De-Broyl to‘lqin uzunligi zarrachani impulsiga bog‘liqdir.
p
h
(1)
Bu yerda
h - Plank doimiyligi.
Agarda zarrachani mexanik energiyasi ma`lum bo‘lsa uni impulsini topish
mumkin. Impulsni kinetik energiya bilan bog‘lanishi norelyativistik va relyativistik
holatlar uchun har xil ko‘rinishdadir.
Norelyativistik hol uchun
k
W
m
P
0
2
(2)
bu yerda
m
o
- zaryachaning tinch holatdagi massasi.
Relyativistik hol uchun
k
k
W
W
W
c
P
)
2
(
1
0
(3)
(2) va (3) formulalarni nazarda tutib norelyativistik holat uchun:
k
W
m
h
0
2
(4)
Relyativistik hol uchun
W
W
W
c
h
k
)
2
(
1
0
(5)
Fotonning boshlang‘ich energiyasini aniqlash
uchun Kompton formulasidan
foydalanamiz.
2
sin
2
2
0
c
m
h
Kompton formulasidan foydalanib sochilgan fotonning energiyasini topamiz:
)
cos
1
(
2
mc
h
1-nomer
Mustaqil ish-2
1.To’lqinning muhitda tarqalish tezligi 200 m/s. Qarama-qarshi faza bilan
tebranayotgan ikkita yaqin nuqtalar orasidagi masofa 20 sm.
Tebranish davrini
hisoblang.
2.Interferensiyalanuvchi ikki to’lqinning yo’llar farqi
4
/
3
bo’lganda, to’lqin-
larning fazalari farqi qanday bo’ladi?
3.
Rentgen nurlarining sochilishida kvantlardan
biri erkin elektron bilan
to‘qnashgandan so‘ng, boshlang‘ich yo‘nalishga nisbatan
=60
о
burchakka og‘di
va o‘z energiyasini yarmini elektronga uzatdi. To‘qnashuvdan so‘ng kvant impulsi
aniqlansin.
2-nomer
Mustaqil ish-2
1. Sirena 30 teshikka ega va 600 ayl/min bilan harakat qilmoqda. Serena
chiqayotgan tovushning to’lqin uzunligi topilsin. Tovushning tarqalish tezligi 340
m/s.
2.
Ikkita o’zora interferensiyalanuvchi monoxramatik yorug’lik
nurlarining
yo’llar farqi λ/12 ga teng. tebranishlarning fazalar farqini toping.
3.
Energiyasi Е=15 MeV bo‘lgan foton erkin elektronda sochiladi. Sochilgan
fotonning to‘lqin uzunligi
=16 nm. Sochilish burchagi aniqlansin.
3-nomer
Mustaqil ish-2
1. Tovush tebranishlarining suvda tarqalish tezligi 1450 m/s,
tebranish chastotasi
esa 725 Gs ga teng.Qrama-qarshi faza bilan tebranayotgan bir to’g’ri chiziq ustida
joylashgan ikki nuqta orasidagi masofa nimaga teng?
2. Agar difraktsion panjaraning 1 mm masofasida 625 ta shtrix bo’lsa va birinchi
tartibli maksimum 30° burchak ostida kuzatilayotgan bo’lsa, yorug’likning
to’lqin uzunligini toping (mkm).
3.
Energiyasi Е=0.51 MeV bo‘lgan foton erkin elektronda Kompton effekti tufayli
=180
о
burchak ostida sochildi. Tepki olgan elektronning kinetik energiyasi
aniqlansin.
