• Amplitud xarakteristikası
  • Konstruksiyasının xüsusiyyətləri
  • 1.7. “O” TİPLİQAÇAN DALĞA LAMPALI GÜCLƏNDİRİCİ.
  • İş prinsipi
  • AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan texniKİ universiteti NƏZDİNDƏ baki döVLƏt rabiTƏ VƏ NƏQLİyyat kolleci




    Download 0.96 Mb.
    bet4/8
    Sana18.11.2020
    Hajmi0.96 Mb.
    #12523
    1   2   3   4   5   6   7   8

    1.6. ÇOX REZONATORLU GÜCLƏNDİRİCİ KLİSTRON.

    Quruluşu: İYT-li rəqslərin güclənməsi üçün bir neçə rezonatordan ibarət olan klistronlar istifadə olunur. Ən çox üç və dörd rezonatorlu klistronlar istifadə edilir. Bu növ klistronlar zəif siqnalların gücləndirilməsi üçün istifadə olunur.



    İs prinsipi: Üç rezonatorlu gücləndirici klistronun iş prinsipinə baxaq (şək1.11.). Birinciyə, yəni giriş rezonatoruna gücləndirilən siqnallar ötürülür. Bu siqnallar gücləndiriləndən sonra, çıxış rezonatorundan ayrılır. Aralıq rezonator elektron selinin əlavə qruplaşması üçünistifadə olunur.

    Birinci rezonatorun torlarındakı dəyişən gərginliyin təsiri ilə elektron seli sürətə görə modullanır. Lakin gərginliyin qiyməti az olduğuna görə modulyasiya əmsalının (M) qiyməti kiçik olur və ikinci rezonatorun torlarına elektron seli qruplaşmamış halda gəlir. İkinci rezonator modulyator (birinci rezenator) köklənən tezliyə köklənir, yüklənməmiş olur və buna görə böyük rezonator müqavimətinə malik olur. İkinci rezonatorda elektron seli tərəfindən yaradılan kiçik qiymətli cərəyanlar, torlar arasındakı dəyişən gərginliyin qiymətini artırmağa başlayır. Bu gərginlik elektron selinə əlavə modullayıcı təsir göstərir və iki qat modulyasiya baş verir. Beləliklə, üç rezonatorlu klistron iki dənə iki rezonatorlu klistronun kaskad birləşməsinə ekvivalentdir. Yəni, üç rezonatorlu klistronu iki dənə ardıcıl qoşulmuş iki rezonatorlu klistrona bənzətmək olar. Fərq ondan ibarətdir ki, birinci klistronun çıxış rezonatoru və ikinci klistronun giriş rezonatoru kimi eyni aralıq rezonatoru istifadə olunur. Aralıq rezonator yüklənməmiş halda böyük keyfiyyət əmsalına malikdir. Ona görə enerji itkiləri ardıcıl qoşulmuş iki klistronun iki rezonatorundakı itkilərdən az olur. Yuxarıda göstərilən üstünlüklərdən başqa, üç rezonatorlu klsitronlar böyük f.i.ə-na malikdir.



    Amplitud xarakteristikası:

    Çoxrezonatorlu klistronun amplitud xarakteristikası aralıq rezonatorların köklənməsindən asılı olaraq dəyişə bilər. Beləliklə, rezonatorların sinxron köklənməsi halında (bütün rezonatorların siqnalın tezliyinə köklənməsi) amplitud xarakteristikası (şək.1.12.a əyrisi) giriş gücünün kiçik qiymətlərində maksimum qiymət alır. Bu halda klistron böyük güclənmə əmsalına malik olur və çox zəif siqnalların maksimum güclənməsi üçün istifadə olunur. Aralıq rezonatorun köklənməsinin pozulması halında klistronun güclənmə əmsalının qiyməti aşağı düşür (şək. 1.12., b əyrisi). Bu rejimdə klistronun çıxışında böyük gücə malik siqnal alına bilər.





    Konstruksiyasının xüsusiyyətləri:

    Çoxrezonatorlu klsitronlar müxtəlif radiotexnika qurğularında zəif siqnalların gücləndiricisi və SM-lik, DM-lik dalğa diapazonunda böyük gücə malik impuls və fasiləsiz siqnalların alınması üçün istifadə olunur. Ən çox üç və dörd rezonatorlu, bəzi hallarda isə altı rezonatorlu klistronlar istifadə olunur. Klistron gücləndiriciləri fasiləsiz rejimdə 100 kVt-larla, impuls rejimində isə 10 MVt-larla gücə malik çıxış siqnallarını almağa imkan verir. Üç və dörd rezonatorlu klistronların güclənmə əmsalı 30-50 db, altı rezonatorlu klistronlarda isə 60-70 db olur. Çoxrezonatorlu klistronların f.i.ə. 35-45% olur.

    Çoxrezonatorlu klistron gücləndiriciləri – böyük qabaritli (ölçülü) qurğu olub, yüksək voltlu və böyük gücə malik qida mənbələri ilə təchiz olunur.

    1.7. “O” TİPLİQAÇAN DALĞA LAMPALI GÜCLƏNDİRİCİ.

    “O” tipli qaçan dalğa lampası elə İYT-li cihaza deyilir ki, burada elektromaqnit sahəsində hərəkət edən elektron selinin ləngidici sistem boyunca yayılan siqnalla (qaçan dalğa) uzun müddətli qarşılıql ıtəsirindən istifadə olunur.



    Quruluşu: Qaçan dalğa lampası (şək. 1.16.) kiçik diametrli uzun şüşə kolbadan ibarətdir. Lampanın bir tərəfində elektronların ensiz (dar) istiqamətlənmiş dəstəsini yaratmaq üçün istifadə olunan elektrodlar (elektron topu) yerləşir. Elektron topu katod idarəedici elektrod, bir və ya iki anoddan ibarətdir. Tələb olunan elektron dəstəsinin formasından asılı olaraq (silindirik və ya lentşəkilli) bu elektrodlar formaya görə fərqlənir. Şək. 1.16.-da göstərilən lampanın elektron dəstəsi silindr şəklindədir. Burada katod dibi əyilmiş, sferik olan silindr şəkillidir. İdarəedici elektrod və anodlar ortası deşik olan disklər kimi və ya mərkəzində diafraqma olan arakəsməli silindrlərdən ibarətdir. Burada idarəedici elektrod idarəedici tor rolunu oynayır və kiçik qiymətli mənfi potensial altında olur. Bu mənfi potensialın qiymətini dəyişməklə, elektron seli intensivliyini tənzim etmək olar. Anoda müsbət potensial verilir. İdarəedici elektrod və anod arasında potensiallar fərqinin olmasına görə elektrostatik linzalar sistemi yaranır. Bu da elektron şüasının ilk foksulanmasını təmin edir. Ikinci anodun istifadə edilməsi halında onunla birinci anod arasında elektron linzası yaranır. Beləliklə, ikinci anoddan sonra elektron seli ensiz silindrik şüa şəklində fokuslanır, sonra ləngidici sistemdən keçərək kollektora (müsbət yüklə yüklənmiş elektroda) gəlir. Elektron şüasının son fokuslanması üçün fokuslayıcı dolağın maqnit sahəsi istifadə olunur. Lampanın özü fokuslayıcı dolağın içərisində yerləşir. Qaçan dalğa lampalı gücləndiricilərdə ləngidici sistem kimi spiraldan istifadə edilir. Spiralın addımı əvvəldə və axırda tədricən artırılır, spiral iki silindrin daxilinə tədricən daxil olur və bunlar da giriş və çıxış xətləri ilə spiralın əlaqəsini yaradır.

    İş prinsipi: Gücləndirilən İYT-li rəqslər lampanın girişinə daxil olur, sonra fokuslayıcı dolaq və spiral tərəfindən yaradılan ləngidici sistem boyunca yayılır. Spiral boyunca yayılan elektromaqnit dalğasının sürəti (vqr) işıq sürətinə bərabər olur. Dalğanın faza sürəti (vf) yəni, onun spiralın oxu boyunca hərəkət sürəti təbiidir ki, – qədər az olur.

    Burada: d-spiralın diametri, t- spiralın addımı



    spiralın d, t parametrləri elə seçilir ki, lazımi ləngitmə əldə edilsin

    Elektron selinin dalğa ilə effektli qarşılıqlı təsirdə olması üçün, dalğanın faza sürəti ilə elektronların sürəti arasında təxmini bərabərlik olmalıdır. Qaçan dalğa sahəsində elektronların spiralın daxilində hərəkəti zamanı, onlar dalğa ilə qarşılıqlı təsirdə olur. Elektronlar spirala daxil olarkən İYT-li elektrik sahəsinin fazasından asılı olaraq, elektronlar tormozlanır və ya sürətləndirlir. Nəticədə elektronların sürətlərinin müxtəlifliyinə görə, onların dəstələrlə qruplaşması baş verir. Beləliklə, elektronların növbəti hərəkəti zamanı onlar tədricən tormozlanaraq, amplitudu daim artan kinetik enerjilərini dalğaya ötürür. Lampanın çıxışında dalğanın amplitudu giriş siqnalın amplitudundan çox olur.

    Parametləri :

    1) Güclənmə əmsalı əsas parametrlərdən biri olub, db-lə ölçülür:

    Kp=101gdb

    Bu növ lampalarda Kr=3040db

    2) Çıxış gücü:

    Qaçandalğa lampalarında çıxış gücü əsas parametrlərdən sayılır:

    Pçıx=

    Rs-çıxış müqaviməti.

    burada: Ezml –ləngidici sistemin çıxışındakı dalğanın uzununa toplananının amplitududur.

    Qaçan dalğa lampaları fasiləsiz rejimdə 10kVt-a qədər, impuls rejimində isə 10mVt-dan çox çıxış gücünü təmin edir.



    1. Elektronf.i.ə.

    ƞel= =2C

    Elektron f.i.ə. – nın qiyməti böyük olmur. mm-lik diapazonda bir neçə faiz, sm-lik, dm-lik dalğa diapazonunda 20-35% olur.

    4) İşçi tezliklər zolağı.

    Qaçan dalğa lampalı gücləndiricilərin geniş tezlik zolağı siqnalların gücləndirilməsinə imkan verir. Qaçan dalğa lampasının amplitud-tezlik xarakteristikası şək. 1.17-də göstərilmişdir. Xarakteristikada ωmaxmin işçi tezliklər zolağı adlanır.



    İşçi tezlik zolağından aşağı tezliklərdə güclənmə əmsalının (Kr) azalması, ləngidici sistemdə dalğa uzunluğunun artması ilə əlaqədardır.

    Real şəraitdə qaçan dalğa lampalı gücləndiricilər geniş işçi tezliklər zolağına malikdir: ω0 tezliyinin 60%-ini və daha çox.

    5) Daxili küylər (gurultular)

    Radioqəbuledici qurğuların girişinə daxil olan zəif siqnalların gücləndirilməsi üçün istifadə edilən az güclü qaçan dalğa lampaları üçün daxili küylər səviyyəsi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Qaçan dalğa lampalarında daxili küylərin mənbəsi ləngidici sistemə elektronların düşməsi hesabına elektron cərəyanının dəyişməsidir və s. Lakin, qaçan dalğa lampalarında daxili küylər çox olmur: sm-lik diapazonda 4-6dB. Bu da qaçan dalğa lampalarından radioqəbuledici qurğuların həssaslığını artırmaq üçün giriş gücləndiriciləri kimi istifadə etməyə imkan verir.

    6) Amplitud xarakteristikası:



    Bu xarakteristika şək. 1.18-də göstərilmişdir. Giriş siqnalının kiçik qiymətlərində güclənmə əmsalı ən böyük qiymətə malik olur və dinamik diapazonda (Pgir2-Pgir1) öz qiymətini dəyişmir. Bu dinamik diapazonda qaçan dalğa lampaları üzərində qurulmuş giriş gücləndiriciləri istifadə olunur. Qaçan dalğa lampasının dinamik diapazonunun qiyməti 80-60 dB olur.




    Download 0.96 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8




    Download 0.96 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan texniKİ universiteti NƏZDİNDƏ baki döVLƏt rabiTƏ VƏ NƏQLİyyat kolleci

    Download 0.96 Mb.