L AB 1 Masofali oʻqitishda kompyuter dasturlari va elektron darsliklardan foydalanish.
Masofadan boshqarish tizimlarining asosiy vazifasi talabaga faqatgina amaliy bilimlarni berishdan iborat bo‘lishi mumkin. Simulyator, elektron darsliklar va o‘quv dasturlar - nazariy va amaliy bilimlarni kompyuter dasturlari orqali talabalarga off-layn holatida yetkazish yo‘li. Simulyator va elektron dasrliklar xozirgi kunda ta’lim sohasida juda keng qo‘llanilmoqda. Test topshirish tizimlari - bu maxsus dasturlar yordamida talabalarning amaliy va nazariy bilimlarini tekshirib, ularni baholash uchun xizmat qiladi. Internetning masofaviy ta’lim portali bu maxsus Internet saytlar (onlayn resurslar) bo‘lib, ularning asosiy vazifasi ta’lim jarayonini tashkil qilish, talaba va o‘qituvchi o‘rtasida elektron on-layn muloqotni o‘rnatish, o‘qituvchilarga o‘quv materiallarni joylashtirish va talabalarga ushbu ma’lumotlar bilan ishlashga hamda boshqa masofaviy ta’lim servislaridan foydalanishga imkoniyat yaratishdan iborat.
17.
Internet tizimidagi oʻqitish texnologiyalari?
Masofaviy ta'lim (keyingi o'rinlarda - DL) - bu ilmiy-texnik inqilobning yuqori texnologiyali mahsuloti bo'lib, u talabalarga xizmat ko'rsatishda marketing yondashuvi g'oyasini keng qo'llaydi, bu uning butun dunyo bo'ylab faol tarqalishini tushuntiradi. Bugungi kunda masofaviy ta'lim kompyuter va Internet ta'lim texnologiyalarini o'z ichiga oladi. Zamonaviy texnologiyalar o'zaro ta'sir ishtirokchilari, talabalar va o'qituvchi o'rtasidagi bog'lovchi bo'lib, ular bir-biridan minglab kilometrlar bilan ajralib turadi. Trening korporativ tarmoqda, Internet orqali, elektron pochta orqali va boshqa zamonaviy aloqa vositalari yordamida olib boriladi.
Masofaviy ta'lim tizimi shaxsiy kompyuter (keyingi o'rinlarda - ShK) va Internet tarmog'iga kirishdan foydalangan holda zarur ko'nikmalar va yangi bilimlarni egallash imkonini beradi. Shaxsiy kompyuterning joylashuvi muhim emas, shuning uchun siz uyda, ishda, DL markazlaridan birining onlayn sinfida, shuningdek, Internetga ulangan shaxsiy kompyuter mavjud bo'lgan boshqa joyda o'qishingiz mumkin. Bu masofaviy ta'limning an'anaviy ta'lim shakllaridan eng muhim ustunligidir. Har kim DL tizimlari yordamida o'rganishi mumkin. Yosh, hududiy, ta'lim, kasbiy cheklovlar yo'q, sog'liq uchun kontrendikatsiyalar deyarli yo'q. DL jarayonining ishtirokchilari nafaqat so'zning an'anaviy ma'nosida talabalar, balki maktab o'quvchilari (va hatto maktabgacha yoshdagi bolalar) va, eng muhimi, o'z mutaxassislari uchun korporativ treninglar o'tkazadigan tashkilotlarning xodimlari bo'lishi mumkin.
18.
Vizual aloqa texnologiyalari.
Agar kurs vizual ma'lumotni talab qilsa va uni bosma shaklda berishning iloji bo'lmasa, unda video materiallarga ehtiyoj aniq. O'rganilayotgan materialning asosiy qismini saqlash va uzatish imkonini beruvchi kuchli texnologiya bu oddiy va CD-ROM lazer disklarida yozilgan elektron darsliklar va ma'lumotnomalardir. Ular bilan individual ishlash materialni chuqur o'zlashtirish va tushunish imkonini beradi. Ushbu texnologiyalar tegishli takomillashtirish bilan mavjud kurslarni individual foydalanish uchun moslashtirishga imkon beradi, o'z-o'zini o'rganish va olingan bilimlarni o'z-o'zini sinab ko'rish imkoniyatini beradi. Kitobdan farqli o'laroq, bu texnologiya materialni dinamik grafik shaklda taqdim etish imkonini beradi. O'qituvchilar va talabalar o'rtasidagi tezkor aloqa DL jarayonining ajralmas qismidir. Bunday muloqot davomida talabalar o'qituvchilar bilan maslahatlashishlari, ular bilan loyihalar, qarorlar, baholashlarni muhokama qilishlari mumkin. Shuningdek, u oʻqituvchilarga oʻquv jarayonini kuzatish va oʻquv jarayonini individual asosda tashkil etish imkonini beradi. Axborot almashish uchun zarur bo'lgan o'qituvchi va talaba o'rtasidagi asinxron aloqa tizimi (savollar, maslahatlar, qo'shimcha materiallar, nazorat vazifalari) qabul qilingan xabarlarni tahlil qilish va istalgan qulay vaqtda ularga javob berish imkonini beradi. Asinxron aloqaning bir turi ovozli pochta bo'lib, talaba ma'lum bir telefon raqamiga qo'ng'iroq qilganda va uning savollari lentaga yozib olinadi. Keyin o'qituvchi yozuvni tinglaydi va javobini boshqa lentaga yozib oladi, o'quvchilar o'z navbatida asinxron tinglashlari mumkin. Ovozli pochta AQSH DO’larida keng qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda asinxron aloqaning eng mashhur turi global telekommunikatsiya tarmoqlari hisoblanadi. Internet kabi xalqaro va milliy tarmoqlardan foydalanishning afzalliklari juda aniq. Internet - bu juda ko'p sonli turli xil tadqiqot va ta'lim kompyuter tarmoqlarini bog'laydigan global kompyuter tarmog'idir. Barcha sanoat va ko'plab rivojlanayotgan mamlakatlardagi deyarli barcha ta'lim muassasalari ushbu tarmoqdan foydalanishlari mumkin.
19.
Oʻqituvchining masofaviy ta’lim tizimidagi roli.
Masofaviy ta’lim an’anaviy ta’lim turidan quyidagi xarakterli xususiyatlari bilan farqlanadi. Moslashuvchanlik – Ta’lim oluvchiga o`ziga qulay vaqt, joy va tezlikda ta’lim olish imkoniyati mavjudligi. Modullilik – Bir biriga bog`liq bo`lmagan mustaqil o`quv kurslari to`plamidan - modullardan individual yoki guruh talabiga mos o`quv rejasini tuzish imkoniyati mavjudligi. Parallellik – O`quv faoliyatini ish faoliyati bilan birga parellel ravishda, ya’ni ishlab chiqarishdan ajralmagan holda olib borish imkoniyati mavjudligi. Keng qamrovlilik – Ko`p sonli o`quvchilarning bir vaqtning o`zida katta o`quv (elektron kutubxona, ma’lumotlar va bilimlar bazasi va boshqalar) zahiralariga murojaat qila olishi. Bu ko`p sonli o`quvchilarning kommunikatsiya vositalari yordamida o`zaro va o`qituvchi bilan muloqotda bo`lish imkoniyati. Iqtisodiy tejamkorlik – O`quv maydonlari, texnika vositalari, transport vositalari va o`quv materiallaridan samarali foydalanish, o`quv materiallarini bir joyga yig`ish, ularni tartiblangan ko`rinishga keltirish va bu ma’lumotlarga ko`p sonli murojaatni tashkil qilib bera olish mutaxassislarni tayyorlash uchun ketadigan xarajatlarni kamaytiradi. Ijtimoiy teng huquqlilik – Ta’lim oluvchining yashash joyi, sog`lig`i va moddiy ta’minlanish darajasidan qat’iy nazar hamma qatori teng huquqli ta’lim olish imkoniyati. Internatsionallilik – Ta’lim sohasida erishilgan jahon standartlariga javob beradigan yutuqlarni import va eksport qilish imkoniyati. O`qituvchining yangi roli – Masofaviy o`qitish o`qituvchining o`qitish jarayonidagi rolini yanada kengaytiradi va yangilaydi. Endi o`qituvchi o`zlashtirish jarayonini muvofiqlashtirishi, yangiliklar va innovatsiyalarga mos ravishda berayotgan fanini muntazam mukammallashtirishi, saviya va ijodiy faoliyatini yanada chuqurlashtirishi talab etiladi. Sifat – Masofaviy o`qitish usuli ta’lim berish sifati bo`yicha kunduzgi ta’lim turidan qolishmaydi. Balki, mahalliy va chet ellik dars beruvchi kadrlarni jalb qilib, eng yaxshi o`quv-metodik darsliklar va nazorat qiluvchi testlardan foydalangan holda o`quv jarayonini tashkil etish sifatini oshirishi mumkin. Yuqoridagilarni hisobga olinganda masofaviy ta’lim kompleksi ancha qulayliklarga ega ekan. Lekin, nima uchun masofaviy ta’lim kerak bo`lib qoldi? – degan savol tug`ilishi tabiiy. Bu savolga javob tariqasida quyidagilarni sanab o`tish mumkin: - Ta’lim olishda yangi imkoniyatlar (ta’lim olishning arzonligi, vaqt va joyga bog`liqmasligi va boshqal
20.
Masofali oʻqitishda axborot manbalari?
Dunyoda kompyuterlarni maxsus ta’lim uchun ishlab chiqaradigan kompaniya mavjud. Uskuna va dasturiy ta’minotni ishlab chiquvchilar odamlarni ataylab maqsadga yo‘naltirishadi, kompyuter savodli emas. Shuning uchun ular foydalanuvchilarga matnlarni, ovozlarni, videolarni, rasmlarni chizish, aloqa qilish, ishlashni osonlik bilan amalga oshirishga imkon beradigan vositalardan foydalanadilar, turli xil axborot manbalari bilan tanishish imkonini beradi. Masofaviy o‘qitish jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalaridan o‘quv samaradorligini oshirish uchun foydalaniladi: elektron pochta, multimedia, yangiliklar guruhlari, videokonferensiyalar, veb-serverlar. Masofadan o‘qitish uchun asos veb-serverdir, chunki video yoki telekonferensiyalardan foydalangan holda o‘qituvchi va talaba o‘rtasida real vaqt rejimida muloqot qilish qobiliyatini yaratish yetarli emas - ta’limda elektron muhiti kerak. 139 O‘qituvchi va talaba o‘rtasidagi aloqa ikki darajada amalga oshiriladi: onlayn aloqa sinf jadvaliga va Moodle o‘quv muhitida virtual aloqaga muvofiq. Shunday qilib, ko‘zi ojiz bolalarni o‘qitishda barcha o‘quv materiallari va topshiriqlar saytga katta matn formatida joylashtiriladi, ovozli fayllardan foydalaniladi. “Informatika o‘qitish metodikasi” fanini o‘qitishda masofaviy texnologiyalardan foydalanishning afzalligi o‘qituvchilarni o‘z ustida ishlashga, internet vositalaridan foydalanishga, o‘qituvchilarning faolligini oshirishga, o‘qituvchilar o‘rtasida metod almashishga, o‘zaro tahlil qilishga, qaysi maktab o‘qituvchisi qanday ishlayotganini bilib turishga, erkin raqobatga, ustozlar erishayotgan yutuqlarni rag‘batlantirishga muammo va kamchiliklarni aniqlash va ularni bartaraf etish choralarini osonlashtirishga ko‘maklashadi.
21.Oliy ta’lim tizimida masofadan o’qitish omillari va vositalari
Masofadan o‘qitishda o‘qituvchi bilan tinglovchining orasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqotning yo‘qligi ham ba’zi muammolarni keltirib chiqaradi. Masalan, muammoli o‘qitish jarayonini tashkil etishda ma’lum qiyinchiliklar paydo bo‘ladi. Tinglovchini yetuk mutaxassis qilib tayyorlashda muammoli o‘qitishni tashkil etish muloqotni telekonferensiya orqali amalga oshirish mumkin. Ammo, bu bilan muammoni to‘la hal etib bo‘lmaydi. Ushbu muammoni hal etish uchun qo‘shimcha o‘quv materiallarni ishlab chiqish lozim bo‘ladi. Bular qatorida turli darajadagi muammoli topshiriqlar, muammoli vaziyat hosil qiluvchi ko‘rsatmalar va hokazolar bo‘lishi maqsadga muvofiq.
Hozirgi zamon talabiga to‘liq javob beradigan mutaxassisni tayyorlash bu — davr talabidir. Hozirgi vaqtda respublikamizda yosh avlodni tarbiyalash, o‘qitish, bilim berish, zamonaviy axborot texnologiyalarga yaqindan yondashish hamda yangi texnika va texnologiyalar bilan ishlashni o‘rgatish maqsadida juda ko‘p ijobiy ishlar amalga oshirilib borilmoqda. Ulardan asosiysi, «Masofadan o‘qitish texnika va texnologiyasi»dir. Shu nuqtai nazardan yosh avlodni masofadan o‘qitish tizimiga tayyorlash bosqichlarini quyidagi ko‘rinishda amalga oshirish mumkin: Hozirgi axborot texnologiyalar jadal rivojlanib borayotgan davrda masofaviy o‘qitish katta ahamiyat kasb etmoqda. Chunki ta’limning bu turi shu paytgacha mavjud bo‘lgan ta’lim turlaridan o‘zining ayrim ijobiy tomonlari bilan ajralib turadi. MO‘ ning kunduzgi va boshqa ta’lim turlaridan farqli jihati shundaki, mazkur ta’lim turiga juda keng aholi ommasini jalb qilish mumkin. MO‘ o‘zida kunduzgi va sirtqi ta’lim turlarining ijobiy xususiyatlarini mujassam etadi. Shu jihatlariga ko‘ra MO‘ hozirgi kundagi istiqbolli ta’lim turlaridan biri hisoblanadi. MO‘ asosida ta’lim berish uchun o‘qish istagida bo‘lgan aholining muayyan qismini ta’lim muassasasi joylashgan yerga yig‘ish shart emas. Ikkinchidan, tinglovchi yoki o‘quvchi tomonidan ortiqcha sarf — xarajat qilish zarurati bo‘lmaydi. Uchinchidan, bu ta’lim turiga jalb qilinuvchilarning yosh cheklanishlarini istisno qilish mumkin. MO‘ ga jalb qilinuvchi kontingentni quyidagi ijtimoiy guruhlarga mansub bo‘lgan shaxslar tashkil qilishi mumkin: • ikkinchi oliy yoki qo‘shimcha ma’lumot olish, malaka oshirish va qayta tayyorgarlik o‘tash istagida bo‘lganlar; • mintaqaviy hokimiyat va boshqaruv rahbarlari ; • an’anaviy ta’lim tizimining imkoniyatlari cheklanganligi sababli ma’lumot olaolmagan yoshlar; • o‘z ma’lumot maqomini zamonaviy talablar darajasiga ko‘tarish istagida bo‘lgan firma va korxonalar xodimlari; • ikkinchi parallel ma’lumot olishni xohlagan tinglovchilar; • markazdan uzoqda, kam o‘zlashtirilgan mintaqalar aholisi; • erkin ko‘chib yurishi cheklangan shaxslar; • jismoniy nuqsonlari bo‘lgan shaxslar; • harbiy xizmatda bo‘lgan shaxslar va boshqalar.
22. Ta’lim jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalari?
Bugungi kunda mamlakatimizda yangi jahon axborot-ta’lim muhitiga integrallashishga yo‘naltirilgan ta’lim tizimi barpo etilmoqda. Bu ta’lim jarayonini tashkil etishda zamonaviy texnik imkoniyatlarga javob beradigan sezilarli o‘zgarishlar bilan kuzatilmoqda. Zamonaviy axborot texnologiyalarining ta’lim sohasiga kirib kelishi ta’lim usullari va o‘qitish jarayonini yangicha yondashuv asosida tashkil etish shakllarini sifatli ravishda qulaylashtirib, o‘zgartirish imkonini bermoqda. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ta’lim tizimini modernizatsiyalashtirish jarayonining eng muhim qismidir. AKT — bu turli texnik va dasturiy qurilmalar bilan axborotga ishlov berish usullaridir. U birinchi navbatda, zarur dasturiy ta’minotga ega bo‘lgan kompyuterlar va ma’lumotlar joylashtirilgan telekommunikatsiya vositalaridir. 1997-yil 29-avgustda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi «Ta’lim to‘g‘risidagi» Qonunining 1-moddasida fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-hunar o‘rgatishning huquqiy asoslari belgilab berildi hamda har kimning bilim olishdek konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilganligi ta’kidlandi. Hozirgi davr ta’lim bosqichining yangi talablariga ehtiyoj yuqoriligini ko‘rsatmoqda. Bunda masofaviy ta’lim texnologiyalarini ta’lim jarayonida qo‘llash va uni boshqarish ham muhim o‘rin tutadi. Bu borada, Respublikamizda qator dolzarb ishlar olib borilmoqda. 2012-yildan boshlab O‘zbekiston Respublikasi barcha oliy ta’lim muassasalari (OTM) o‘rtasida yagona videokonferensiya ta’lim texnologiyasi amalga oshirildi va hozirgi kunda bu borada elektron ta’limga katta e’tibor qaratilmoqda. Bunda OTM’larga yangi imkoniyatlar va istiqbollar ochib berish borasida rejali ishlar amalga oshirilmoqda. Masalan, hududlardagi kadrlar malakasini masofadan boshqarish bunga misol bo‘la oladi. Elektron yoki masofaviy ta’limning yangi bosqichida nafaqat axborot texnologiyalarini qo‘llash, balki elektron shakldagi ta’lim manbalarini bilan ta’minlashni ko‘zda tutiladi. Elektron va masofaviy texnologiyalar — ta’limning axborot va kommunikatsiya texnologiyalari qo‘llangan variantlaridir. Elektron ta’lim (E-Learning) — avval «Elektron ta’lim» atamasi kompyuter yordamida o‘qitish deb tushunilgan, biroq axborot texnologiyalari rivoji bilan bu tushuncha yanada kengaytirildi. Bugungi kunda elektron ta’lim ko‘pgina ta’lim texnologiyalarini qamrab olmoqda, ularni shartli ravishda, 2 xil turga, ya’ni sinxron va asinxron turlarga bo‘lish mumkin. Sinxron elektron ta’lim — masofaviy ta’lim hisoblanadi, lekin bu real vaqtda amalga oshiriladigan ta’limdir. U oddiy kunduzgi ta’limga o‘xshaydi, farqi shundaki, ishtirokchilar bir-biridan uzoq masofada bo‘ladi. Kundan-kunga keng tarqalib borayotgan vebinarlar mazkur ta’lim shaklining eng yorqin ko‘rinishidir. Ma’ruzalarni tashkillashtirishda maxsus dasturiy ta’minotlar qo‘llaniladi. Asinxron elektron ta’lim — bu talaba barcha kerakli ma’lumotni onlayn-manbalardan yoki elektron axborot tashish vositalari (CD, DVD yoki flash-kartalar)dan olishi va materialni o‘zlashtirish sur’ati va jadvalini o‘zi mustaqil tashkil etishdir. Asinxron elektron ta’lim tizimiga barcha turdagi CD-kurslar va elektron o‘qitish kurslari, ostkastlar vaskrinkastlar kiradi. Bugungi kunda elektron ta’lim ko‘pchilik OTM’larda ta’lim jarayonining ajralmas qismi bo‘lib qolgan, u shuningdek, malaka oshirish kurslarini tashkil etishda ham o‘z o‘rnini topgan, ba’zi korporatsiyalarda bo‘linmalar mavjud bo‘lib, ularning vazifasi xizmatchilar uchun elektron kurslar tashkil etishdir. Masofaviy ta’lim texnologiyalari — masofaviy ta’lim bu E-Learningga qaraganda kengroq tushunchadir, u interfaol mustaqil ta’limning va qo‘llab-quvvatlashning intensiv maslahat sintezi hisoblanadi. Shunday qilib, elektron ta’lim masofaviy ta’limning bir bo‘lagi hisoblanadi. Masofaviy ta’lim asosiy o‘quv materialini o‘quvchilarga yetkazib berish va o‘quv jarayonida o‘quvchi va o‘qituvchi orasida interfaol ishlashni ta’minlaydi. Bunda qo‘llanmalarni yetkazib berish kompyuter va Internetsiz ham amalga oshirilishi mumkin.
23.Masofaviy ta’limda Internet texnologiyalar va xizmatlar. Mahalliy masofaviy ta`lim kurslari?
Axborot – kommunikatsiya texnologiyalari haqida tushuncha, axborot – kommunikatsiya texnologiyalari vositalari va ularni ta’lim jarayonida qo‘llash imkoniyatlari, shaxsning ta’lim, tarbiyasi va rivojlanishida zamonaviy axborot texnologiyalari va pedagogik dasturiy vositalari, axborot – kommunikatsiya texnologiyalari vositalarini yaratish va o‘quv-tarbiya jarayonida qo‘llashning didaktik asoslari, o‘quv maqsadli elektron vositalarni yaratish va foydalanishdagi pedagogik-ergonomik talablar va ularning sifatini baholash, o‘quv-tarbiya jarayonining axborot-metodik ta’minotini va o‘quv muassasasi tashkiliy boshqaruv tizimini avtomatlashtirish va uning istiqbollari, elektron o‘quv materiallar bazasining tuzilmasi va tarkibi, ta’limiy INTERNET resurslari va ulardan o‘quv jarayonida foydalanish, elektron o‘quv-metodik materiallar majmuasi, uning tuzilmasi va tarkibi, axborot–kommunikatsiya texnologiyalari vositalaridan ta’limiy maqsadlarda samarali va xavfsiz foydalanishning pedagogik-ergonomik shart sharoitlari, informatika va axborot texnologiyalari xonasiga qo‘yiladigan talablar va unda ish jarayonini tashkil etishning metodik jihatlari, axborot – kommunikatsiya texnologiyalari vositalaridan ta’lim jarayonida foydalanishning istiqbolli yo‘nalishlari va kelajagi. Pedagogik dasturiy vositalar: Asosiy tushunchalar: pedagogik dasturiy vositalarning umumiy ta’rifi, namoyish etuvchi dasturlar, nazorat qiluvchi dasturlar, o‘rgatuvchi dasturlar, dasturiy vositalarning didaktik imkoniyatlari, ekspert-o‘rgatuvchi tizimlar, avtomatlashtirilgan o‘rgatuvchi tizimlar, foydalanuvchi va pedagogik-dasturiy vositalarning o‘zaro hamkorligini tashkil etish metodlari. Pedagogik-dasturiy vositalar yaratish tamoyillari: o‘quvchilarning psixofiziologik hususiyatlarini va kompyuterning texnik imkoniyatlarini hisobga olish, o‘qitish strategiyasining ustuvorligi, pedagogik va psixologik ergonomiklik, funktsional to‘lalik, motivatsionli va faollashtiruvchi ta’minlanganlik, qo‘llashdagi universallik va tuzilishdagi modullilik. Pedagogik-dasturiy vositalar stsenariysini yaratish texnologiyasi: foydalanish maqsadini aniqlash, o‘quv materiallarini tahlil qilish va tanlash, uni strukturalash va formallashtirish, pedagogik stsenariyni taqdim etish. Pedagogik dasturiy vositalarda o‘quv faoliyatini boshqarish. Dasturlash tillarida pedagogik- dasturiy vositalar yaratish texnologiyasi. Avtomatlashgan o‘rgatuvchi tizimlar. O‘qitish uchun axborot resurslarining integratsiyasi: didaktik vositalarning uyg‘unligi, an’anaviy va pedagogik dasturiy vositalardan kompleks foydalanish. Pedagogik dasturiy vositalarni yaratishning texnik vositalari.
24.Masofaviy ta‘limda kompyuter tarmoqlari. internet tizimidagi o‘qitish texnologiyalari?
Masofaviy ta'lim tizimi - axborot va kommunikatsiya texnologiyalari asosida oliy kasbiy ta’limni qo`llab-quvvatlashga qaratilgan, tinglovchilarning mustaqil ta’lim olish ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiluvchi ma’lumotlarni uzatish vositalari, axborot ashyolari, o`zaro aloqalar qaydnomalari, dasturiy va tashkiliy-metodik ta’minotlarning tizimli-tashkiliy majmuidir. Ya’ni tinglovchi bu tizim orqali masofaviy malaka oshirish imkoniyatiga ega bo`ladi
Web 1.0 va Web 2.0 va Web 3.0 Internet avlodlariga havola qilish uchun ishlatiladi. Boshqa har qanday sohada bo'lgani kabi, Internet ham paydo bo'lganidan beri ko'plab o'zgarishlar va texnologik yutuqlarni ko'rdi. WWW yoki Internet, biz bilganimizdek, 1991 yilda ishga tushirilgan. Vaqt o'tishi bilan web 2.0 va web 3.0 deb nomlangan yangi versiyalari paydo bo'ldi. O'rtacha Internet foydalanuvchisi uchun bu so'zlar juda chalkash, chunki u web 1.0 va web 2.0 va web 3.0 o'rtasidagi haqiqiy farqni bilmaydi.
25.Xalqaro masofaviy ta’lim kurslari?
EdX - Garvard universiteti tomonidan yaratilgan, har kimga dunyodagi eng yaxshi universitetlarning kurslari va ma'ruzalariga kirish huquqini beruvchi xalqaro onlayn ta'lim bo'yicha etakchi portal hisoblanadi. Ushbu platformada Garvard universiteti, Berkli shahridagi Kaliforniya universiteti, Vashington universiteti va boshqalar kabi ingliz tilidagi minglab ta'lim muassasalarining onlayn kurslari, ma'ruzalari va dasturlaridan bevosita onlayn ravishda foydalanish mumkin. Eng yuqori darajadagi dasturlar, minimal narxda sertifikat olish imkoniyati bilan bepul o'qitish, masofaviy kredit dasturlari "MicroMasters" va professional sertifikat kurslarining borligi aynan nima uchun ushbu platformani tanlashimiz kerak degan savolga javob bo'ladi.
Лекториумo'rta maktab o'quvchilari, talabalar va mutaxassislarga akademik va kasbiy o'sishi uchun zarur bo'lgan bilimlarni olishga imkon beradi. MOOCning 20 dan ortiq etakchi Rossiya universitetlarining onlayn o'quv kurslari va video ma'ruzalari borligi uchun taklif qilinadi. AutoCAD-da muhandislik, robototexnika, 2D va 3D dizayn bo'yicha mashhur kurslar, muvaffaqiyatli bajarilgandan so'ng sertifikat olish imkoniyatiga ega bo'lgan pullik va bepul dasturlar (video va matnli materiallar, test topshiriqlari va boshqalar) mavjudligi bilan ajralib turadi.
Coursera - dunyodagi eng yaxshi universitetlarning kurslari bilan noyob xalqaro masofaviy ta'lim platformasidir. Manchester universiteti, Prinston universiteti, Yel universiteti va Stenford universiteti kabi 146 ta muassasadan 2000 dan ortiq onlayn kurslari mazkur platformaga joylashtirilgan. Eng yaxshi dasturlarning noyob tanlovi, mobil ilovalar mavjudligi, HTML, CSS, JavaScript, xitoy tili va boshqa tillarnilarni o'rganish qobiliyati beradigan va o'z navbatida sertifikatlar bilan ta'minlanishi foydalanuvchilarda nima uchun tanlashimiz kerak degan savollariga javob bo'ladi.
Универсариум - bu Rossiyaning eng yaxshi universitetlarining o'quv dasturlari bilan ochiq elektron ta'lim platformasi hisoblanadi. Nanotexnologiya va menejmentdan tortib kino tarixi va Sherlok Xolmsning deduktiv uslubiga qadar turli sohalarda rus tilidagi universitet kurslari mavjud.
UNIWEB resursi biznesni boshqarish sohasida rus tilida onlayn ta'lim olish uchun ajoyib joy hisoblanadi.
Canvas Network bilan birgalikda siz nafaqat universitetlardan, balki yetakchi kompaniya va tashkilotlardan ham eng qiziqarli va zarur narsalarni o'rganishingiz mumkin.
26.Telekonferensiya, telekonferensiya dasturlari va vazifalari?
Telekonferensiya (teleconferencing) – ikki va undan ortiq guruh qatnashchilarining o’zaro muloqotini tashkil etish uchun elektron aloqa kanallaridan foydalanish jarayonidir. Mavzuli fikr almashishlar moderator tomonidan boshqariladi. Telekonferensiya jarayonida ovoz, tasvir yoki kompyuter ma’lumotlari uzatiladi. Telekonferensiyaga jo’natilgan xabar uning barcha qatnashchilariga etkaziladi, ya’ni muloqot bir stol atrofidagi muloqot jarayoniga o’xshaydi. Telekonferensiya o’zida audiokonferensiya (audioconferencing), videokonferensiya (videoconferencing) va kompyuter konferensiyalari (computer conferencing) kabi texnologiyalarni mujassamlashtiradi.Hozirda kompyuter texnologiyalarining taraqqiyoti interfaol telekommunikatsiya texnologiyalarining yangi texnik imkoniyatlari videokonferensiya va audiokonferensiya kabi texnologiyalarning rivojlanishiga olib keldi. Interfaol masofaviy o’qitish tizimining joriy etilishi videokonferensiya texnologiyalari bilan hamohang ravishda istalgan masofada sinxron axborotlar almashinuvini ta’minlaydi.Hozirda fanlarni kompyuterlardan foydalanib o’qitish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kompyuter texnologiyalarining imkoniyatlaridan o’quvchilarni shaxsga yo’naltirilgan rivojlanishini, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda samarali foydalanish mumkin.
Pedagoglar kompyuterdan darsga metodik materiallarni tayyorlashdagina emas, balki fanni o’qitishda zarur kompyuter dasturlaridan foydalanishda, o’quvchilar bilan individual ishlash jarayonida ham foydalanadilar. Kompyuter dasturiy vositalariga kiritilgan interfeysning qulayligi, pedagoglarga yangi axborot texnologiyalarini yaxshi o’zlashtirishlari imkonini yaratadi. Bu bilimlarni uzatishda, malaka va ko’nikmalarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega.
Kompyuter texnologiyalarining o’quv jarayonida asosli qo’llashning yana bir muhim jihati, real jarayonlar va eksperimentlarning kompyuter modelini yaratish bilan aloqadorligidir. Kompyuter yordamida ma’lumotlarni qayta ishlash, model va natijalarning namoyishi, ko’p hollarda, qimmat turadigan eksperimental qurilmalarga bo’lgan ehtiyojni o’rnini bosadi, ayrim hollarda (atom va kvant fizika, yarim o’tkazgichlar, kimyo, biologiya, tibbiyot va boshqa fanlardagi jarayonlarni modellashtirish) jarayonni namoyish etishning yagona usuli sanaladi.
Shunga ko’ra, Respublikamizda masofaviy o’qitishni video konferensiya ko’rinishda va boshqa metodlar yordamida o’tkazish kelajagi porloq. 1999-2003 yillarda Toshkent davlat texnika universiteti va Navoiy davlat konchilik institutida evropa ittifoqining TEMPUS-Tacis dasturi doirasida “O’zbekistonda masofaviy o’qitish” xalqaro ta’lim loyihasi muvaffaqiyatli bajarildi. Ushbu loyihada evropa ittifoqidan Gamburg-Xarburg texnika universiteti (Germaniya), Tventi univesiteti (Gollandiya) va Alborg univesitetlari (Daniya) ishtirok etishdi.O’zbekiston va evropa ittifoqi davlatlari universitetlari hamkorligidagi masofaviy o’qitish loyihasi quyidagi maqsad va vazifalarni bajarishni o’z oldilariga qo’ygan edi:
• Evropa ittifoqi davlatlari universitetlarining yirik olimlari va mutaxassislari oliy ta’lim muammolari haqidagi ma’ruzalarini tashkil qili
• Evropa ittifoqi universitetlari yirik olimlari va mutaxassislari ishtirokida ilmiy va texnik muaommolar haqidagi videokonferesiyalarni tashkil qilish;
• Seminar darslarini o’tkazish;
• Yig’ilishlar va konferensiyalar o’tkazish;
• Yangi texnologiyalar va texnik vositalarning taqdimotini va namoyishini o’tkazish;
• Evropa ittifoqi davlatlari va Respublika OO’YU ilmiy-tadqiqot muammolariga bag’ishlangan hisobotlar va montoringlar o’tkazish;
• Innovatsion texnik muammolarni hal qilishda birgalikda ishlash;
Bu loyiha doirasida quyidagi uchta yo’nalish bo’yicha yuqori malakali kadrlarni tayorlash ham ko’zda tutilgandi:
• Telematika (axborot-kommunikatsiya texnologiyalari)
• O’lchov texnikasi
• Kimyo texnologiyalari (gaz va neft mahsulotlarini qayta ishlash)
Bu loyihani ishga tushirish oliy ta’limni isloh qilishga ko’maklashishiga yo’naltirilgan va bu quyidagi muhim ilmiy-amaliy vazifalarni echishga imkoniyat yaratib berdi:
• Ochiq ta’lim konsepsiyasini qo’llash va ta’lim jarayoni uchun zamonaviy texnologiyalarni sinash va ularni rivojlantirish;
• O’quv jarayoniga innovatsiya texnologiyalarini qo’llash;
• Yangi axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanilgan holda masofaviy o’qitish tizimini takomilashtirish;
27. Masofali o`qitishning didakti prinsiplari. Oliy ta’lim tizimida masofadan o’qitish omillari va vositalari.
Masofaviy o‘qitish o‘qituvchining o‘qitish jarayonidagi rolini yanada kengaytiradi va yangilaydi. Endi o‘qituvchi o‘zlashtirish jarayonini muvofiq- lashtirishi, yangiliklar va innovatsiyalarga mos ravishda o‘qtayotgan fanini muntazam mukammallashtirishi, saviya va ijodiy faoliyatini yanada chuqurlashtirishi talab etiladi. O‘qituvchi o‘quv materiallari va mazmunini har bir talabaning shaxsiy xususiyatlari va qobiliyatlariga qarab moslashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu albatta ta’lim samaradorligini oshishiga olib keladi.
Shu sababli masofaviy ta’limning quyidagi asosiy xarakteristikasida ham ushbu omil o‘z o‘rnini topgandir:
- kommunikativ tarkibiy qism va uning amalga oshirilishi;
- o‘quv materiallarini yetkazish, uning tarkibini to‘g‘ri tanlash va asoslash;
- o‘quv mazmunini talabaning shaxsiy xususiyatlari va qobiliyatlariga moslashuvchanligini ta’minlash tizimining mavjudligi.
Hozirgacha bir qator mahalliy Oliy o‘quv yurtlari va tashkilotlarda masofaviy o‘qitish amalga oshirilgan. Masalan, Respublika «O‘zbekturizm» ilmiy-o‘quv konsalting markazida, SamDTI, ToshDPI Termiz filialida yo‘lga qo‘yilgan masofaviy o‘qitish kurslarini misol qilib ko‘rsatish mumkin.
Onlayn ravishda bilim olishni, masofadan turib o‘qishni istaganlar uchun turli xildagi platformalar muntazir. Masalan, YouTube platformasidagi o‘zbek tilidagi video darslar ma’ruzalar orqali amaliy ko‘nikmalarni ham mustahkamlab borishni niyat qilganlar uchun foydali. Sababi, bunday video darsliklarda tomoshabin ekranida so‘z borilayotgan mavzuning batafsil bayoni tasvir orqali beriladi. Masalan, psd.uz saytining YouTube’dagi sahifasida Photoshop grafik muharriri haqida bir nechta videodarslar tayyorlangan bo‘lib, ularning davomiyligi asosan 2-3 daqiqadan iborat. Bu esa mavzuning bo‘lib alohida o‘rganilishini hamda uni yaxshi egallash imkonini beradi. Ammo materiallar faqat boshlang‘ich malakaga ega kishilar uchun tayyorlangan va videodarsliklar soni juda kam. Yana bir boshqa Code Leader nomli sahifa tomonidan berib boriladigan Web dasturlash asoslari bo‘yicha darslar o‘zbek tilida dasturlash bo‘yicha bilimlarini boyitmoqchi bo‘lganlar uchun mo‘ljallangan. YouTube’da turli soha bo‘yicha bunday darslarni topish mumkin.
Bundan tashqari, interaktivlikni o‘zida namoyish etuvchi yordam.uz saytida foydalanuvchilar dasturlash bo‘yicha o‘zlarini qiziqtirgan savollarni o‘zbek tilida yozib qoldirishlari mumkin. Sayt mualliflari bo‘lgan mutaxassislar esa mazkur savollarga javob yozib qoldiradilar. Bu platforma tuzilishi bilan forumga ham o‘xshash, chunki mualliflardan tashqari ro‘yxatdan o‘tgan foydalanuvchilar ham berilgan savolga javob qoldirishlari mumkin.
Umuman olganda bugun axborot tarqatishda foydalanuvchilar orasida Telegram-kanallarining salmog‘i yuqori. Eng qulay va tezkor kommunikatsiya vositasi bo‘lgan Telegramda ham masofadan turib bilim olish mumkin. Til o‘rganish, pazandachilik va boshqa fanlarga ixtisoslashgan kanallarga qo‘yiladigan turli formatdagi ma’lumotlar istalgan vaqtda qo‘l ostingizda bo‘ladi. Bunday o‘qishning yagona kamchiligi kanallarga yuklanadigan reklamalarning ko‘p bo‘lishidir. Shunday bo‘lishiga qaramay bugunga kelib Telegram kanallarini faqat bir tomonlama axborot uzatuvchi deb bo‘lmaydi. Uning ovoz berish imkoniyati sabab auditoriya ham o‘z fikrini bildirib ovoz berishi mumkin. Misol uchun, dasturlash haqidagi blog, videodarslar, tarjima va maqolalar berib boruvchi mayoq.uz kanali ushbu elementdan samarali foydalanadi.
28. O`qituvchining masofaviy ta`lim tizimidagi roli.
Masofaviy o'qitish sohasida o'qituvchi asosiy rolni o'ynaydi deb aytish mumkin, u masofaviy o'qitish bilan ishlash ko'nikmalarini ham o'zlashtirishi va rivojlanishi kerak edi. Masofaviy o'qitishning muhim omillaridan biri bu talabalarning to'g'ri motivatsiyasi, ko'pincha Internetda -talaba materialni mustaqil o'zlashtirishga sarflaydi. Buning uchun diqqatni jamlash, qat'iyatlilik, masofaviy o'qitishda o`zlashtirish va ta`lim olish istagi zarur. Biz biladigan an'anaviy motivlarning aksariyati an'anaviy o'qitishda bo'lgani kabi samarali ishlamaydi. Bunday holda, to'g'ri kursni yaratish uchun ham talabalarni qiziqtirishi va rag'batlantirishi kerak bo'lgan o'qituvchining mahoratiga va ijodiga bog'liq.Bunday holda, savol tug'iladi: an'anaviy ravishda talabalarni o'qishga nima undaydi?➢Yaxshi baholar.➢Rozi-rizolik (o'qituvchi va ota-ona)➢Muvaffaqiyat, ota-onalar va o'qituvchilarni tomonida rag'batlantirish. Sovg'alar va barcha turdagi bonuslar. Oldinda borish yoki o'z tengdoshlariga etishish istiqboli.➢Qo'rquv. Hayotda va karerada kelajakdagi muvaffaqiyatsizlik yoki muvaffaqiyatsizliklar, o'qish quvonchi, o'z-o'zini anglash imkoniyati.Masofaviy o'qitishda kognitiv motivatsiya katta rol o'ynaydi. Ya'ni, ongli harakatlar motivatsiyasi. Qachonki talaba qo'rquvdan emas, balki tengdoshlaridan ajralib turish yoki mukofot olish uchun emas, balki bilim olish uchun ishlasa. Aqlli bo'lish, dunyoqarashni va bilimini kengaytirish, shaxsiy rivojlanishingizda ko'tarilish.Bu o'zini mustaqil shaxs sifatida hali bilmagan, uning ijtimoiy hayotdagi o'ziga xos o'rnini tushunmagan, o'ziga xos fanlardan olingan bilimlar unga qanday qilib omadli va baxtli bo'lishiga yordam berishini tushunmagan talaba uchun eng qiyin turtki bo`ladi. Shuning uchun o'qituvchining vazifasi ushbu rag'batlantirishlarni topish va o`zining motivatsiyasini oshirishdir.Avval talabalar bilan qanday ishlashni o'ylab ko'rish zarur. Shu munosabat bilan masofadan turib ishlashni quyida tavsiflangan usullardan birini bajarish bilan yoki ularning kombinatsiyalaridan foydalanish mumkin.Real vaqt rejimida uchrashuvlar: O'qituvchi talabalar bilan onlayn uchrashuv qaerda va qachon o'tkazilishi yoki onlayn uchrashuv rejalashtirilganligi to'g'risida kelishib oladi. Onlayn darsda o'qituvchi materiallarni tarqatadi, talabalarning savollariga javob beradi va ularga savollar beradi.Interfaol o'quv materiallari orqali masofadan o'qitish: Ta'lim oluvchilar uchun jarayonni o'quv qo'llanmalar, tarqatma materiallar: (har xil grafikalar, videofilmlar, interfaol videolar, audio, matn va rasmlar), o'z-o'zini sinash materiallari, turli xil havolalar va boshqalar mavjud bo'lgan interaktiv o'quv materiallari orqali qurilishi mumkin. Bunday interfaol o'quv materiallari yordamida talaba mustaqil ravishda yangi mavzuni o'rganadi. Talabalarning paydo bo'lgan savollari uchun birgalikdagi muloqot uchun suhbat yaratishga arziydi, shuning uchun qiyinchiliklarga duch kelganda, ular topshiriqlarni bajarishda davom etadilar.
29. Telekonferensiya va videokonferensiyalarning farqi?
Telekonferensiya (teleconferencing) – ikki va undan ortiq guruh qatnashchilarining o’zaro muloqotini tashkil etish uchun elektron aloqa kanallaridan foydalanish jarayonidir. Mavzuli fikr almashishlar moderator tomonidan boshqariladi. Telekonferensiya jarayonida ovoz, tasvir yoki kompyuter ma’lumotlari uzatiladi. Telekonferensiyaga jo’natilgan xabar uning barcha qatnashchilariga etkaziladi, ya’ni muloqot bir stol atrofidagi muloqot jarayoniga o’xshaydi. Telekonferensiya o’zida audiokonferensiya (audioconferencing), videokonferensiya (videoconferencing) va kompyuter konferensiyalari (computer conferencing) kabi texnologiyalarni mujassamlashtiradi.Hozirda kompyuter texnologiyalarining taraqqiyoti interfaol telekommunikatsiya texnologiyalarining yangi texnik imkoniyatlari videokonferensiya va audiokonferensiya kabi texnologiyalarning rivojlanishiga olib keldi.
Videokonferensiya – bu shunday kompyuter texnologiyasiki, u orqali foydalanuvchi shaxslar bir-birlarini real vaqtda ko’radi, eshitadi va ma’lumotlar bilan almashadi.
Videokonferensiya tarixi 1964 yil AT&T kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan Videophone (real vaqtda ovoz va tasvirni almashish) qurilmasidan boshlanadi.
Videokonferensiya o’tkazish uchun asosan ikkita shartni bajarish lozim:
a) videokonferensiyani amalga oshirish uchun zarur bo’lgan kompyuter (texnik) qurilmalari;
b) videokonferensiyani o’tkazish talabiga javob beruvchi aloqa kanallaridan foydalangan holda, muloqotga chiquvchilar bilan bog’lanish.
Videokonferensiya nima uchun kerak degan savolga quyidagi sabablarni ko’rsatish mumkin. Insonlar kundalik hayotida olayotgan ma’lumotlarni 80-85% ni ko’rish orqali oladi. Shuningdek, boshqaruv ishlari, meditsina, masofaviy ta’lim va boshqa jabhalarda videokonferensiyani ahamiyati juda muhim. Minglab kilometr masofadagi shaxslarni real vaqtda muloqotini oshirish ham vaqt, ham iqtisodiy tejamkorlikka olib keladi.
30. Masofaviy ta’limda axborot-kommunikatsion texnologiyalar.
Oliy ta’lim o‘quv jarayonini tashkil etishda innovatsion texnologiyalarning roli kun sayin ortib bormoqda. Masofaviy texnologiyalardan foydalanish zamonaviy ta’limning imkoniyatlarini yanada kengaytirdi. Bugungi kunda Yer kurrasining istalgan joyidan turib, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) imkoniyatidan foydalangan holda ta’lim olish mumkin. Zero an’anaviy ta’lim o‘z mavqeini saqlab tursa ham, keyingi paytlarda masofaviy o‘qitish texnologiyalari kundan-kun ommaviylashib bormoqda. Bugungi kunda mamlakatimizda yangi jahon axborot-ta’lim muhitiga integrallashishga yo‘naltirilgan ta’lim tizimi barpo etilmoqda. Bu ta’lim jarayonini tashkil etishda zamonaviy texnik imkoniyatlarga javob beradigan sezilarli o‘zgarishlar bilan kuzatilmoqda. Zamonaviy axborot texnologiyalarining ta’lim sohasiga kirib kelishi ta’lim usullari va o‘qitish jarayonini yangicha yondashuv asosida tashkil etish shakllarini sifatli ravishda qulaylashtirib, o‘zgartirish imkonini bermoqda. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ta’lim tizimini modernizatsiyalashtirish jarayonining eng muhim qismidir. AKT — bu turli texnik va dasturiy qurilmalar bilan axborotga ishlov berish usullaridir. U birinchi navbatda, zarur dasturiy ta’minotga ega bo‘lgan kompyuterlar va ma’lumotlar joylashtirilgan telekommunikatsiya vositalaridir. 1997-yil 29-avgustda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi «Ta’lim to‘g‘risidagi» Qonunining 1-moddasida fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-hunar o‘rgatishning huquqiy asoslari belgilab berildi hamda har kimning bilim olishdek konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilganligi ta’kidlandi. Hozirgi davr ta’lim bosqichining yangi talablariga ehtiyoj yuqoriligini ko‘rsatmoqda. Bunda masofaviy ta’lim texnologiyalarini ta’lim jarayonida qo‘llash va uni boshqarish ham muhim o‘rin tutadi. Bu borada, Respublikamizda qator dolzarb ishlar olib borilmoqda. 2012-yildan boshlab O‘zbekiston Respublikasi barcha oliy ta’lim muassasalari (OTM) o‘rtasida yagona videokonferensiya ta’lim texnologiyasi amalga oshirildi va hozirgi kunda bu borada elektron ta’limga katta e’tibor qaratilmoqda. Bunda OTM’larga yangi imkoniyatlar va istiqbollar ochib berish borasida rejali ishlar amalga oshirilmoqda. Masalan, hududlardagi kadrlar malakasini masofadan boshqarish bunga misol bo‘la oladi. Elektron yoki masofaviy ta’limning yangi bosqichida nafaqat axborot texnologiyalarini qo‘llash, balki elektron shakldagi ta’lim manbalarini bilan ta’minlashni ko‘zda tutiladi. Elektron va masofaviy texnologiyalar — ta’limning axborot va kommunikatsiya texnologiyalari qo‘llangan variantlaridir. Elektron ta’lim (E-Learning) — avval «Elektron ta’lim» atamasi kompyuter yordamida o‘qitish deb tushunilgan, biroq axborot texnologiyalari rivoji bilan bu tushuncha yanada kengaytirildi. Bugungi kunda elektron ta’lim ko‘pgina ta’lim texnologiyalarini qamrab olmoqda, ularni shartli ravishda, 2 xil turga, ya’ni sinxron va asinxron turlarga bo‘lish mumkin. Sinxron elektron ta’lim — masofaviy ta’lim hisoblanadi, lekin bu real vaqtda amalga oshiriladigan ta’limdir. U oddiy kunduzgi ta’limga o‘xshaydi, farqi shundaki, ishtirokchilar bir-biridan uzoq masofada bo‘ladi. Kundan-kunga keng tarqalib borayotgan vebinarlar mazkur ta’lim shaklining eng yorqin ko‘rinishidir. Ma’ruzalarni tashkillashtirishda maxsus dasturiy ta’minotlar qo‘llaniladi. Asinxron elektron ta’lim — bu talaba barcha kerakli ma’lumotni onlayn-manbalardan yoki elektron axborot tashish vositalari (CD, DVD yoki flash-kartalar)dan olishi va materialni o‘zlashtirish sur’ati va jadvalini o‘zi mustaqil tashkil etishdir. Asinxron elektron ta’lim tizimiga barcha turdagi CD-kurslar va elektron o‘qitish kurslari, ostkastlar vaskrinkastlar kiradi. Bugungi kunda elektron ta’lim ko‘pchilik OTM’larda ta’lim jarayonining ajralmas qismi bo‘lib qolgan, u shuningdek, malaka oshirish kurslarini tashkil etishda ham o‘z o‘rnini topgan, ba’zi korporatsiyalarda bo‘linmalar mavjud bo‘lib, ularning vazifasi xizmatchilar uchun elektron kurslar tashkil etishdir. Masofaviy ta’lim texnologiyalari — masofaviy ta’lim bu E-Learningga qaraganda kengroq tushunchadir, u interfaol mustaqil ta’limning va qo‘llab-quvvatlashning intensiv maslahat sintezi hisoblanadi. Shunday qilib, elektron ta’lim masofaviy ta’limning bir bo‘lagi hisoblanadi. Masofaviy ta’lim asosiy o‘quv materialini o‘quvchilarga yetkazib berish va o‘quv jarayonida o‘quvchi va o‘qituvchi orasida interfaol ishlashni ta’minlaydi. Bunda qo‘llanmalarni yetkazib berish kompyuter va Internetsiz ham amalga oshirilishi mumkin
31. Elektron multimediali tizimlari, CourseLab tizimi.:
Axborot jamiyatiga o‗tish zaruriyati jahon iqtisodiyotida yangi texnologik tartib shakllanishi va ustuvorligi, axborot resurslarini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning haqiqiy resurslariga o‗tishi, jamiyatni axborot mahsulotlari va xizmatlariga bo‗lgan talabini qondirish, ijtimoiy ishlab chiqish tizimida axborot kommunikatsion infrastruktura ahamiyatini oshishi, xalqaro axborot almashinuvlar asosida maorif, ilmiy-texnik va madaniy sohalarning takomillashuvi, «global axborot afzalliklarini» teng huquq asosida ishlatish bilan shartlanadi. Oxirgi yillarda elektron ta‘limning an‘anaviy ta‘limga qaraganda afzallik jihatlari ko‗proq aniqlanmoqda. So‗nggi vaqtlarda ta‘lim oluvchilar va o‗qituvchilar an‘anaviy ta‘limning ba‘zi turlariga qaraganda onlayn ta‘limning afzalliklari ko‗proq degan xulosaga kelmoqdalar. Sababi, ta‘lim tizimida ta‘lim sifatini oshirishga qaratilgan raqamli o‗qitish platformalari ko‗paymoqda, bunda an‘anaviy va onlayn ta‘limning eng yaxshi tomonlari birlashtirilib aralash ta‘lim tizimi shakllantirilmoqda.
CourseLab — bu Internet tizimida, masofaviy ta‘lim tizimlarida, kompakt disk yoki boshqa har qanday saqlash qurilmalarida ishlatish uchun mo‗ljallangan interaktiv ta‘lim materiallari (elektron darsliklar) tayyorlash uchun mo‗ljallangan kuchli va ishlatish oson bo‗lgan dasturiy vositadir.
Mualliflik dasturiy ta’minoti — kompyuter texnologiyalari yordamida o‘quv jarayonini qisman yoki to‘liq avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan dasturiy vosita hisoblanadi. Ular ta’lim jarayoni samaradorligini oshirishning istiqbolli shakllaridan biri hisoblanib, zamonaviy texnologiyalarning o‘qitish vositasi sifatida qo‘llaniladi. Mualliflik dasturiy ta’minotlar yordamida electron darsliklar yaratish juda qulay. Elektron darsliklar, kompyuter texnologiyalaridan foydalangan holda eng muhim tushuncha va qonuniyatlarni tushunish hamda yodda saqlashni maksimal darajada yengillashtiradi. Quyida mualliflik dasturiy ta’minotlarining imkoniyatlari haqida fikr yuritiladi.
CourseLabning asosiy imkoniyatlari:
• WYSIWYG tizimida ko‘rish va natijalarni olish mumkin bo‘lgan ta’lim materiallarini yaratish va tahrir qilish.
• Tuzuvchidan HTML yoki boshqa dasturlash tillarini bilishni talab qilmaydi.
• Obyektiv yondashish har qanday murakkablikdagi ta’lim materiallarini yaratish imkonini beradi.
• Ssenariylardan foydalanish murakkab ko‘p «Obyekt»li bog‘liqliklarniyaratishni osonlashtiradi.
• Testlarni avtomatik yaratish mexanizmiga ega.
• Ochiq obyektiv interfeys obyekt va shablonlar kutubxonasi vafoydalanuvchi yaratgan kutubxonalarni osonlikcha kengaytirish imkonini beradi.
• Obyektlar animatsiyasi mexanizmiga ega.
32. Vizual aloqa texnologiyalari. Telekonferensiya tizimlari.
vizual komunikatsiya bu ma'nolarni imkon qadar eng samarali va sodda tarzda etkazish uchun ma'lumot grafik tarzda namoyish etiladigan jarayon. Bu juda dolzarb bo'lgan aloqa jarayoni, chunki bizning ustunligimiz ko'rish qobiliyatidir, bu bizning atrofimiz bilan o'zaro ta'sir o'tkazishning asosiy usuli.
Vizual aloqa - bu grafik dizayn, reklama, ijtimoiy media nashrlari va audiovizual aloqa kabi sohalarda ustunlik qiluvchi vositalardan biridir. Ushbu sohalarning barchasida xabarni to'g'ri etkazish uchun bir qator asosiy elementlar bo'lishi kerak.
Vizual vosita orqali ma'lumotni eng yaxshi etkazish uchun ushbu soha mutaxassislari ushbu turdagi aloqa bo'yicha ko'plab strategiya va nazariyalar ishlab chiqdilar. Umuman olganda, ularning barchasi xabarda interaktivlik, ikonografiya, qo'llab-quvvatlovchi matnlar yoki animatsiya kabi elementlardan foydalanish muhimligini o'z ichiga oladi.
Bugungi kunda vizual aloqa bizning hayotimizda har qachongidan ham ko'proq mavjud. Uning xabarlari misollarini veb-saytlarda, ijtimoiy tarmoqlarda, ish taqdimotlarida va boshqa shunga o'xshash boshqa joylarda topishimiz mumkin. Shuning uchun, uning qanday ishlashini va qaysi usullarga mos kelishini bilish har qachongidan ham muhimroqdir.
- Bu universal xarakterga ega
Boshqa aloqa turlaridan farqli o'laroq, vizual ma'lumotlarga asoslangan suhbat deyarli hamma uchun juda osonroq tushuniladi. Darhaqiqat, uning ba'zi elementlari (masalan, ranglar yoki shakllar) bizning madaniyatimiz va millatimizdan qat'i nazar, bizda tug'ma javoblarni keltirib chiqaradi deb ishoniladi.
Bu boshqa aloqa turlari bilan sodir bo'ladigan narsalardan umuman farq qiladi. Masalan, nutq tili bizning tug'ilgan joyimizga va kelib chiqish madaniyatimizga to'liq bog'liqdir. Shunga o'xshash narsa tug'ma tarkibiy qismlarga ega bo'lishiga qaramay, bizning tarbiyamiz vositachiligida bo'lgan imo-ishoralar va tana tili bilan sodir bo'ladi.
Telekonferensiya (teleconferencing) – ikki va undan ortiq guruh qatnashchilarining о`zaro muloqotini tashkil etish uchun elektron aloqa kanallaridan foydalanish jarayonidir. Mavzuli fikr almashishlar moderator tomonidan boshqariladi. Telekonferensiya jarayonida ovoz, tasvir yoki kompyuter ma‟lumotlari uzatiladi. Telekonferensiyaga jо`natilgan xabar uning barcha qatnashchilariga yetkaziladi, ya‟ni muloqot bir stol atrofidagi muloqot jarayoniga о`xshaydi. Telekonferensiya о`zida audiokonferensiya (audioconferencing), videokonferensiya (videoconferencing) va kompyuter konferensiyalari (computerconferencing) kabi texnologiyalarni mujassamlashtiradi.
Hozirda kompyuter texnologiyalarining taraqqiyoti interfaol telekommunikatsiya texnologiyalarining yangi texnik imkoniyatlari videokonferensiya va audiokonferensiya kabi texnologiyalarning rivojlanishiga olib keldi. Interfaol masofaviy о„qitish tizimining joriy etilishi videokonferensiya texnologiyalari bilan hamohang ravishda istalgan masofada sinxron axborotlar almashinuvini ta‟minlaydi.
Telekonferensiya
Telekonferensiya (teleconferencing) – ikki va undan ortiq guruh qatnashchilarining o’zaro muloqotini tashkil etish uchun elektron aloqa kanallaridan foydalanish jarayonidir. Mavzuli fikr almashishlar moderator tomonidan boshqariladi. Telekonferensiya jarayonida ovoz, tasvir yoki kompyuter ma’lumotlari uzatiladi. Telekonferensiyaga jo’natilgan xabar uning barcha qatnashchilariga etkaziladi, ya’ni muloqot bir stol atrofidagi muloqot jarayoniga o’xshaydi. Telekonferensiya o’zida audiokonferensiya (audioconferencing), videokonferensiya (videoconferencing) va kompyuter konferensiyalari (computer conferencing) kabi texnologiyalarni mujassamlashtiradi. Telekonferensiyalar xizmati bilan ishlash uchun mijozlarga mo'ljallangan maxsus dasturlar mavjud. Masalan, Microsoft Outlook Express telekonferensiyalar xizmati bilan ishlash imkoniyatiga ega. Bu dastur bilan ishlash uchun elektron aloqa xizmati kabi uning kerakli parametrlarini yuklash va yangiliklar guruhi (группа новостей) serveri bilan o'zaro aloqani ta’minlash kerak.
Hozirda fanlarni kompyuterlardan foydalanib о`qitish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kompyuter texnologiyalarining imkoniyatlaridan о`quvchilarni shaxsga yо„naltirilgan rivojlanishini, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda samarali foydalanish mumkin. Pedagoglar kompyuterdan darsga metodik materiallarni tayyorlashdagina emas, balki fanni о`qitishda zarur kompyuter dasturlaridan foydalanishda, о„quvchilar bilan individual ishlash jarayonida ham foydalanadilar. Kompyuter dasturiy vositalariga kiritilgan interfeysning qulayligi, pedagoglarga yangi axborot texnologiyalarini yaxshi о„zlashtirishlari imkonini yaratadi. Bu bilimlarni uzatishda, malaka va kо`nikmalarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Kompyuter texnologiyalarining о`quv jarayonida asosli qо`llashning yana bir muhim jihati, real jarayonlar va eksperimentlarning kompyuter modelini yaratish bilan aloqadorligidir. Kompyuter yordamida ma‟lumotlarni qayta ishlash, model va natijalarning namoyishi, kо`p hollarda, qimmat turadigan eksperimental qurilmalarga bо„lgan ehtiyojni о„rnini bosadi, ayrim hollarda (atom va kvant fizika, yarim о„tkazgichlar, kimyo, biologiya, tibbiyot va boshqa fanlardagi jarayonlarni modellashtirish) jarayonni namoyish etishning yagona usuli sanaladi.
33. Masofaviy o‘qitish va uning ta’lim tizimida tutgan o‘rni?
Masofaviy o‘qitish barcha ta’lim olish istagi bo‘lganlarga o‘z malakasini uzluksiz oshirish imkonini yaratadi. Bunday o‘qitish jarayonida talaba interaktiv rejimda mustaqil o‘quv- uslubiy materiallarni o‘zlashtiradi, nazoratdan o‘tadi, o‘qituvchining bevosita rahbarligida nazorat ishlarini bajaradi va guruhdagi boshqa «vertikal o‘quv guruhi» talabalari bilan muloqotda bo‘ladi. Ma’lum sabablarga ko‘ra, ta’lim muassasalarining kunduzgi bo‘limlarida tahsil olish imkoniyati bo‘lmagan, masalan, sog‘ligi taqoza etmaydigan, mutaxassicligini o‘zgartirish niyati bo‘lgan yoki yoshi katta, malakasini oshirish niyati bo‘lgan kishilar uchun masofaviy o‘qitish qulay o‘qitish shakli hisoblanadi. Masofaviy o‘qitishda turli xil axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalaniladi, ya’ni har bir texnologiya maqsad va masala mohiyatiga bog‘liq. Masalan, an’anaviy bosma usuliga asoslangan o‘qitish vositalari (o‘quv qo‘llanma, darsliklar) talabalarni yangi material bilan tanishtirishga asoslansa, interaktiv audio va video konferensiyalar ma’lum vaqt orasida o‘zaro muloqotda bo‘lishga, elektron pochta to‘g‘ri va teskari aloqa o‘rnatishga, ya’ni xabarlarni jo‘natish va qabul qilishga mo‘ljallangan. Oldindan tasmaga muhrlangan videoma’ruzalar talabalarga ma’ruzalarni tinglash va ko‘rish imkonini bersa, faksimal aloqa, xabarlar, topshiriqlarni tarmoq orqali tezkor almashinish talabalarga o‘zaro teskari aloqa orqali o‘qitish imkonini beradi. Yuqoridagilarga asoslanib, ta’lim jarayonida ayni vaqtda qayta-qayta tilga olinayotgan ayrim terminlar tavsifi va ta’riflarni keltirib o‘tamiz. Masofaviy ta’lim – masofaviy o‘qitishga asoslangan ta’lim. Masofaviy o‘qitish – o‘zaro ma’lum bir masofada Internet texnologiya yoki boshqa interaktiv usullar va barcha o‘quv jarayonlari komponentlari – maqsad, mazmun, metod, tashkiliy shakllar va o‘qitish usullariga asoslangan talaba va o‘qituvchi o‘rtasidagi munosabat. Masofaviy o‘qitish tizimi – masofaviy o‘qitish shartlari asosida tashkil etiladigan o‘qitish tizimi. Barcha ta’lim tizimlari singari masofaviy o‘qitish tizimi o‘zining tarkibiy maqsadi, mazmuni, usullari, vositalari va tashkiliy shakllariga ega. Masofaviy o‘qitishning pedagogik texnologiyalari – tanlangan o‘qitish konsepsiyasiga asoslangan masofaviy ta’limning o‘quv-tarbiyaviy jarayonini ta’minlovchi o‘qitish metodi va uslublar majmuasi. Keys-texnologiya – masofaviy o‘qitishni tashkil qilishning shunday uslubiki, masofaviy ta’limda matnli, audiovizual va multimediali (keys) o‘quv uslubiy materiallar majmuasi qo‘llanishga asoslanadi. TV-texnologiya – masofaviy o‘qitishni tashkil qilishning shunday uslubiki, u talabalarga o‘quvmetodik ma’lumotlarni televidenie vositasi yordamida yetkazishga xizmat qiladi va tashqi aloqali ixtiyoriy interaktiv usullardan biri bilan o‘rnatishga asoslanadi. Masofaviy o‘qitishning ta’lim tizimida bir-biridan farqlanuvchi model va shakllari mavjud bo‘lib, ular quyidagi qo‘llanish shartlari bilan farqlanadi: • geografik shartlar (masalan, mamlakat territoriyasi, markazdan uzoqlikda joylashuvi, iqlimi); • mamlakatning axborotlashuvi va kompyuterlashtirish umumiy darajasi; • kommunikatsiya va transport vositalarining rivojlanish darajasi; • ta’lim jarayonida axborot va kommunikatsiya texnologiyalari vositalarining qo‘llanish darajasi; • ta’limda qo‘llaniladigan an’analari; • masofaviy o‘qitish tizimi uchun ilmiy pedagog kadrlar mavjudligi va ularning salohiyati va boshqalar.
34. Telekonferensiya tarkibiga qanday dasturlar kiradi?
Hozirda Internet o'n mingdan ortiq telekonferentsiyalarda muhokamalar mavjud. Har bir yangilik guruhi o'ziga xos nomga ega va qiziqishlar klubiga o'xshaydi. Yangiliklar guruhi nomlari ierarxik tuzilma va nuqtalar bilan ajratilgan bir necha so'zlardan iborat.
Yangiliklar guruhining nomi ko'p sonli yangiliklar guruhlarini o'z ichiga olgan va ko'pincha bir nechta kichik bo'limlarga ega bo'lgan ierarxiya (yuqori darajadagi toifa) nomi bilan boshlanadi. Masalan, butun dunyo bo'ylab telekonferentsaloqa tizimida usenet quyidagi asosiy ierarxiyalar mavjud: komp(kompyuterlar va dasturlash bilan bog'liq savollar), Yangiliklar(telekonferensaloqa tizimini tashkil etish, ishlashi va rivojlantirish masalalari), rec(bo'sh vaqt, sevimli mashg'ulot), fan(fan), soc(ijtimoiy masalalar), gapirish(bahsli masalalarni muhokama qilish, suhbatlar), boshqa(mavzular sanab o'tilgan toifalarga kiritilmagan). Rus tilidagi telekonferentsiyalarning eng keng ierarxiyasi ierarxiyadir relcom, bu asosan internetda yaratilgan yangiliklar guruhlarini birlashtiradi Relcom va boshqa tarmoqlarda keng tarqalgan. Ierarxiya nomidan so‘ng bo‘limlar nomlari kelib, telekonferensiya mavzusini muayyan masalalar doirasiga toraytiradi. Masalan, telekonferentsiya relcom.commerce.estate ko'chmas mulkni sotish va sotib olishga bag'ishlangan relcom.commerce.food– oziq-ovqat mahsulotlari va ularning ikkalasi ham tarmoq konferentsiyalariga tegishli Relcom tijorat yo'nalishi.
35. Masofaviy o‘qitishning didaktik prinsiplari va o‘qituvchining masofaviy ta’lim tizimidagi roli?
Endi o‘z tarkibiga o‘qituvchilar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlashni olgan masofaviy ta’limning asosiy didaktik tamoyillari ustida to‘xtaylik. Ma’lumki, bugun masofaviy ta’lim, ta’limni rivojlantirishning tarkibiy qismiga aylandi. Shu bois ta’limning an’anaviy didaktik tamoyillari masofaviy ta’lim shakllari uchun ham asos bo‘lib, ta’limning bunday texnologiyasi takomillashib boradi, ya’ni yangi o‘quv muhiti uchun yangi shartlar va mezonlar bilan to‘ldiriladi. Bunday jarayonda mavjud didaktik tamoyillar qanday takomillashishi bilan tanishaylik. Ma’lumki, o‘qitishda ta’limning tarbiyaviy va rivojlantiruvchi vazifalarga yo‘naltirilganlik tamoyiliga ko‘ra, o‘qituvchi tomonidan talabalarda ma’lum bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirayotib, aniq bir mavzu bo‘yicha darsning tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi salohiyatini unutmaslik nazarda tutiladi. Masofaviy ta’limda bu tamoyil, tinglovchini bilish faoliyatining kreativ tavsifi tamoyili ko‘rinishida talqin qilinadi. Kreativ axborot texnologiyasi interfaol bo‘lib, tinglovchidan tashqi dunyo axborotini o‘z tavsifi, intilishi bilan xususiy holga almashtirishni talab qiladi, ya’ni masofaviy ta’limning kreativ tavsifi, masofaviy-ijodiy faoliyati asosidagina amalga oshirilishi mumkinligini ma’lum qiladi. O‘qitishning ilmiylik tamoyilini masofaviy ta’lim jarayonida amalga oshirish tinglovchilarni ma’lum fan bo‘yicha o‘qitishining mazmuni bo‘yicha ilmiy dalillar, tushuncha va qonuniyatlari hamda nazariyalar bilan qurollantirishni nazarda tutadi. Ilmiylik tamoyili tinglovchilardan ilmiy izlanishning bilim va malakalarini rivojlantirishni talab qiladi. Buning uchun o‘qitishda, laboratoriya va amaliy mashg‘ulotlarini bajarishda tadqiqotning muammoli elementlarini joriy qilishni talab qiladi. Mazkur tamoyilni masofaviy ta’limda qayta shakllantirish yana ham fundamental tus oladi. Ta’limning fundamentalligi tinglovchining bilish bo‘yicha talablarga mosligini tavsiflovchi didaktik tamoyil, psixologik talablarga nisbatan quyidagi aniq mezonlarni ilgari suradi: - ta’lim oluvchining yuqori motivatsiya talablari; - shaxsning qo‘yilgan maqsadga erishishga yo‘naltirilganligi; - muloqotga nisbatan yetarlicha yuqori qobiliyat; - o‘z xatolarini tuzatib borishi, o‘zini rivojlantirish bo‘yicha intilishi;
|
