|
Mavzu: Buxgalteriya hisobining predmeti
|
| Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 1.83 Mb. | | #111175 |
Bog'liq 2-mavzu 12, 137 va 109, UMUMIY PSIXOLOGIYA 1, Uzluksiz ta`lim 1-ma`ruza, 2-ma`ruza U Ta`lim, 3, Jizzax-davlat-pedagogika-instituti, 5-mavzu, Sostav-slova-i-omografy, ABDUFATTOXOV XASAN ABDUVOHID O\'G\'LI, 16. Rasulova Nozima Ravshanovna, 1-taqriz, 3-mavzu Crm strategiya, 3-мавзу
Fan va texnologiyalar Universiteti MOLIYA VA MOLIYAVIY TEXNALOGIYALARI fakulteti
Mavzu: Buxgalteriya hisobining predmeti.
Reja.
1. Buxgalteriya hisobining predmeti.
2. Korxona, uning faoliyat kursatish shartlari.
3. Ho`jalik jarayonlari.
Buxgalteriya hisobining predmeti
Buxgalteriya hisobi korxona, tashkilot va muassasalarda yuritiladi va ijtimoiy mahsulotni takror ishlab chiqarish hisoblangan ho`jalik faoliyatini kuzatish va boshqarish uchun xizmat kiladi. Ijtimoiy mahsulotni takror ishlab chiqarish xamma sohalarni, ya`ni ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalarini xam uz ichiga oladi.
Ishlab chiqarish sohasi (moddiy ishlab chiqarish sohasi) ga moddiy boyliklarni ishlab chiqaruvchi (sanoat, kishlok ho`jaligi, ko`rilish va boshqalar) xamda moddiy boyliklarni ishlab chiqaruvchilardan istemolchilarga yetkazib berish bilan band bulgan (savdo va u mumiy ovkatlanish) tarmoklari kiradi.
Ijtimoiy mahsulotni takror ishlab chiqarish bu yerda korxonaning fondlaridan, ya`ni ishlab chiqarish faoliyati uchun zarur bulgan moddiy va pul mablag`laridan foydalanish yo`li bilan amalga oshiriladi. Mulkchilikning xar xil shakllaridagi korxonalarga zarur bulgan mablag`lar ma`lum manbalar (davlatniki-davlat resurslari hisobidan, jamoaniki pay badallari hisobidan, aksiyadorniki - aksiyadorlar resurslari hisobidan va kushma korxonalarniki - muassislarning badallari hisobidan) hisobidan shakllanadi. Ishlab chiqarish, taksimot, ayrboshlash va iste`mol jarayonlariga xizmat kilaturib, korxonalar fondlarining uzluksiz doirada aylanishini amalga oshiradi. Shuning uchun buxgalteriya hisobi bu yerda moddiy boyliklarni yaratishga yunaltirilgan ishlab chiqarish ayrboshlash jarayonidagi korxonaning fondlari (mablag`lari) ning xolatlari va ulardan foydalanishni samarali boshqarish uchun zarur bulgan axborotni shakllantiradi.
Buxgalteriya hisobining predmeti ho`jalikning ayrim uchastkalardagi ijtimoiy mexnat sarflaridir, degan da`volar xam mavjud edi. Lekin bu ta`rif xam to`g`ri emas. Eng avvalo ho`jalik faoliyati fakat mexnat sarflari bilan cheklanmaydi: ho`jalik jarayonlari, shuningdek ijtimoiy mahsulotning harakati bilan tavsiflanadi. Undan tashqari, ijtimoiy mexnat sarflari buxgalteriya hisobida bevosita umuman aks ettirilmaydi. Ular kiymat shaklida ho`jalik mablag`larining xar xil turlari va resurslarining harakati sifatida kursatiladi. Ijtimoiy mexnat sarflari ustidan bevosita kuzatuv tezkor va eng muximi, buning uchun uziga xos kursatkichlarga ega bulgan statistika hisobi tomonidan olib boriladi. Keyingi yillardagi ba`zi kitoblarda buxgalteriya hisobining predmeti ho`jalik mablag`lari va ularning harakati sifatida (yoki aksincha) ta`riflanadi. Bu asosan turli bulsa buxgalteriya hisobi yunaltirilgan va bu yerda eng muxim bulgan narsa, ya`ni mablag`lar sarflanishining maqsadga muvofikligini nazorat kilish va boshqarish uz urnini topmagan. Buxgalteriya hisobi predmetiga boshqa karashlar xam mavjud. Boshqacha qilib aytganda, buxgalteriya hisobi barcha xalq ho`jaligining rivojlanish xakida ma`lumotlar berishi kerak emish. Lekin bu xolda statistika hisobining urnini egallaydi, bu esa mutlako konunga xilofdir
Uzbekistan Respublikasining "Buxgalteriya hisobi to`g`risida" gi konuniga binoan buxgalteriya hisobi yuridik shaxe hisoblangan mulkchilikning shaklidan qat`iy nazar barcha korxonalar, tashkilotlar va muassasalar pullaniladi. Korxona xalq ho`jaligining tarkibiy unsuri (elementa) hisoblanadi va tashkiliy jixatdan aloxida ajratilgan kismini anglatadi. Ho`jalik faoliyatining xususiyatiga kura sanoat, kishlok ho`jalik savdo va boshqalarga bulinadi. Ularning xar birida muayyan ho`jalik jarayoni amalga oshiriladi va tegishli mablag`lar mavjud buladi. Xar bir korxona u yoki bu mulkchilik shakli - davlat, yakkashaxs (shaxsiy), shirkat va tezkorga tegishli buladi. Davlat mulki - davlat shaxsidagi mulkdir.
Mulkka yakkashaxsli ega bulishlik bir shaxs tomonidan yaratiladigan firma bulib u mulk egasiga shu firma ho`jalik faoliyati ustidan, uz shaxsiy manfaatlaridan qat`iy nazar, nazorat kilish imkonini beradi. Yuridik ma`noda mulkka yakka shaxsli ega bulishlik xam xususiy shaxs singari usha ho`jalik subyektidir. Uning uzi xamma foydani oladi yoki zarar ko`rish xamda barcha majburiyatlar buyicha shaxsiy mulki bilan javob beradi. Bunday firmalar Kushma shtatlardagi biznesning kupchiligini tashkil kiladi, lekin u, odatda mayda biznesdir.
SHerikchilik (shirkatlar) uz kobiliyatlari va resurslarini birlashtiradigan ikki yoki undan kuprok mulk egalari tomonidan hosil kilingan firmadir. Bunda kompaniyachilar va shirkatning foydasi yoki zararini oldindan kelishilgan koidaga kura uzaro bulishadilar. Xar kanday katnashuvchi uzining xissasini boshqa tomonga topshirishi mumkin va zarur bulganda, xar birining shaxsiy mulki shirkatning majburiyatlarini" tulash uchuy olib kuyilishi mumkin. Ba`zi xollarda mulkchilarning biri yoki bir nechtasi uzlarining majburiyatlarini cheklashlari mumkin (masalan, firmaning ustav kapitaliga kilingan xissa badallarining xajmi bilan), lekin xech bulmaganda, ulardan biri shirkatning barcha majburiyatlari buyicha cheklanmagan javobgarlikni uz zimmalariga olishi kerak.
|
| |
