• Mövzu-4 AVTOMOBİL YOLU, TƏSNİFATI, DƏRƏCƏLƏRİ. PLAN VƏ PROFİL PLAN
  • Döngə bucağının elementləri
  • D=2T-K (təshih). Rahatlıq üçün əyrinin elementlərini hazır cədvəllərdən radiusun 1m
  • Şək. Torpaq işlərinin hesablanmasına aid kartoqramma




    Download 8.07 Mb.
    bet4/10
    Sana26.12.2019
    Hajmi8.07 Mb.
    #5389
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

    Şək. Torpaq işlərinin hesablanmasına aid kartoqramma

    h1+h2+h3+h4

    Yəni, hor. -------------- düsturu ilə hesablanır. Birinci kvadratda hor. = -0.15 m



    4

    üçüncü kvadratda hor.=+0,24 m olacaqdır.

    Torpaq işlərinin hesablamaq üçün qazma və tökmə işlərinin sərhədini, yəni sıfır iş xəttini kartoqramma üzərində müəyyən etmək lazımdır. Kvadrat təpələrinin iş yüksəklikləri müxtəlif işarədə (-) və ya (+) olduqda bunların arasında sıfır iş xətti keçəcəkdir.Sıfır iş xəttinin yeri

    hıD

    x = -----------

    h1+h2

    Düsturu ilə müəyyən edilir.

    Burada D kvadrat tərəfinin uzunluğu;
    h1 h2 - iş yüksəklikləri, x- isə geridəki nöqtədən sıfır iş yerinə olan

    məsafədir.İkinci kvadratda (şək) yüksəklikləri solda hL=-0,10, sağda h2=+0,03,



    0 10x20m

    düstura görə x= ------------- =15,4 m alınır.Yəni sıfır iş xətti kvadratın sol

    0,10+0,03

    təpəsindən sıfır iş yerinə qədər olan məsafə 15,4 m planın miqyasına əsasən həmin məsafəni götürüb sıfır iş nöqtəsi tapılır.Bu qayda ilə mənfi və müsbət yüksəklikləri olan kvadrat təpələri arasındakı sıfır iş nöqtələri tapılıb, sonra həmin nöqtələr qırmızı p xətlə birləşdirilir, bu xətt qazma və tökmənin sərhədi olacaqdır.

    Kvadrat təpələrində iş yüksəkliklərinin işarələri eyni olduqda torpaq işinin həcmi

    V= P (h1+h2+h3+h4)

    düsturu ilə hesablanır.

    Burada P kvadratın sahəsidir.Kvadratın bir tərəfi naturada 20 m qəbul edilsə birinci kvadratda torpaq həcmi düstura əsasən V1 = 1/4 P1 (h1+h2+h3+h4) qiymətlərini yerinə qoyduqda,

    V1 = [(- 0,16) + (- 0,10) + (0) + (- 0,35)] - 400

    V1 = - 0,15- 400 m2 = - 60m3 olacaqdır.

    Bu səbəbdən trapesiyalarda sıfır iş xətti üzərinə düşən nöqtələrin yüksəklikləri sıfır götürülür.Torpaq işlərinin həcmi aşağıdakı cədvəl üzrə hesablanır.

    Kvadrat. N9-si

    Orta iş yüksək

    horta

    Konturun sahəsi m

    Torpaq işinin həcmi

    Qazma

    Tökmə

    1

    -0,15

    400

    -60

    -

    2

    -0,03

    154

    4,64

    -

    3

    +0,06

    246

    -

    14,76

    4

    +0,24

    400

    -

    96,00

    Qalan bütün kvadrat və kvadrat hissələrində qazma və tökmə bu qayda ilə hesablanıb sonra ayrı-ayrı toplanılır.

    Bu işi daha tez və asan görmək üçün qazma və tökmə sahələrini plan üzrə planimetr vasitəsilə hesablayıb,həmin sahələrdə olan iş yüksəkliklərinin orta qiymətinə vurmalı, yəni



    =

    = P2 düsturları ilə hesablamaq olar.Burada P1 ─ qazmanın, P2 ─ tökmənin sahəsidir, – iş yüksəkliklərinin cəmi, -orta qiymətidir.Torpaq işlərinin balansını tərtib edərək bütün torpaq işləri nəzərdə tutulmalıdır.Torpaq balansı aşağıdakı cədvəl üzrə aparılır

    .Torpaq balansı aşağıdakı cədvəl üzrə aparılır. ( Mücərrəd misal ) cədvəlin forması



    Sıra N9-si

    İşin adı


    Torpağın həcmi

    Tökmə

    Qazma




    Şaquli planlaşdırmadan

    49,625

    37,215

    üçüncü kvadratda

    V3 (+0,03+0,59+0,12+0,22) - 400



    V3=+0,24 x 400 = +96m3

    Hərgah kvadratın üç küncündə h1, h2, h3 - müsbət, h4 - mənfi olduqda torpaq həcmi

    V4= P(hı+h2+h3+h4) - P1 h4

    Düsturu ilə hesablanır.Burada P- kvadratın sahəsi, P1-üç bucağın sahəsidir (şək., ikinci kvadrat), hərgah kvadratın təpəsində iş yüksəklikləri müsbət, digər qonşu təpələrdə mənfi olarsa, torpaq həcmi ayrı-ayrı trapesiya üzrə hesablanır.



    Məsələn, düstura əsasən

    0,26x20


    x1= ------------ = 13,7 m

    0,26+0,12

    0,24x20


    x2 = -------------- = 16 m

    0,24+0,06


    Nəticədə trapesiya üzrə qazma və tökmənin sahəsi müəyyən edilir.

    = 20 =103

    = 20 = 297

    Tökmənin həcmi .düstura görə



    = 103 =4▪63 ;

    Qazma


    =297 =37;

    Hər iki trapesiyada qonşu xətt sıfır iş xəttidir, sıfır iş xətti üzərində nöqtələrin iş yüksəklikləri sıfıra bərabərdir

    Hər iki trapesiyada qonşu xətt sıfır iş xəttidir, sıfır iş xətti üzərində nöqtələrin iş yüksəklikləri sıfıra bərabərdir.

    1.

    II

    III

    IV

    2.

    Zirzəmi və bünövrənin qazılması

    ------

    2200

    3.

    Yollar

    ------

    2300

    4.

    Yeraltı kommunikasiya

    ------

    2300

    Sahəyə gətirilən torpaq



    49,625m

    48,915m

    49,625m

    49,645m



    Mövzu-4 AVTOMOBİL YOLU, TƏSNİFATI, DƏRƏCƏLƏRİ.

    PLAN VƏ PROFİL

    PLAN

    1.Avtomobil yolunun təyinatı

    2Avtomobil yollannın təsnifatı


    1. Yol hərəkəti haqqında Qanunlar

    2. Yolun əsas elementləri

    3. Uzununa profil

    4. Eninə profil

    Avtomobil nəqliyyatı ölkənin digar nəqliyyat növündən özünün mobil olması, yük və sərnişinləri lazımı yerlərə birbaşa çatdıra bilməsi, yüksək manevr qabiliyyəti kimi xüsusiyyətləri ilə üstünlük təşkil edir. Qısa məsafələrdə avtomobil nəqliyyatı daha sərfəlidir. Avtomobil nəqliyyatma olan tələbat yüksək keyfiyyətli avtomobil yollarmm layihələndirilməsi və tikilməsi vəzifəsini qarşıya çıxarır. Müasir avtomobil yolları avtomobillərin sürətli və təhlükəsiz hərəkətinə təminat yaratmalıdır, sürücünün yol şəraitini psixofizioloji qavramasını nəzərə almalıdır. Avtomobil yollarınm layihələndirilməsində həmçinin ətraf mühitin qorunması məsələləri geniş yer tutur.

    •Avtomobil yollan təsərrüfatda və mədəni həyatda təyinatma görə aşağıdaki kimi təsnifatlandırılır:l)Dövlət əhəmiyyətli maqistral yol; 2) Vilayət əhəmiyyətli magistral yollar; 3) Rayon əhəmiyyətli yollar; 4) Kıırort yolları; 5) Köməkçi yollar; 6) Şəhər yolları və küçələri; 7) Sənaye və kənd təsərrüfatı yolları. Əhəmiyyətinə görə avtomobil yolları 5 dərəcəyə (kateqoriya) bölünür: və II-dövlət əhəmiyyətli; III-vilayət əhəmiyyətli; IV-V-rayon əhəmiyvətli; V- yerli təsərrüfat əhəmiyyətli.



    Hər bir dərəcə yolun elementlərini yolda təhlükəsiz hərəkətin tələblərini təmin etmək məqsədi ilə hesablayırlar.

    Avtomobil yollarında təhlükəsiz hərəkəti tənzimləmək üçün 3 iyul 1998- ci ildə Azərbaycan Respublikasının "Yol hərəkəti haqqında" qanunu qəbul edildi. 8 fəsildən ibarət "Qanunda" ümumi müddəalar, yol hərəkətinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, nəqliyyat vasitələrinin yol hərəkətİBjı buraxılması, nəqliyyat vasitələrini idarə etmək hüququ, yol hərəkəti qaydalan, yol hərəkəti qaydalannm pozuntuları, yol hərəkəti təhlükəsizliyinə nəzarət və yekun müddəalar öz əksini tapmışdır. Qeyd edək ki, yol hərəkəti pozuntularını azaltmaq məqsədi ilə müntəzəm olaraq cərimələrin səviyyəsini artırırlar.

    09 sentyabr 2000-ci ildə Azərbaycan Respublikasmın "Avtomobil yolları haqqında yeni qanunu" qəbul edildi ki, burada Respublikanm avtomobil yollarmm inkişaf planından bəhs edilir. Son illər respublikamızm keçmiş yollarmın çox intensiv yenidənqurulması həyata keçirilir.

    •İki məntəqə arasında ən qısa avtomobil yolu onları birləşdirən düz xət("hava xətti") sayılır. Lakin buna relyetın elementləri, qiymətli torpağların olması və digər səbəblər əngəl törədir. Bu da öz növbəsində avtomobil yolunun qınq xətt şəklində layihələndirilməsi ilə nəticələnir. Hərəkətin təhlükəsizliyi və rəvan olması üçün yolun qırılma yerlərində əyrilər nəzərdə tutulur.

    Yolun əsas elementləri: •TRASSA- yol oxunun yer üzərindəki izidir, fəza xəttdidir. •Uzunluq əmsalı (inkişaf əmsalı)- yolun həqiqi uzunluğunun hava xəttinin uzunluğuna nisbətidir

    •Yolun planı-yol trassasımn kiçildilmiş miqyasda üfqi proyeksiyasınm qrafıkii ifadəsidir.

    •Döngə bucağı-trassanm istiqamətinin dəyişilmə yerləri.

    Α – döngə bucağının qiyməti; R- əyrinin radiusu



    B-bissektisa; T -tangens; K -əyri

    Döngə bucağının elementləri:

    T= R

    B= R (sec -1 )

    K=

    D=2T-K (təshih).
    Rahatlıq üçün əyrinin elementlərini hazır cədvəllərdən radiusun 1m qiymətinə və döngə bucağına görə təyin edirlər.

    Əyrinin başlanğıc (ƏB), orta (ƏO) və son (ƏS) nöqtələrinə əyrinin baş nöqtələri deyilir. Baş nöqtələrin piket vəziyyətlərini təyin etmək üçün aparılan hesabatlar əyrinin bölgüsü adlanır. Hesabatın sonunda yoxlama zamanı əyrinin son nöqtəsinin piket vəziyyətlərinin qiymətlərində 5sm fərqə icazə verilir. Əyrinin bölgüsünün hesabatını xüsusi qəbul edilmiş “Döngə bucaqları, əyrilər və düz xətlər cədvəlində” yerinə yetirirlər.


    Trassam yer üzərində ölçdükdə tangenslər üzrə ölçürlər və bu zaman yanlışa yol verilir, çünki qırıq xətt əyri xəttdən uzun almır. Bu səhvi ləğv etmək üçün təshih (D) nəzərə alınmalıdir. Rahatlıq üçün əyrinin elementlərini hazır cədvəllərdən təyin edirlər.



    Uzunluq profili

    •Yol oxunun şaquli müstəvidə açılmış proyeksiyasına UZUNLUQ PROFİLİ deyilir və yolun hissələrinin mailliyini xarakterizə edir. Yolun uzununa mailliyi (İ) avtomobil yolunun vacib nəqliyyat göstəricilərindən birisidir.Yer səthinin təbii mailliyi çox vaxt avtomobilin effektli istifadəsi üçün yaramır, ondan çox olur. Belə olduqda yer səthinin qruntunu kəsirlər (qazırlar) və ya oraya torpaq tökürlər. Belə hissələr uyğun olaraq "QAZMA" və "TÖKMƏ" adlanır. Qazmanm dərinliyini və ya tökmənin hündiirlüyünü ifadə edən kəmiyyətə işçi yüksəklik qiyməti deyirlər



    Download 8.07 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




    Download 8.07 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Şək. Torpaq işlərinin hesablanmasına aid kartoqramma

    Download 8.07 Mb.