1- Mavzu: Bulutli hisoblash (Cloud computing): asosiy tushunchalar.
Reja:
1. Bulutli hisoblash (Cloud computing): asosiy tushunchalar.
2. Bulutli hisoblashning asosiy bo‘limlari.
1. Bulutli hisoblash (Cloud computing): asosiy tushunchalar.
Bulutli hisoblash nima?
Bulutli hisoblash - elektron hisoblash xizmatlarini
komputer tarmoqlari
orqali yetkazib berishni nazarda tutadi.
Asosiy bo‘limlari:
Bulutli hisoblash xizmati asosan 3 xil modelga koʻrsatiladi:
1. infrastruktura xizmati (iglizcha Infrastructure as a Service),
2. platforma xizmati (iglizcha Platform as a Service)
3.dasturiy vosita xizmati (iglizcha Software as a Service).
Bulutli texnologiyalar - bu Internet-foydalanuvchiga Internet-xizmat sifatida
kompyuter resurslari taqdim etiladigan ma’lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari.
"Bulut" so‘zi bu erda barcha texnik tafsilotlarni yashiradigan murakkab
infratuzilmani ifodalovchi metafora sifatida mavjud. Bulutli hisoblash ma’lumotlarni qayta
ishlash texnologiyasidir, unda foydalanuvchiga Internet xizmati sifatida kompyuter
resurslari va imkoniyatlari taqdim etiladi. Foydalanuvchi o‘z ma’lumotlariga
kirish
huquqiga ega, ammo uni boshqarolmaydi va infratuzilma, operatsion tizim va o‘zi
ishlayotgan dasturiy ta’minot haqida qayg‘urmasligi kerak. “Bulut” atamasi kompyuter
tarmog‘I diagrammasidagi Internet tasviriga asoslangan metafora sifatida yoki barcha
texnik tafsilotlar yashiringan murakkab infratuzilma tasviri sifatida ishlatiladi. 2008 yilda
nashr qilingan IEEE hujjatiga ko‘ra, “Bulutli hisoblash” bu 1icrosof bo‘lib, unda ma’lumot
Internet serverlarida doimiy ravishda saqlanadi va mijoz tomonidan vaqtincha saqlanadi,
masalan, shaxsiy kompyuterlarda, o‘yin
pristavkalari, noutbuklar, smartfonlarda va
hokazo. Bulutli ma’lumotlarni kontseptsiya sifatida qayta ishlash quyidagilarni o‘z ichiga
oladi:
1) xizmat sifatida infratuzilma
2) xizmat sifatida 1icrosof
3) dastur sifatida xizmat sifatida
4) ma’lumotlar xizmat sifatida
5) xizmat sifatida ish joyi
Internetning foydalanuvchilarga ma’lumotlarni qayta ishlashga bo‘lgan ehtiyojlarini
qondira olishiga umumiy ishonch mavjud bo‘lgan boshqa texnologik tendentsiyalar.
Bulutli texnologiyalar uchun eng muhim xususiyat foydalanuvchilarning Internet-
manbalarini notekis talab qilishidir. Ushbu notekislikni bartaraf etish uchun yana bir oraliq
qatlam qo‘llaniladi:
1. Bulutli hisoblash – bu turli xil xizmatlarni Internet orqali etkazib berish. Ushbu
manbalarga ma’lumotlar saqlash, serverlar, ma’lumotlar
bazalari, tarmoq va dasturiy
ta’minot kabi vositalar va ilovalar kiradi.
2. Fayllarni shaxsiy qattiq diskda yoki mahalliy saqlash moslamasida saqlash
o‘rniga, bulutga asoslangan saqlash ularni uzoqdagi ma’lumotlar bazasiga saqlash
imkonini beradi. Elektron qurilma Internetga kirish huquqiga ega ekan, u ma’lumotlarga
va uni ishlatish uchun dasturiy ta’minotlarga ega.
Bulutli hisoblash odamlar va korxonalar uchun mashhur bo‘lgan variant bo‘lib,
xarajatlarni tejash, samaradorlikni oshirish, tezkorlik va samaradorlik, ishlash va xavfsizlik
kabi bir qancha sabablarga ko‘ra.
Bulutli hisoblash haqida tushuncha
Bulutli hisoblash shunday nomlanadi, kirish mumkin bo‘lgan ma’lumot bulut yoki
virtual bo‘shliqda masofadan turib topiladi. Bulutli xizmatlarni taqdim etadigan
kompaniyalar foydalanuvchilarga fayllar va dasturlarni masofaviy
serverlarda saqlashga
imkon beradi va keyin Internet orqali barcha ma’lumotlarga kirishadi. Bu shuni
anglatadiki, foydalanuvchiga masofadan turib ishlashga imkon berib, unga kirish uchun
ma’lum bir joyda bo‘lish talab qilinmaydi.
Bulutli hisoblash Internetda boshqariladigan uchinchi tomon xizmatlari sifatida
mavjud bo‘lgan apparat va dasturiy ta’minot resurslaridan iborat. Ushbu xizmatlar ilg‘or
dasturiy ta’minot dasturlari va server kompyuterlarning yuqori
darajali tarmoqlariga
tayanadi.
Malumotlarni bulutli omborlarda saqlash
Eng mashhur bulutli omborlar ro‘yxatiga quyidagilar kiradi: Dropbox,
cloud@mail.ru, Yandex.Disk, Box, 2icrosoft OneDrive, Google Drive, iCloud va
boshqalar.
Bulutli ma’lumotlarni saqlash GOOGLE DRIVE Google disk –
foydalanuvchilarga ma’lumotlarini bulutdagi serverlarda saqlash va Internetdagi boshqa
foydalanuvchilar bilan bo‘lishish imkonini beradigan mashhur bulutli ma’lumotlar ombori.
OneDrive – 2014 yil fevral oyida qayta nomlangan Microsoft SkyDrive, fayllarni
almashish funktsiyalari bilan bulutga asoslangan onlayn fayllarni saqlash xizmati.
SkyDrive 2007 yil avgust oyida Microsoft tomonidan yaratilgan.
Endi OneDrive bulutli
omborxonalardan biri hisoblanadi.
Dropbox- foydalanuvchilarga ma’lumotlarini bulutdagi serverlarda saqlash va
Internetdagi boshqa foydalanuvchilar bilan bo‘lishish imkonini beradigan bulutli
ma’lumotlarni saqlash. Uning ishi ma’lumotlarni sinxronlashtirishga asoslangan.
Yandex.Disk Yandeksning bepul bulutli xizmati bu foydalanuvchilarga
ma’lumotlarini bulutdagi serverlarda saqlash va Internetdagi boshqa foydalanuvchilarga
uzatish imkonini beradi.
Bitcasa – ma’lumotlarning cheksiz miqdorini saqlashga
imkon beradigan bulutli
ma’lumotlarni saqlash. 2013 yilda kutilgan versiya beta-versiyadan chiqdi. Bitcasa
Mastercard, VeriSign, Classmates.com va Mozy-ning sobiq xodimlari tomonidan tashkil
etilgan.
Nazorat uchun savollar?
1. Bulutli hisoblash nima?
2. Bulutli hisoblash haqida tushunchangiz?
3. Malumotlarni bulutli omborlarda saqlash qanday bo‘ladi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Gulyamov, S.S. va b. (2019). Raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari. -
T.Iqtisod-Moliya. 396 b.2. Nunez, A. iCanCloud: A Flexible and Scalable Cloud
Infrastructure Simulator / A.
2. Nunez // J. Grid Comput. 2012. - Germany: Springer, 2012. -Vol. 10.-P. 185209.
3. Buyya, R. GridSim: a toolkit for the modeling and
simulation of distributed
resource management and scheduling for Grid computing / R. Buyya, M. Murshed /
Concurr. Comput. Pract. Exp. - USA: Wiley, 2002. - Vol. 14. - No 13-15. P. 1175-1220.
4. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii
5. https://shongames.ru/uz/network/osnovnymi-preimushchestvami ispolzovaniya-
oblachnyh-tehnologii-yavlyayutsya/
6. https://en.wikipedia.org/wiki/Analytic_hierarchy_process
7. Furht B. Escalante A. Handbook of cloud computing. Boston, USA: Springer US;
2010. p. 22–3.
8. Calheiros, R.N. CloudSim: A Novel Framework for Modeling and Simulation of
Cloud Computing Infrastructures and Services./ R.N. Calheiros. Eprint: Australia, 2009.
