• Shkiv, shesternya va yulduzchalarni
  • Biriktirilayotgan vallar ning
  • 1 - rasm. Vallar paralleligi va o`qdoshligini tekshirish sxemalari
  • 1- jadval. Muftalarni o`rnatishda ruxsat etilgan og’ishlar (mm da)
  • 2- jadval. Tishli uzatmada yon tomon tirqishlar kattaligining normadagi qiymatlari, (mkm da)
  • Zanjirli uzatmalarni o`rnatish
  • Yulduzcha diametri, mm….100 gacha 100-200 200-300 300-400 400 dan yuqori Radial urilishga ruxsat etilgan qiymatlari, mm …….. 0,25 0,5 0,75 1,0 1,2
  • 3-jadval. Tishli uzatmada tegib turish dog’lari kattaligining normadagi qiymatlari, (tish yon tomon yuzasiga nisbatan % da)
  • Tasmali uzatlarni o`rnatishda
  • 2 - rasm. S h kivlarni to`g’ri o`rnatilganligini tekshirish.
  • Shkiv diametri, mm ……… 150 gacha 150-300 300-600 600 dan yuqori Radial urilishga ruxsat etilgan qiymatlari, mm……. 0,10 0,15 0,25 0,40
  • ROTS sistemasiga quyidagi xizmat ko`rsatish va ta`mir turlari kiradi
  • * Ikki ta`mir oralig`idagi davr
  • Lecture 12 mavzu: qurilma va uskunalarni ta`mirlash. O`rta ta`mirlash




    Download 48.24 Kb.
    Sana23.10.2020
    Hajmi48.24 Kb.
    #12214

    Lecture 12
    MAVZU: QURILMA VA USKUNALARNI TA`MIRLASH.
    O`rta ta`mirlash. Bu ta`mirlashni bajarishdan maqsad jihozning texnik xarakteristikalarini ishlab chiqarish jarayonida yeyilgan va nuqsonga uchragan detallarni almashtirish yoki ta`mirlash yo`li bilan qayta tiklashdir. Ish hajmi jihatidan bu ta`mir turi joriy va kapital ta`mirlash o`rtasida turadi. O`rta ta`mirda jihoz o`rnatish joyida demontaj qilmasdan ochiladi va quyidagi ishlar bajariladi:

    - mashina barcha mexanizmlari qisman yechilib, tekshiruvdan o`tkaziladi;

    - ruxsat etilgan chegaraviy o`lchamdan ortiq yeyilgan detallar almashtiriladi yoki ta`mirlanadi;

    - yeyilgan tros, zanjir, tasma va friktsion lentalar tekshiriladi va yangisiga almashtiriladi;

    - barcha podshipniklar tozalanadi, tebranish va sirpanish podshipniklari reja asosida almashtiriladi;

    - reduktorlar tekshiriladi va yuviladi;

    - xasta bo`lgan yuzalar tozalanadi;

    - tiqinlar, zichlagichlar, mahkamlovchi detallar tekshiriladi va kerak bo`lganda yangisiga almashtiriladi;

    - kerak bo`lganda mashina ba`zi qismlari bo`yaladi;

    - mashinani yig`ish, qismlar va mexanizmlar ishini rostlash va sinovdan o`tkazish ishlari.

    O`rta ta`mirda mashina ayrim qismlarini kapital ta`mirlash mumkin. O`rta ta`mir ishlab chiqarish va ta`mirlash-mexanika sexlari ta`mirlash personali tomonidan sex mexanigi yoki bosh mexanik boshchiligida amalga oshiriladi.

    Bu ta`mirga ketadigan sarf-xarajatlar, agar o`rta ta`mirlash har yili o`tkazilsa, mahsulot tannarxi hisobidan, agar ta`mirlash ishlari har yil o`tkazilmasa, sarf-xarajatlar jihozning amortizatsiyasi kamayishi hisobidan qoplanadi.



    Kapital ta`mirlash. Ta`mirning eng qiyin va ko`p mehnat talab qiladigan turidir. Bunda mashina (agregat) demontaj qilinadi, butunlay birlamchi detallargacha ajratiladi va defektovka qilinadi, barcha yeyilgan detallar yangisiga almashtiriladi, shu jumladan asosiy detallar ham, bir-biriga ilashgan detallar qo`ndirilganligi va ruxsat etilgan o`lchamlari texnik shartlarga ko`rsatilgan talablarga to`g`ri kelishiga erishiladi. Mashina tashqi ko`rinishi yangilanadi. Boshqacha qilib aytganda, kapital ta`mir natijasida jihozning pasport xarakteristikalari qayta tiklanadi.

    Kapital ta`mirlash ishlariga quyidagilar kiradi:

    -barcha yeyilgan detal va qismlarni almashtirish yoki o`lchamlarini texnik talablarga ko`rsatilgan kattaliklarga yetkazgan holda qayta tiklash (boshlang`ich ruxsat etilgan ўlchamlar va qo`ndirmalar (posadka)ishchi chizmalari va texnik shartlar bo`yicha olinadi);

    - mashina detallari va qismlarini markazlashtirish va muvozanatlashtirish;

    - mashina stanina va ramasini ta`mirlash (kerak bo`lganda poydevorni ham ta`mirlash);

    -quvurlarni va havo yetaklanuvchi trubalarni yopuvchi-rostlovchi armaturasi bilan birga tekshirish, tozalash va ta`mirlash;

    -boshqaruvchi va nazorat qiluvchi barcha avtomatik qurilma va asboblarni rostlash yoki yangisiga almashtirish;

    - kerak bo`lganda mashina qismlarini yoki hamma joyini bo`yash;



    - mashinani kompleks tekshirish, rostlash va sinovdan o`tkazish.

    Shkiv, shesternya va yulduzchalarni valga shponkali birikma yordamida o`rnatishdan oldin birikayotgan yuzalar sifati tekshiriladi, xastaliklar ishqalash bilan yo`qotiladi. Tiqin shaklidagi shponkali birikmani yig’ayotganda shponka ariqcha tagiga va yon devorlariga zich yotishini ta`minlanishi kerak. Shponka ariqchasi yon devorlari orasidagi tirqishni shuplar yordamida tekshiriladi. Bunda shponka kengligi 13-18 mm va balandligi 5-11 mm bo`lganda tirqish 0,35 mm dan, shponka kengligi 20-28 mm va balandligi 8-16 mm bo`lganda 0,4 mm dan ortiq bo`lmasligi kerak. Prizma shaklidagi shponkalarni val ariqchasiga mis bolg’acha bilan sekin urib o`rnatiladi, bunda ariqcha devori va shponka o`rtasida yon tomon tirqishlar bo`lmasligi lozim. Keyin valga shesternya (shkiv yoki yulduzcha) qo`ndiriladi va prizmali shponka yuqori sirti va qo`ndirilgan detal shponka ariqchasi orasidagi tirqish tekshiriladi. Bu tirqish val diametri 25-90 mm bo`lganda 0,3 mm dan ortiq, val diametri 90-170 mm bo`lganda 0,4 mm dan ortiq bo`lmasligi kerak.

    Biriktirilayotgan vallarning parallellik va o`qdoshlik holati lineyka, tarang tortilgan tor yoki val va muftalarga o`rnatilgan aylanuvchi qurilma yordamida tekshiriladi. Bu usullarning eng ratsional turlari – vallarning paralellik va o`qdoshligini shtixmasa va obtarozilar bilan tekshirish (1-rasm, a); obtarozi va shoqul yordamida shkivlar bo`yicha tekshirish (1-rasm, b); yarim muftalar bo`yicha markazlashtirish ( 1 -rasm, v).

    Muftalarni valga o`rnatishda shponka va yarim mufta valga qo`ndirilgandan keyin val hamda yarim mufta orasidagi tirqish tekshiriladi. Bu tirqish 0,05 mm dan ko`p bo`lmasligi lozim. Barmoqli muftalarni o`rnatayotganda mufta barmoqlari ketma-ket o`rnatiladi va shup yordamida barmoqlarning yarim mufta teshigiga zich yotishi tekshiriladi. Bu tirqish 0,4-0,6 mm dan ko`p bo`lmasligi lozim. Yarim muftalarni markazlashtirishda valni aylanish yo`nalishi bo`yicha boshlang’ich vaziyatidan 90, 180 va 270 gradus aylantirgan holatlarda yarim muftalar orasidagi tirqish o`lchanadi. Har bir vaziyatda (1-rasm, g) sxemada ko`rsatilgandek yarim muftalar aylanasi bo`yicha radial tirqishni (n) va yarim muftalar yon sirtlari orasidagi o`q bo`yicha tirqishni (m) diametral qarama-qarshi nuqtalarda shuplar yordamida o`lchanadi. Har bir diametral qarama-qarshi yo`nalishdagi tirqish qiymatlari yig’indisi bir-biriga teng bo`lishi kerak.




    a b
    v g
    1 - rasm. Vallar paralleligi va o`qdoshligini tekshirish sxemalari

    a- shtixmas va obtarozi yordamida (1- shtixmas; 2- obtarozi); b- shkivlar bo`yicha shoqul simlari va obtarozi yordamida

    (1,3–shkivlar; 2- obtarozilar; 4- sim); v- yarim muftalar bo`yicha (1- yarim mufta; 2- markazlovchi skoba); g- o`lchamlar o`tkazish sxemasi.



    n1 + n2 = n3 + n4 ( 1)

    m1 + m2 = m3 + m4 ( 2)
    Muftalarni o`rnatayotganda ruxsat etilgan og’ishlar quyidagi jadvalda ko`rsatilgan.

    1- jadval. Muftalarni o`rnatishda ruxsat etilgan og’ishlar (mm da)


    Mufta

    Mufta diametri, mm

    100 mm val uzunligi uchun qiyshiqlik (m) mm

    Parallellikdan og’ish (n) mm

    Qattiq birikkan

    100-300

    300-500


    0,08

    0,12


    0,1

    0,2


    Barmoqli birikkan

    100-300

    300-500


    0,02

    0,02


    0,05

    0,1


    Ilashgan mufta

    100-300

    300-500


    0,01

    0,01


    0,03

    0,02

    Radial va yon tomon bo`yicha og’ishlarni birinchi navbatda vertikal tekislik bo`yicha, keyin esa gorizontal tekislik bo`yicha bartaraf etish maqsadga muvofiq bo`ladi. Chunki mashina asosi tagiga tiqin qo`yilgandan keyin mashinani gorizontial tekislik bo`yicha siljitish vertikal tekislik bo`yicha vallar o`qdoshligiga ta`sir ko`rsatmaydi.

    Tishli uzatmalarni o`rnatayotganda yon tomon va radial tirqishlar kattaligiga va tishlarning bir-biriga to`g’ri ilashishiga e`tibor berish kerak bo`ladi. Tirqishlar tishli g’ildiraklar ishlayotganida isib ketib tiqilib qolmasligi kerak. Silindrik va konus tishli uzatmalar uchun normal yon tomon tirqish qiymati 2-jadvalda keltirilgan.

    Tishlarning to`g’ri ilashishganligini g’ildirak tishlari orasini bo`yab, ilashmada tishlarning bir-biriga tegib ikkinchi tishli g’ildirak tishlari orasida paydo bo`ladigan dog’ kattaligi orqali tekshiriladi. Tishlarning bir-biriga tegib turish dog’lari kattaligi 2 -jadvalda keltirilgan.
    2- jadval. Tishli uzatmada yon tomon tirqishlar kattaligining normadagi qiymatlari, (mkm da)

    Silindrik uzatma

    Konusli uzatma

    G’ildirak o`qlari orasidagi masofa, mm

    Normal uzatma

    Ajratuvchi konus uzunligi, mm

    Normal uzatma

    50 gacha

    50-80


    80-120

    120-200


    200-320

    320-500


    500-800

    800-1250


    85

    105


    130

    170


    210

    260


    340

    420


    50 gacha

    50-80


    80-120

    120-200


    200-320

    320-500


    500-800

    -


    170

    210


    260

    340


    420

    530


    670

    -



    Zanjirli uzatmalarni o`rnatish yulduzchalarga zanjirni o`rnatishdan, zanjirni vintli yoki richagli qurilma bilan taranglashdan va rostlash ishlaridan iborat. Zanjirni yulduzchalarga o`rnatishdan oldin yulduzchalarning radial va yon tomon urilishlari indikator yordamida tekshiriladi. Vtulka-rolikli zanjirda ishlaydigan yulduzchalar uchun urilishga ruxsat etilgan qiymatlari quyidagilardan ortiq bo`lmasligi lozim.

    Yulduzcha diametri, mm….100 gacha 100-200 200-300 300-400 400 dan yuqori

    Radial urilishga ruxsat

    etilgan qiymatlari, mm …….. 0,25 0,5 0,75 1,0 1,2

    Yon tomon urilishlariga ruxsat

    etilgan qiymatlari, mm . ……. 0,3 0,5 0,8 1,0 1,5
    3-jadval. Tishli uzatmada tegib turish dog’lari kattaligining normadagi qiymatlari, (tish yon tomon yuzasiga nisbatan % da)

    Uzatma

    Tegib turish dog’lari

    Uzatmaning aniqlik darajasi

    3

    4

    5

    6

    7

    8

    9

    10

    11

    Silindrik
    Konusli

    Tish balandligi bo`yicha, ko`rsatilgan qiymatdan kam emas

    65
    -

    60
    -

    55
    75

    50
    70

    45
    60

    40
    50

    30
    40

    25
    30

    20
    30

    Silindrik
    Konusli

    Tish uzunligi bo`yicha, ko`rsatilgan qiymatdan kam emas

    95
    -

    90
    -

    80
    75

    70
    70

    60
    60

    50
    50

    40
    40

    30
    30

    25
    25

    Zanjirning me`yorda tarang tortilishi zanjirli uzatmaning silliq, normal ishlashiga imkon beradi. Me`yorida tarang tortilgan zanjir, ishlash sharoitiga qarab, bir oz osilib turishi lozim. Gorizontal va 45 gradus qiyalikda ishlovchi zanjirli uzatmada osilib turish balandligi yulduzchalar o`qlari orasidagi masofaning 2 % dan ko`p bo`lmasligi, vertikal ishlovchi uzatma uchun – 0,2-0,3 % dan ko`p bo`lmasligi lozim. Agar qo`l bilan zanjir qisilganda yulduzchani zanjir o`rab olish burchagi 5 % dan ko`p bo`lmagan qiymatga oshsa, zanjir normal tarang tortilgan bo`ladi.



    Tasmali uzatlarni o`rnatishda yuritma va etaklanuvchi shkivlar vallarni parallelligi va ikki shkiv o`rta sirtining bir-biriga mos kelishi ta`minlanadi. Tiqin shaklidagi tasmali uzatmalarda shkiv ariqchalarining bir-biriga nisbatan bir xilda joylashishi va shkiv ariqchalari qesimining bir-birga o`xshashligi ta`minlaniishi lozim.

    Ikki shkiv o`qlari orasidagi minimal masofa (mm da) yassi tasmali uzatma uchun:



    ll = 2 (D1+D2); ( 3 )
    tiqin shaklidagi tasmali uzatma uchun:
    l2 = 0,5 (D1+D2) +3h (4)
    bu yerda D1 va D2 – yuritma va etaklanuvchi shkiv diametrlari, mm; h - tiqin shaklidagi tasma kesimining balandligi, mm.

    Download 48.24 Kb.




    Download 48.24 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Lecture 12 mavzu: qurilma va uskunalarni ta`mirlash. O`rta ta`mirlash

    Download 48.24 Kb.