zgartirishlarni saqlash mumkin. Menyular yordamida Aess va Ehel jadvallarini to‘g‘ridan to‘g‘ri ochish mumkin. Qatlam - bu bir turdagi vektorli terma grafik ma’lumotlar to‘plami: nuqtaviy, chiziqli, poligonli. Jadval ma’lumotlarni tasvirlashning asosiy usuli bu kartalar. ArcGIS 10.2 kartasi juda ko‘p qatlamlardan iborat bo‘lishi mumkin.
ArcGIS 10.2 dasturidagi vektor qatlamlar ob’ekt jadvalidan tashqari, oyna kartasida rastr, mavzuli va kosmetik qatlam ko‘rinishida ko‘rsatilishi mumkin. Kosmetik qatlamlar har doim karta oynasining eng tepasida joylashgan bo‘lib, o‘z ichiga mahsus vaqtinchalik jadvalda joylashgan ma’lumotlarni oladi[10].
Malumki bugun Respublikamizni barcha soxalariga zamonaviy texnika va texnalogiyalar jadal suratda kirib kelmoqda va natijada qator qulayliklar amalga oshirilib kelinmoqda. Albatta bu jarayon kartografiya soxasini xam chetlab o‘tgani yo‘q. Biz bugun kartalar yaratishda zamon talablari va sifatlariga javob bera oladigan kartalar tuza olishimizga hech qanday to‘siq yo‘q. An’anaviy (eski) uslubni ko‘radigan bo‘lsak kartalarni yaratish bir qancha qiyinchiliklar tug‘dirgan
|
| |
