Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлиги

“Tasdiqlayman”

“Oliy matematika va axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri
________ dos. X.

“___” “____________” 2014-y

“INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI” FANIDAN KURS ISHI

Mavzu: Axborot va ma'lumotlarning tavsifi va xususiyatlari.
Bajardi: Xolmurodova Istat __________
Qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti “Mahsulotlarni saqlash va dastlabki qayta ishlash” yo’nalishi 1-bosqich 17-guruh talabasi

Rahbar: Q.Murodov _________

“Oliy matematika va axborotlar

texnologiyalari” kafedrasi

mudiri_________dos. X.Urdushev

«_____»__________2014-y.
Informatika va axborot texnologiyalari fanidan

BAJARILADIGAN KURS IShINI TOPShIRIQ VA BAHOLASh VARAQASI

Yaxshiboyev Sanjar- Qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti “Mahsulotlarni saqlash va dastlabki qayta ishlash” yo’nalishi 1-bosqich 17-guruh talabasi

Rahbar: Q.Murodov

MAVZU TOPSHIRIG’I BO’YICHA VAZIFALAR:

1. Ma’lumotlarni kodlash mavzusidagi topshiriq

2. Dastlabki ma’lumotlar: Kurs ishi mavzusiga oid konspektlar, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlarni o’rganish, bajarish va o’zlashtirish

3. Foydalanilgan materiallar:

Kafedradagi 1)Informatika va axborot texnologiyalari fanidan elektron o’quv-uslubiy majmua; 2) http://www.ziyonet.uz - axborot ta’lim tarmog’i resurslari va [3;5;15;18;26;28;29;39;45] adabiyotlar

4.

Kurs ishini topshirish muddati:

Talaba: ________ Yaxshiboyev Sanjar ___________________

(imzo) (sana)

1	2	3	4	Tushuntirish xati	Himoyaga ruxsat berildi, (ruxsat berilmadi)
Kurs ishi rahbarining imzosi

Kurs ishini baholash	Maksimal ball, jami	Kurs ishini tayyorlash uchun, ball OB	Kurs ishini himoyasi uchun, ball JB	Kurs ishi himoyasida savollarga javob berish uchun ballOB
Kurs ishini baholash	100	0- 40	1- 30	1- 30
Talabaning to’plagan bali

Rahbar _______ Q.Murodov ___________

(imzo) (sana)

MAVZU: AXBOROT VA MA'LUMOTLARNING TAVSIFI VA XUSUSIYATLARI
Reja:
I.Kurs ishining nazariy (referativ) qismi bo'yicha vazifalar:

l.Axborotlarning tuzilishi, turlari, shakllari va turkumlanishi 2.Axborot xossalari. Ma'lumotlarni kodlash 3.Axborotlarni o'lchash.. Sonli ma'lumotlarni kodlash

1(1). Microsoft Excel ning matematik, statistik va boshqa formullarni qo'llab masalalar echish: 2-vazifa.

2.Axborot jarayonlarini algoritmlash va dasturlash. Quyida berilgan masalani: 1) so'zli algoritmini tuzing; 2) blok-sxemali algoritmini tuzing; 3) dasturlash (Paskal) tilida-dasturli algoritmini tuzing; 4) Turbo-Paskal muhitiga dasturni kiriting va natijalarni tahlil qiling: 32-vazifa.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Informatika va axborot texnologiyalari. Akademik S.S.G’ulomov umumiy tahriri ostida. Darslik. T.: “Iqtisodiyot”, –2009.

2. Hoshimov O.O., Tulyaganov M.M. Kompyuterli va raqamli texnologiyalar. T.: “Yangi asr avlodi”, 2009. 102 b.*

1. 
   Faronov V.V. Turbo Paskal 7.0. Nachalnыy kurs. Uchebnoye posobiye. M.: «Nollidj», 1999. – 580 s.
   
2. 
   Urdushev X., Raximov A., Boychaqayev M, Qalandarov R. Microsoft Windows XP va Microsoft Office XP da ishlash. Uslubiy qo’llanma. Samarqand.
   Samarqand - Samarqand viloyatidagi shahar. Viloyatning maʼmuriy, iqtisodiy va madaniy markazi (1938 yildan). 1925-30 yillarda Respublika poytaxti. Oʻzbekistonning jan.gʻarbida, Zarafshon vodiysining oʻrta qismida (Dargʻom va Siyob kanallari orasida) joylashgan.
   SamQXI. 2007. 320 b.
   

1. 
   Электронный учебник по Microsoft PowerPoint.chm
   

1. 
   http://www.gov.uz- O’zbekiston Respublikasi hukumati portali.
   Hukumat - davlatning oliy kollegial ijroiya organi. H. turli mamlakatlarda turlicha nom bilan ataladi: Vazirlar Kengashi (Fransiya, Italiya, Polsha), Vazirlar Mahkamasi (Buyuk Britaniya, Oʻzbekiston), davlat kengashi (XXR) va h.k. H.
   
   
2. 
   http://searchengine.narod.ru/archiv/se_2_250500.htm-Дидактические материалы по информатике.
   

Electron hisoblash mashinasinig yaratilishi ham, insoniyatning rivojlanish tarixida erishilgan eng yuksak kashfiyotlar sirasiga kiradi. Hozirgi kunga kelib kompyuter va global tarmoq, butun dunyo bo’yicha yig’ilgan misli ko’rilmagan katta hajmdagi informatsiyalarni insoniyat tomonidan foydalanishiga imkon beradigan va uning intelektual imkoniyatlarni yuqori darajada ko’taruvchi juda ham kuchli vositaga aylangan. Programma maxsulotlarning va texnika vositalarning jadal suratlar bilan rivojlanishi, kompyuterli aparat va programma taminotining tez manaviy eskirishiga olib kelmoqda.

Informatsion tyexnologiyalarning yana bir muhim jihatlaridan biri shundaki, bu fan jadal suratlarda o’sib, yil sayin yangidan-yangi yo’nalishlarga, mutaxassisliklarga ega bo’lmoqda: algoritmik, mantiqiy, ob'yektga yo’naltirilgan, vizual, parallyel programmalash tyexnologiyalari; animatsiya, multmyediya, Intyernyet, byerilganlar bazasi yo’nalishlari; ko’p protsyessorli, nyeyron arxityekturali kompyutyerlar va hokazo. Ko’rinib turibdiki, informatika bitta fan darajasiga ko’tarilib, uni bitta o’quv kursi chyegarasida to’liq, o’zlashtirishning imkoni bo’lmay qoldi. Informatsion tyexnologiyalar sohasi bo’yicha rus va ingliz tillarida qo’llanmalar juda ko’p chop etilmoqda.

1.Axborotlarning tuzilishi, turlari, shakllari va turkumlanishi

axborotni taqdim qilishni diskret shakli – bu o’zgaruvchilarning ketma ketligi bo’lib, uzlukli xususiyatiga ega va kattaliklarini o’zgartiruvchi bo’ladi;

axborotni taqdim qilishni analogli yoki uzluksiz shakli – bu kattalik, uzulishga oraliqqa ega bo’lmagan axborotli jarayonlarni

xarakterlaydi. Masalan, inson organizmini temperaturasi, yo’lning

ayrim uchastkasidagi avtomobil tezligi, kvadratik funksiyaning grafigi, va h.q.

2.Axborotlarni ro’y berish sohasiga ko’ra ajratilishi:

elementar (mexanik) axborotlar, ular tabiatda ro’y beradigan

jarayonlarni akslantiradi;

biologik axborotlar, ular hayvonot va o’simlik dunyosidagi

jarayonlarni ifodalaydi;

ijtimoiy axborotlar, ular kishilik jamiyatidagi jarayonlarini

ifodalaydi.

3. Uzatish va qabul kilish usullariga ko’ra axborotlar quyidagi

vizual, ko’rinadigan obrazlar va belgilar ko’rinishida uzatiladigan qilinadigan axborotlar;

audial, tovushlar bilan uzatiladigan axborotlar;

taktil, his qilish orqali uzatiladigan axbortlar;

sezgili hid va ta’mlarni bilish orqali uzatiladigan axborotlar;

mashinali, hisoblash texnikasi vositalari orqali uzatiladigan

va qabul qilinadigan axborotlar

4.Insoniyat tomonidan yaratiladigan va foydalaniladigan

axborotlarni qo’llanilishiga uchta ko’rinishga ajratish mumkin

shaxsiy axborotlar, aniq bir kishiga mo’ljallangan bo’ladi;

ommaviy axborotlar, istalgan foydalanuvchilarga

mo’ljjallangan bo’ladi (ijtimoiy-siyosiy, ilmiy-ommabop va h.q.);

maxsus axborotlar, fan, texnika va iqtisodiyotning murakkab

ijtimoiy sohalarga oid masalalarini yechish uchun, tor doiradagi

mutaxassislarga mo’ljallangan bo’ladi.

5.Kodlashtirish usullariga ko’ra axborotlar quyidagi tiplarga

ajratiladi:

belgili, u harf, raqam, belgilar kabi simvollar orqali ifodalanadi. U tuzilishi jihatidan birmuncha oddiy hisoblanadi va murrakab bo’lmagan turli xil hodisalar haqidagi signallarni uzatishda qo’llaniladi. Masalan, svetofor qurilmasi, u piyoda yoki avtotransport vositasini harakatini belgilab beradi.

matnli, belgilar kombinasiyani qo’llashga asoslangan bo’ladi. Bu

yerda ham harflar, raqamlar va matematik belgilar qo’llaniladi. Lekin

matnli axborotlarda e’tibor mazmun va mohiyatga qaratiladi. Masalan,

RUBOB va BOBUR so’zlarida 5 ta bir hil harflar ishlatiladi, lekin

mazmuni jihatdan farqlanadi.

grafikli, grafik talqinlarga asoslangan axborotlar.

Axborotlarni bu shakliga fotografiyalar, chizmalar, sxemalar va rasmlarni keltirish mumkin.

2.Axborot xossalari.Malumotlarni kodlash

Qabul qilinishiga ko’ra axborotlar quyidagi turlarga ajratiladi:

organlar orqali tashqi dunyodagi 90 % dan ziyod axborotni, 10 % axborotni

esa ta’m bilish, sezgi, his qilish organlari orqali oladi Informatika fani nuqtai nazaridan axborot quyidagi xossalarga

ega bo’ladi:

1.Axborotning obyektivligi-axborotni boshqa fikr va mulohazalariga bog’liq bo’lmasligi. Axborot tashqi obyekiv dunyoni akslantirilishidir. Axborotni obyektivligi uning qayd qilish usullariga yoki boshqa fikr, mulohazalarga bog’liq emasligini bildiradi.

Masalan, ikki kishidan xonadagi havo temperaturasini baholash so’raldi.

Birinchi kishi xona temperaturasini birmuncha issiq deb, ikkinchisi esa

normal deb baholash mumkin. Bu subyektiv axborotlardir. Agar xona

temperaturasi maxsus asbob bilan o’lchansa, havo temperaturasi haqida

obyektiv axborotga ega bo’lamiz.

xatoliklarni bo’lmasligi. Agar axborot vaziyatning xaqiqiy holatini

ifodalasa u ishonchli axborot hisoblanadi. Obyektiv axborot doimo

ishonchli bo’ladi, lekin ishonchli axbortlar obyektiv yoki subyektiv

(dezinformasiya, qayd qilish manbalarini yetarlicha aniq bo’lmasligi) bo’lishi mumkin.

3.Axborotga kirish mumkinligi- u yoki bu axborotni olish imkoniyatlarini mavjudligi.

4.Axborotning to’liqligi – axborotni tushunish va qarorlar qabul

qilish uchun yetarli bo’lishi. Axborotni to’liq bo’lmasligi noto’g’ri

xulosalar chiqarishga yoki qarorlar qabul qilishga olib keladi.

5. Axborotning adekvatligi (aniqligi). Obyekt haqidagi axborotni,

obyektning haqiqiy holatiga yaqinlik darajasini ifodalaydi.

Axborotning foydaliligi – axborotni iste’molchi so’rovlariga mos

kelishi;

vaqt uchun muhimligi;

Axborotning himoyalanganligi – axborotga ruxsatsiz kirib

foydalanish va o’zgartirishdan himoyalanganligi.

Axborotning ergonomikligi – axborotni foydalanuvchi nuqtai

nazaridan qulay hajm yoki shaklda bo’lishi.

texnik – bu aniqlik, ishonchlilik, signallarni uzatish tezligi va

h.q.;

semantikli - axborot mazmunini kodlar yordamida uzatilishi;

qanchalik samarali ekanligini belgilaydi

foydalanish

axborot tashuvchisi deyiladi, material buyumlar, qog’oz, kitob, disk,

optik disklar va h.k.

Ma’lumotlarni kodlash

Istalgan sonli, matnli, grafikli, tovushli va boshqa axborotlar

kompyuter xotirasida ikkilik sanoq tizimidagi sonlar ko’rinishda

ifodalanadi.

Ikkilik sanoq sistemasi: 0;1

Uchlik sanoq sistemasi: 0;1;2

To’rtlik sanoq sistemasi: 0;1;3

…

O’nlik sanoq sistemasi: 0;1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9

xotirasida ikkilik sanoq tizimidagi sonlar ko’rinishda ifodalanadi.

Axborot sonli, matnli, rasmli va boshqa shakllarda taqdim qilinishi mumkin.Axborotni berilgan shakldan boshqa shaklga o’tkazish jarayoni kodlash deyiladi.

Axborot sonli, matnli, rasmli va boshqa shakllarda taqdim qilinishi

mumkin. Axborotni berilgan shakldan boshqa shaklga o’tkazish jarayoni

kodlash deyiladi.

Istalgan sonli, matnli, grafikli, tovushli va boshqa axborotlar

kompyuter xotirasida ikkilik sanoq tizimidagi sonlar ko’rinishda

ifodalanadi.

Kompyuter xotirasida istalgan matn belgilar kodini ketma-

ketligidan iborat bo’ladi. Ya’ni harfning o’rniga uning kodlash jadvalidagi nomeri saqlanadi. Harf va belgilarni tasviri ularni monitorga chiqarish va chop qilish momentida taqdim qilinadi.

Dastavval 8 bitli kodlash tizimi qo’llanilgan va u o’zida 128 ta belgilarni mujassamlashtirgan edi. Keyinchalik shaxsiy kompyuterlardan foydalanishni ommaviylashganidan so’ng ASCII (American Standart Code for

Information Interchange- «Axborot almashish uchun Amerika standart kodi»

deb nomlanuvchi kodlashni standart jadvali qo’llanila boshlandi. Bu

kodlash jadvalini yarimi (0-127 ta belgilar) ASCII standart kodlash

tizimiga muvofiq - o’zgarmas hisoblanadi, qolgan ikkinchi yarimi (128-255 ta belgilar) esa shu kodlash tizimi qaysi mamlakatda qo’llaniladigan bo’lsa,

o’sha mamlakatning belgilarini kodlash uchun ajratilgan.

O’n oltilik sanoq sistemasidagi Lotin alifbosini kodlari

B harfini Unicode tizimidagi kodi 0042

I harfini Unicode tizimidagi kodi 0049

L harfini Unicode tizimidagi kodi 004C

M harfini Unicode tizimidagi kodi 004D

Ikkilik- o’noltilik jadvalga binoan:

B harfini Unicode tizimidagi ikkilik kodi: 0042(16) =0000000001000010(2)

I harfini Unicode tizimidagi ikkilik kodi 0049(16) =0000000001001001(2)

L harfini Unicode tizimidagi ikkilik kodi 004C(16) =0000000001001100(2)

M harfini Unicode tizimidagi ikkilik kodi 004D(16)=0000000001001101(2)

Kompyuterda VILIM so’zi Unicode halqaro kodlash tizimida ikkilik

sanoq tizimida 0 va 1 sonlarining quyida ketligidan iborat bo’ladi:

00000000010000100000000001001001000000000100110000000000010010010000000001001101Bu 10 bayt, 80 bit axborotdir

Inson axborotlarni yig'ish, saqlash va qayta ishlashda qulay hamda qisqa ko'rinishda bo'lishi uchun turli belgilashlardan foydalanadi. Bunga tovushlarni harf va raqamlar orqali, musiqa tovushlarini notalar orqali, matematik, fizik, biologik qonuniyatlarni formulalar orqali ifodalanishini misol qilish mumkin.

 

Malumotlarni kodlash haqida

Inson borliqning bir qismi bo'lgani uchun doimo borliqning ta'sirini sezib turadi. Bu ta'sirni turli signallar (tovush, yorug'lik, elektomagnit, nerv va hokazo) ko'rinishida qabul qilamiz. Insonga uzluksiz ta'sir etib turuvchi axborotlarni analog axborotlar deb ataladi

Inson analog axborotlarni qayta ishlashi uchun uni biror qismini ajratib oladi va tahlil qiladi. Tahlil qilish jarayonida axborotni qayta ishlash uchun qulay bo'lgan ko'rinishga o'tkazadi. Bunda inson turli belgilardan foydalanadi. Masalan, sizga ma'lum bo'lgan alifbo harflari insonga tushunarli bo'lgan tovushlarni, nota belgilari esa musiqiy tovushlarni ifodalaydi. Bu belgilar yordamida insonga eshitilayotgan, nutq yoki musiqani qog'ozga tushirish oson kechadi. Demak, inson axborotlarni qayta ishlash uchun uni uzlukli ko'rinishga o'tkazar ekan. Axborotlarni bu kabi uzlukli ko'rinishini diskret axborotlar deb ataladi.

Inson tomonidan ishlab chiqarilgan qurilmalar ichida analog axborotlar bilan ishlaydiganlari ham, diskret axborotlar bilan ishlaydiganlari ham mavjud. Diskret axborotlardan eng ko'p tarqalgani raqamli axborotlardir, ya'ni uzluksiz axborotning raqamlar orqali ifodalangan ko'rinishidir. Analog signallar bilan ishlaydigan qurilmalar analog qurilmalar, raqamli axborotlar bilan ishlaydigan qurilmalar raqamli qurilmalar deb ataladi. Analog qurilmalarga televizor, telefon, radio, fotoapparat, videokamerani, raqamli qurilmalarga shaxsiy kompyuter, raqamli telefon, raqamli fotoapparat, raqamli videokamerani misol qilish mumkin.

Axborotlar ustida amallar bajarish qulay bo'lishi uchun aniq bir qoidalar asosida boshqa ko'rinishga o'tkazish jarayoni axborotni kodlash deyiladi. Axborotlarni kodlash insoniyat tomonidan faqat amallar bajarish qulay bo'lishi uchun emas, balki axborotni maxfiy saqlash uchun ham qo'llanilgan. Kodlashning bu ko'rinishi shifrlash deb ataladi.

 

Qadimda axborotlarni kodlash

Hayotda axborotni kodlashning ko'pdan-ko'p usullari mavjud. Birinchi kodlashni qo'llagan inson qadimgi Gretsiya sarkardasi Lisandro hisoblanadi.

Qadimgi rim imperatori Yuliy Sezar ham axborotni maxfiyligini saqlash uchun matnni kodlash usulini o'ylab topgan. "Sezar shifri"da matndagi harf alifboda o'zidan keyin kelgan uchinchi harfga alimashtiriladi. Bunda alifbo doiraviy yozilgan hisoblanadi. Bu kodlash usul alifboni surish usuli deyiladi.

 

Sezar usulidan foydalanganda belgini istalgancha surish mumkin.

Axborotlarni kodlashning usullari

Mazkur usul yordamida "elektron" so'zini yozsak, u quyidagi ko'rinishga ega bo'ladi.

Bir tomondan, Morze usulida belgilarning turli boshqa belgilar bilan hamda ularning bir nechtasi bilan ifodalanishi mazkur usulning keng qo'llanilishiga to'siqlik qilsa, ikkinchi tomondan, uning faqat ikki belgi - nuqta va tiredan iboratligi uni texnik vositalarda qo'llash imkonini beradi. Morze usuli notekis kodlash usuliga, quyidagi usullar tekis kodlash usuliga misol bo'ladi.

Axborotni kodlashning yana bir eng sodda usuli - bizga ma'lum bo'lgan alifbodagi harflarni ularning tartibini ko'rsatuvchi sonlar bilan almashtirishdan iborat:

Bu usuldan foydalansak, masalan, "Bugun havo lssiq" degan axborot quyidagi ko'rinishni oladi:

02 20 06 20 13 07 01 21 14 08 18 18 08 16

Bu holda tinish belgilari va boshqa kerakli belgilarni ham maxsus sonlar bilan ifodalash va ularni matnga kiritish mumkin. Alifbodagi harflar ketma-ketligini tartiblashning anchagina usuli mavjud. Masalan, quyidagi tartibni olamiz:

Bu aralashtirilgan alifbo usuli deyiladi. Havo issiqligi to'g'risidagi yuqoridagi matn bu holda quyidagi ko'rinishni oladi:

03 18 14 18 27 34 12 16 17 11 28 28 11 21

Mazkur axborotni yuqorida keltirilgan jadvaldagi ma'lumotlarni bilmasdan qayta kodlash juda murakkab.

3.Axborotlarni ulchash.Sonli malumotlarni kodlash

Klod Shennon (Claude Shannon) axborotning umumiy nazariyasini

tuzuvchisi va raqamli aloqaning asoschisi hisoblanadi. Uning 1948 yilda

e’lon qilingan «Aloqaning matematik nazariyasi» (A Mathematical Theory of

Communication) asarida birinchi bor axborotni ikkilik kodida uzatishni

qo’llash imkoniyatlari asoslab beriladi.

Kompyuterlarda axborotlar o’lchamini aniqlashda quyidagi o’lchov

birliklari ketma ketligi o’rinli bo’ladi

1 bayt (b) 8 bit 23=8 bit =1 bayt (b)

1 kilobayt (Kb) 1024 bayt 210 = 1024 b

1 megabayt (Mb) 1024 kilobayt 220 = 1 048 576 b

1 gigabayt (Gb) 1024 megabayt 230 = 1 073 741 824 b

1 terabayt (Tb) 1024 gigabayt 240 = 1 099 511 627 776 b

1 petabayt (Pb) 1024 terabayt 250 = 1 125 899 906 842 624 b

1 eksabayt (Eb) 1024 petabayt 260 = 1 152 921 504 606 846 976 b

1 zettabayt (Zb) 1024 eksabayt 270 = 1 180 591 620 717 411 303 424 b

1 yottabayt (Yb) 1024 zettabayt 280 = 1 208 925 819 614 629 174 706 176

Dastaval EHMlar sonli ma’lumotlarni qayta ishlash vazifasini

bajargan bo’lsa, keyinchalik kompyuterlarning rivojlanishi natijasida,

ulardan matnli, sonli, tovushli va tasvirli axborotlarni saqlash, qayta

ishlash, qidirish va uzatish vositasi sifatida foydalanila boshlandi.

Kompyuterlarda axborotlarni saqlash magnit disk va lentalarda, lazer

disklarda (CD va DVD), energiyaga bog’liq bo’lmagan flesh xotiralarda

saqlash imkoniyati yuzaga keldi.

Axborotni qayta ishlash (o’zgartirish, uzatish, tashqi tashuvchilarga

yozish prosessor tomonidan amalga oshiriladi

Axborot birligi – axborot hajmini hisoblash uchun xizmat qiladi, va

u logarfmik tarzda hisoblanadi

Ko’p xollarda axborotni o’lchash kompyuter xotirasiga va raqamli aloqa

kanallari orqali uzatiladigan berilganlar hajmiga bog’liq bo’ladi.

Birinchi marotaba axborotni o’lchashga obyektiv yondoshuv 1928 yilda

amerikalik injener R.Xartli tomonidan taklif qilingan, keyinchalik bu

yondoshuv amerikalik K.Shennon tomonidan umumlashtirilgan.

Xartli formulasi: I = log2N, bu yerda ikkilik sanoq tizimidagi I –axborotlar soni, N – tengimkoniyatli xabarlar to’plami.

Shennon formulasi: I=-(P1log21/P1 P2log21/P2 … PNlog21/PN)

Bu yerda Pi – i chi xabarning ehtimoli.

K. Shennon tomonidan kiritilgan axborotni o’lchov birligini

ifodalovchi-bit atamasi har bir arifmetik qurilmalarning registrini va

yacheyka xotirasini bir jinsli elementlardan iboratliggi va har bir

element esa ikki 0 yoki 1 holatdan biri ko’rinishida bo’lishini anglatadi

esa 50 ta belgidan iborat bo’lsin. Kitobning axborot hajmi aniqlansin.

Sahifa 35 x 50 = 1750 bayt axborotga ega. Kitobdagi axborot hajmi:

1750 x 100 = 175000 bayt.

75000 / 1024 = 170,8984 Kbayt.

170,8984 / 1024 = 0,166893 Mbayt.

uning bir tomonini tushish ehtimoli, p1=1/2, p2=1/4, p3=1/8, p4=1/8 dan iborat

bo’lsin. Piramdani tashlashdagi axborotlar sonini Shennon formulasi

yordamida aniqlanadi:

Simmetrik bo’lgan to’rt qirrali piramida uchun bu ko’rsatkich H=log24=2(bit) ga teng bo’ladi

Sakkiz bit - 1 baytgan teng. Demak, kompyuter klaviaturasi alfavitini

kodlash uchun 256 belgi (28 = 256) yetarli bo’ladi.

so’zida qancha bit yoki bayt axborot bor?

Vazifani bajarish uchun qo’yidagilarga e’tiborni qaratamiz:

So’zlar soni 5 ta;

Probel (bo’sh joy)siz belgilar soni 38 ta; Agar biz faqat belgilar sonini hisoblasak berilgan so’zda 38 bayt yoki 38*8= 304 bit axborot bor deb hisoblasak, xato natijaga ega bo’lamiz.

To’g’ri javobni aniqlash uchun so’zdagi probel-bo’sh joy belgilarini hisoblash kerak bo’ladi. Probel (bo’sh joy) bilan belgilar soni 42 ta; Demak berilgan so’zda 8*42=336 bit yoki 42 bayt axborot bor. Aksariyat kompyuter muharrirlari 256 ta belgidan iborat alfavit bilan ishlaydi. Agar bitta belgi 1 bayt axborotga ega bo’lsa, matnlarni axborot hajmini aniqlash mumkin bo’ladi.

Joriy matn faylida qancha belgi ishlatilganini bilish uchun Servis menyusidan Statistika buyrug’i beriladi

Statistika oynasiga murojaat qilamiz:

Znakov (bez probelov)- Belgilar (bo’sh joysiz) 8960 ta.

Znakov (s probelami)- Belgilar (bo’sh joy bilan) 10218 ta.

Matnlarni axborot hajmini aniqlash quyidagi formula bilan

aniqlanadi.

I=K.i, bu yerda I-xabarning axborot hajmi (informasionnыy obyem soobщyeniya)

K- matndagi belgilar soni (kolichestvo simvolov v tekste)

i - bitta belgining axborot o’lchami (informasionnыy ves odnogo simvola)

2i =N

N- alfavit quvvati (moщnostalfavita)

1) ASCII kodlash tizimida:

Matndagi belgilar soni K = 10218

Bitta belgining axborot o’lchami = 1bayt

Matning axborot hajmi I= K.i =10218x 1 =10218 bayt

Bitta belgining axborot o’lchami i = 8bit

2) Unicode kodlash tizimida:

Matndagi belgilar soni K = 10218

Bitta belgining axborot o’lchami = 2 bayt

Matning axborot hajmi I= K.I =10218 x 2 = 20436 bayt

Bitta belgining axborot o’lchami i = 16 bit

Alfavit quvvati N = 2i = 216= 65536

Microsoft Word muharririda jadvalli hujjatlar tuzish.

Bajarish usuli: Dasturni ishga tushirish uchun:

2) Dasturning Мой документы papkasida yangi hujjat yarating va uni Matn 1 nom bilan rasmiylashtiring.

Bajarish usuli: Faol hujjatni berilgan nomda rasmiylashtirish uchun:

· Файл Сохранить buyrug’i beriladi.

·Сохранения документа dialog oynasida Мой документы nomli papkani faollashtiramiz.

· Сохранения документа dialog oynasini Имя файла nomli maydonida Matn 9 so’zlarini yozib, Сохранит tugmasini bosamiz.

3) Ustunlar soni 5 , satrlar soni 4 ta bo’lgan jadval yarating.

Bajarish usuli: Таблица Вставить Таблица buyruqlari beriladi.

Вставить таблицы dialog oynasidagi Размер таблицы bo’limining Число таблицов nomli maydonida tuziladigan jadvalning ustunlar soniga 5, Число строк maydonida satrlar soniga 4 yoziladi va OK tugmasi bosiladi. Natijada quyidagi jadval faol hujjatga qo’yiladi:

1-jadval

4) Tuzilgan jadvalni birinchi satr kataklarini birlashtiring.

Bajarish usuli: Berilgan jadvaldagi birinchi satr kataklarini belgilaymiz va таблицаОбеъдинить ячейку buyrug’ini beramiz. Natijada berilgan jadval quyidagi ko’rinishni oladi:

2-jadval

5) Tuzilgan 2-jadvalning birinchi ustunidagi ikkinchi, uchinchi va to’rtinchi kataklarini birlashtiring.

Bajarish usuli. Berilgan jadvalning birinchi ustunidagi ikkinchi, uchinchi va to’rtinchi kataklarini belgilaymiz va ТаблицаОбъединить ячайку buyrug’ini beramiz. Natijada berilgan jadval quyidagi ko’rinishni oladi:

3-jadval

6) Tuzilgan 3-jadvalda birinchi ustunning ikkinchi katagini 4 ta ustunli va 3 ta satrli kataklarga bo’ling.

Bajarish usuli: 3-jadvalning birinchi ustunidagi ikkinchi katakka "sichqoncha" ko’rsatkichini keltiramiz va chap klavishini bosib faollashtiramiz va Tablisa menyusidan Razbit yacheyki (Kataklarni bo’lish) buyrug’ini beramiz. Bu buyruq berilishi bilan Razbiyeniye yacheyek dialog oynasi chiqariladi.

Y=cos (x) ning [-3; 3] kesmadagi grafigi.

Talaba 5 kunda mos ravishda: C1, C2, C3, C4 va C5 kg paxta tergan. Talabani 5 kunlik paxta terimini o’rtacha ko’rsatkichi miqdoridagi pul bilan mukofotlash rejalashtirilmoqda. Agar 1 kg paxta terimi uchun 67 so’m to’lansa talaba jami bo’lib necha so’m olishini aniqlovchi dasturini tuzing.

1. 
   so’zli algoritmi:
   

1. 
   boshlanishi;
   
2. 
   C1, C2, C3, C4, C5 ni qiymatini kiriting;
   
3. 
   Talabaning 5 kunlik jami paxtasi C=C1 C2 C3 C4 C5 fomulasi hisoblansin;
   
4. 
   Talabani tergan paxta puli S=C*67 formula bilan hisoblansin;
   
5. 
   Hisoblash natijasi C va S ni qiymati chiqarilsin;
   
6. 
   Hisoblash tugatilsin. Tamom.
   

2. 
   Blok-sxemali algoritmi:
   

3. 
   Paskal algoritmik tilidagi dasturi;
   Dastur - 1) biron-bir faoliyat, ishning mazmuni va rejasi; 2) siyosiy partiyalar, tashkilotlar, alohida arboblar faoliyatining asosiy qoidalari va maqsadlari bayoni; 3) oʻquv fani mazmunining qisqacha izohi; 4) teatr, konsertlar va b.
   
   

Var C1, C2, C3, C4, C5, S:real;

Begin

Readln(C1, C2, C3,C4, C5);

S=C*67;

End.
Xulosa