|
Matnlar bilan ishlash. Microsoft Word matn muxarriri
|
| Sana | 27.12.2019 | | Hajmi | 19,09 Kb. | | #5738 |
|
Matnlar bilan ishlash.
Microsoft Word matn muxarriri.
Kompyuterdan foydalanuvchi ish jarayonida biror xujjatni tez va yuqori sifatida kirill yoki lotin alifbosida tayorlash hamda chop qilish zaruratiga kopincha duch keladi. Lotin alifbosi, lotin yozuvi - Qad. Rimda uncha katta boʻlmagan Latsiy viloyatining ("lotin" soʻzi ham shundan), xususan, uning markazi Rim shahrining yozuvi, harfiy yozuv; gʻarbiy yunon yozuvi asosida paydo boʻlgan. Bunday vaziyatda u Microsoft firmasi tomonidan yaratilgan WORD dasturida ishlashni bilishi lozim.
MS WORD - bu matnli xujjatlarni tuzish, kozdan kechirish, taxrir qilish va chop etish uchun xizmat qiluvchi xamda Microsoft Office dasturlari guruxiga kiruvchi zamonaviy matn muxarriridir.Dastur - 1) biron-bir faoliyat, ishning mazmuni va rejasi; 2) siyosiy partiyalar, tashkilotlar, alohida arboblar faoliyatining asosiy qoidalari va maqsadlari bayoni; 3) oʻquv fani mazmunining qisqacha izohi; 4) teatr, konsertlar va b. Ingliz tili (ingl. English) - hind-yevropa oilasining german guruhiga kiruvchi til. Ingliz xalqining tili. Avstraliya, AQSH, Birlashgan Qirollik, Hindiston, Irlandiya, JAR, Kanada, Liberiya, Malta va Yangi Zelandiyaning rasmiy tili. Bu matn muxarriri yordamida ozbek shriftida va lotin alifbosi asosida, ozbek tilida xar xil malumotlarni osonlik bilan tayorlash mumkin.
Word matn muxarriri imkoniyatlari.
-Matnni kiritish, taxrir qilish va kozdan kechirish;
-Qator oraliqlari abzatsini ornatish;
-Avtomatik tarzda matnni saxifalarga bolish;
-Matn qismni ajratish va uni kerakli joyga nusxalash;
-Xujjat mundarijasini tuzish;
-Matematik, kimyoviy formulalarni yozish;
-Xar xil shriftlarda - oddiy, ogma, tagiga chizib yozish;
-Bir vaqtda bir nechta oynada xujjat tayorlash;
-Matnda xar xil shakl, grafik va rasmlardan foydalanish;
-Turli malumotli jadvallar tuzish;
-Avtofiguralar chizish, titul varaqalarini jihozlash va shu kabi yana bir turkum ishlarni bajarishi mumkin;
Word dasturini ishga tushirish va undan chiqish.
Word dasturi, odatda, dasturlar dispechorining Microsoft Office bolimida joylashgan boladi. Word dasturini ishga tushirish uchun sichqoncha korsatkichini Word piktogrammasini ustiga keltirilib, uning chap tugmachasi ikki marta bosib, standart usulda ishga tushirish mumkin. Yoxud Пуск tugmachasi yordamida Программы bandiga kiriladi va dasturlar royxatidan Microsoft Word korsatkich orqali topiladi xamda sichqoncha chap tugmachasi bosiladi. Natijada ekranda dastlab Word dasturi zarvaragi songra Wordning ishchi stoli paydo boladi.
Microsoft Word dasturi ish stoli.
Uskunalar majmuasida Word menyu buyruqlarining deyarli barchasiga mos xamda qoshimcha amallarni bajarish uchun moljallangan maxsus tugmachalar joylashgan. Maxsus tugmachalar ustidagi belgilar bajariladigan amallarni korsatib turadi.
Masalan, uskunalar majmuasida printer tugmachasi mavjud. Bu tugmachani bosish ekrandagi matnni chop qilishga buyruq beradi.
Dasturdan chiqish quyidagi usulda bajariladi. Korsatkichni sistema menyusi ustiga keltirilib, ikki marta bosish bilan:
Oyna ilovasining sistema menyusini ochib va Close buyrugini tanlash bilan:
[Alt]-[F4] klaviatura tugmachalarini birgalikda bosish bilan: Файл buyruqlar toplamidan Выход buyrugini berish bilan:
Agar Word oynasini yopish paytida xujjatga ayrim ozgartirishlar kiritilgan bolib, u diskda saqlanmagan bolsa, ekranda Хотители вы сохранить изменения в документе degan savol chiqadi, u xolda ozgarishni diskda saqlash uchun Да, ozgarishni saqlamaslik uchun Нет yoki taxrir qilishni davom ettirish uchun Отмена tugmachalari tanlanadi.
Matnlarni kiritish va saqlash.
Agar buyruqlar satrida argumentsiz Wordni ishga tushirgan bolsangiz, u xolda kompyuter yangi xujjatni Документ 1 shartli nom bilan boshlashni taklif etadi. Ushbu xujjatning shabloni Normal.Dat fayl standart fayl shaklida saqlanadi. Yangi saxifa ochilgandan song kerakli xujjat klaviatura tugmachalari orqali kiritiladi.
Odatda, matn klaviatura qurilmasidan terib kiritiladi. Dastlab, korsatkich ekranda kerakli joyga keltiriladi. Kiritilayotgan matn korsatkich turgan joyga joylashadi.
Agar kirill alifbosidan lotin alifbosiga otish lozim bolsa [Alt]-[Shift] tugmachalar majmuasidan foydalaniladi.Kompyuter (ing . computer - hisoblayman), EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) - oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama. Kirill yozuvi - qad. slavyanlarning ikki alifbosidan biri (ikkinchisi - glagolitsa). "K." atamasi xristianlikning slavyanlar orasidagi targʻibotchiisi Kirill nomi bilan bogʻliq . Kirill alifbosi yunonlarning unsial yozuvi asosida paydo boʻlgan. Klaviatura drayverlari xar xil bolganligi sababli, kirill alifbosida lotin alifbosiga otish, bazan ikki marta [Shift] yoki [Ctrl] bilan birgalikda bosilganda bolishi xam mumkin.
Yangi abzatsdan matnni kiritishni boshlash uchun qator nixoyasida [Enter] tugmachasini bosish lozim, aks xolda korsatkich avtomatik ravishda qator oxiridan yangi qator boshiga keladi. Matndagi keraksiz jumlalarni ochirish uchun korsatkich mazkur belgi old tomoniga keltiriladi va [Del] tugmachasi yordamida ochiriladi.
Matndagi biror qatorni ikkiga bolish uchun bolinadigan matn maydoniga korsatkich keltiriladi va [Enter] tugmachasi bosiladi.Maydon - ochiq, meʼmoriy jihatdan tartibga keltirilgan, atrofi bino, inshootlar yoki daraxtlar bilan toʻsilgan keng satq. Toʻrtburchakli, temperaturapetsiyasimon. doirasimon, tuxumsimon (oval) va boshqa shakllarda yopiq yoki ochiq holda boʻladi. Ikki qatorni birlashtirish uchun birinchi qator oxiriga korsatkich keltiriladi va [Del] tugmachasi bosiladi.
Xujjatni tayyorlab bolgandan keyin ixtiyoriy nom va DOC kengaytkichi bilan Сохранит как buyrugi orqali saqlab qoyishingiz yoki menyudagi fayl bolimiga kirib, Сохранит satrini tanlash yoli bilan uni xotirada saqlab qoyishingiz mumkin.
Xotirada saqlab qoyilgan faylni yana taxrir qilish zarur bolsa, Word menyusidagi Файл bolimida Открыть buyrugi tanlanadi va fayl nomi beriladi.
Natijada ish stolida matn xosil boladi. Oz navbatida matnni taxrir qilish yoki chop qilishni davom ettirish mumkin.
WD matn muharriri menyusi oltita buyruqdan iborat. Har bir buyruq oldidan uni bajarish uchun bosilishi mumkin bolgan klavish (F1, F2, …10,) korsatilgan.
Leksikon matn protsessori menyusi ichma-ich joylashgan buyruqlar tizimiga ega. Yani menyuning biror buyrugi tanlasa, Menyu satrida qoshimcha buyruqlar hosil boladi. F10 klavishi bosiladi. Natijada yurgich menyular satriga otadi.
Yonalish klavishlari (chapga yoki ongga) yordamida yurgich menyuning Tekst menyusining amallari (yuklash, saqlash va hakozo) paydo boladi.
Yuqorida aytilganlarni hisobga olib matn korinishdagi axborotlarni qayta ishlash usullari va yol-yoriqlarini hozirgi kunda eng mukammal matn protsessorlaridan biri bolgan MICROSOFT WORD (qisqacha WORD) matn protsessori misolida korib chiqamiz. U juda kop amallarni bajara olishi bilan boshqa matn protsessorlaridan ajralib turadi. WORD grafik interfeysga ega bolib, aksariyat buyruq va amallar sichqoncha yordamida amalga oshiriladi.
WORD bir vaqtda bir vaqtning ozida bir nechta xujjat bilan ishlash imkoniyatiga ega. Har bir hujjat oyna deb ataladigan ichki maydonida tashkil etiladi. Oynalarning olchami va joylashish tartibi foydalanuvchi oz hohishiga qarab belgilab oladi.
MICROSOFT WORD matn protsessorlarining ozbek tilidagi ifodasi bilan birga qavs ichida rus tilidagi ifodasini berib borishni lozim topdik.
MICROSOFT WORD ishga tushirilganda ekranda uning ishchi maydoni va boshqarish paneli hosil boladi. Boshqarish paneli, odatda sarlavha satri, va uskunalar panelidan iborat
Uskunalar panelida uskunalar rasmi chizilgan tugmalar bolib,
Ulardan foydalanish matn protsessori bilan ishlashda qulaylik yaratadi.
Sarlavhalar satrida ishlanayotgan hujjatning nomi aks etadi:
Menyular satri quyidagilardan iborat.
- fayl menyusi
- togrilash
- korinish
- joylashtirish
- format
- servis
- jadval (tablitsa)
- oyna (okno)
- malumot (spravka)
Mazkur menyular hujjatlar tanlashda muhim ahamiyatga ega. Endi har bir menyuning asosiy buyruqlari bilan tanishib chiqamiz
Fayl menyusi:
- ochish (открыть)
- hosil qilish (создать)
- saqlash (сохранить)
- …kabi saqlash (сохранить как)
- hujjatlarni chop etish (печать)
- WORD dan chiqish (выход)
Togrilash menyusi quyidagi amallarni bajaradi;
- yoqotish qirqib olish (vorezat)
- nusxalash (kopirovat)
- joylashtirish (vstavit)
- matnni izlash va almashtirish (poisk i zamenit teksta)
Korinish menyusi quyidagi amallarni bajaradi.
- hujjatni korish rejimini tanlash buyruqlari;
- uskunalar paneli;
- kolontitul o`rnatish
- hujjat matni tasvirining masshtabini sozlash
Joylashtirish menyusi quyidagi amallarni bajaradi;
- turli korinishdagi matnlar va grafik tasvirlarni hujjat matni ichiga joylashtirish.
Format menyusi quyidagi amallarni bajaradi.
- matnlarni formatlash;
- grafiklarni formatlash (ularning rangi va olchovini ozgartirish);
Servis menyusi quyidagi amallarni bajaradi.
- Hujjatlarni tekshirish;
- WORD dasturlarini sozlash
Jadval quyidagi amallarni bajaradi.
- Jadvallarni hosil qilish
- Togrilash
- Formatlash
Oyna menyusi quyidagi amallarni bajaradi
- ochiq xujjatlar oynasini tartibga keltirish;
- kerakli oynani hujjatda ishlash;
Malumot menyusi quyidagi amallarni bajaradi.
- WORD dasturi bilan ishlashga doir malumotlarni olishga xizmat qiladi
- WORD matn protsessorlarida bir nechta uskunalar paneli bolib, asosan ikkita standart va format uskunalar paneli kop qollaniladi.
Matn protsessorlari yordamida hosil qilingan matn hujjat deb yuritiladi. U rasmiy hujjat bolishi shart emas.
quyida hujjatlarning asosiy parametrlari keltirilgan:
- sahifa olchami
- sahifa yonalishi;
- hoshiya
- abzats chekinishi;
- shrift turi;
- shrift olchami;
- satrlar orasidagi masofa
Sahifa olchamlari va hoshiyalar ornatilgach, sahifa parametrlari muloqot oynasidagi OK tugmasi bosiladi.
Kerakli shriftni tanlash uchun FORMAT menyusiga kirib, SHRIFT… amali bajariladi. Ekranda SHRIFT muloqot oynasida berilgan shriftlardan biri tanlanadi.
Fayl menyusidan hosil qilish (sozdat) buyrugi tanlanadi. Natijada matn terish uchun yangi sahifa vujudga keladi. Bu ishni standart uskunalar panelidagi hosil qilish (sozdat) tugmasini bosish bilan ham amalga oshirish mumkin. Matnda tinish belgilar va maxsus belgilar ham ishlatiladi. Bu belgilar hammasi klaviaturada mavjud. Kursor harakatini boshqaruvchi yana bir nechta klavishlar bor.Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. Ulardan eng muhimi ENTER klavishidir. ENTER klavishi bosilganda yurgich keyingi qator boshiga kochadi. Bu matnda abzats tugab, yangi abzats boshlanganligini bildiradi. Chapga, ongga, yuqoriga, pastga, yonalish klavishlari mos ravishda siljitadi.
Bosh harflarni yozish uchun SHIFT klavishini bosishni unutmang. Bazan matnning biror qismini faqat bosh harflarda yozishga togri keladi. Bunday holda, odatda, CAPS LOCK klavishidan foydalaniladi. Yozayotgan matnni vaqt- vaqti bilan saqlab turish kerak boladi.
Matnli hujjatda tuzatishlar kiritish matnni tahrir qilish deyiladi.
Matnni tahrirlashda eng kop bajariladigan ish bu ortiqcha belgini ochirish yoki tushib qolgan belgini oraga joylashtirish. U quyidagicha amalga oshiriladi.
1. Yurgich ochiriladigan belgi oldiga olib kelinadi. Buning uchun yurgich harakatini boshqaruvchi klavishlardan foydalanamiz.
2. Yurgichni matnning kerakli joyiga sichqoncha yordamida
ham ornatish mumkin. Buning uchun sichqon korsatgichi matnning kerakli joyiga olib boriladi va sichqonning chap tugmasi bosiladi.
3. Yurgich kerakli joyga qoyilgach bitta yoki bir nechta belgini ochirish mumkin. Buning uchun DELETE yoki BACKSPASE klavishlari qolaniladi. Ularning ishlari turlicha.
4. BACKSPASE klavishi bilan yurgichdan chapda joylashgan belgilar ochiriladi Bazi klaviaturalarda BACKSPASE yozuvi orniga mazkur klavishga chapga yonalgan chiziq chizilgan.
5. DELETE klavishi bilan yurgichdan ongda joylashgan belgilar ochiriladi.
Matnga yangi belgilarni kiritish quyidagicha bajariladi:
1. Yurgich matnnig kerakli yeriga ornatiladi.
2. Kerakli belgilar klaviaturada teriladi.
WORD matn protsessori dasturiy taminotiga 50 dan ziyod rasmlar kirgan bolib, ulardan turli hujjatlarni bezatishda foydalanish mumkin. Joylashtirish (Vstavka) menyusidan rasm (risunok) buyrugi tanlanadi.
Ekranda rasm joylashtirish muloqat oynasi paydo boladi.
Mazkur muloqot oynasi rasmli fayllar nomlari royxatini korsatib turadi.
Ushbu royxatdan biror faylni belgilab, undagi rasm tasvirini korish mumkin. Bu kerakli rasmni tanlash uchun juda qulay. Rasm tanlangach OK tugmasi bosiladi. Hosil bolgan rasmdan nusha olish, uni ochirish va olchamlarini ozgartirish mumkin. Belgilangan rasm olchamini ozgartirish uchun sichqonchani chap tugmasi bosilgan holda qarama qarshi burchak tomonga siljitilsa, rasm kichrayadi, aksincha kattalashadi.
Ixtiyoriy jadval n ta ustun va m ta satrdan iborat. Ular oz navbatida kataklardan tashkil topadi. Jadvalning asosiy elementi - katak. Katakni oziga hos mikro hujjat deyish mumkin. Katakka matn yozish, uni formatlash, hatto rasmlar joylashtirish mumkin boladi. Unga faqatgina yangi jadval joylashtirib bolmaydi.
Jadval katagiga kiritilgan axborotlar ham jadval elementi hisoblanadi. Jadvallar quyidagi amallarni bajarishi mumkin.
- jadvalga yangi ustunlar qoshish;
- jadvalga yangi satrlar qoshish;
- jadval kataklarini birlashtirish;
- jadval kataklarini bolaklarga ajratish;
- jadval elementlarini saralash.
Таблица menyusidan вставить - таблица buyrug`i tanlanadi. Ekranda вставка таблицы muloqot oynasi paydo bo`ladi.
Avval jadval nechta ustun va satrdan iborat bolishini aniqlab olish lozim. Ustun va satrlar soni aniqlangach, jadval (tablitsa) menyusining jadval joylashtirish buyrugi tanlanadi. Hosil bolgan muloqot oynasida ustunlar va satrlar soni kiritiladi va OK tugmasi bosiladi
|
| |
