O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat Universiteti mexanika-matemateka fakultiteti Axborotlashtirish texnalogiyalari kafedrasi
“Tizimli va amaliy dasturlash” fanidan
5480100 – Amaliy matemateka va informatika ta’lim yo’nalishi,
3-kurs talabalari uchun
Ma’ruzalar manti
Mualliflar: dots. Qobilov S. S.
k.o’q. Samatov J. A.
Samarqand – 2011
Ma’ruza № 1
Mavzu: Kirish. Programma ta’minoti strukturasi
Reja:
1. EHM arxitekturasi va programma ta’minoti.
2. Tizimli va amaliy programma ta’minoti.
3. Sistemaviy programmalash.
4. Mashina, operatsion tizim va vositalar.
Tayanch iboralar: Hisoblash tizimi, arxitektura, programma
ta’minoti, platforma, kontroller, tizimli programma, operatsion sistema.
Ma’ruza bayoni.
Sistemaviy programma taminoti strukturasi.
Programmalashtirish – bu ma’lumotlarni qayta ishlashni tashkil qilish jarayoni bo’lib programma tuzish ,u bilan bog’liq bo’lgan ma’lumotlar strukturasini tasvir-lash kodlashtirishni o’z ichiga oladi.Programma esa komandalarning tartiblangan ketma-ketligi bo’lib konkret masalaning yechim algaritmini tasviridir yoki boshqa-cha qilib aytganda pragramma pragrammalash tilining konstruksiyalari ketma-ket-ligidir.Har bir programma hisoblash tizimi muhitida bajariladi.
Hisoblash sistemasi (HS) yoki tuzimi ikkita bir-biriga bog’liq bo’lgan, ajralmas qismlardan iborat, yani quydagi sxema yordamida ko’rsatish mumkin.
Bu yerda AB – aparat vositalari
(hardware) va PT – programma taminoti
(software).Hisoblash sistemasining har
bir kompanentasini yaratishning usuli vosita va texnalogiyalari mavjud.
Aparat vositalarini tahlil qilishda tizim
arxitekturasini bilish kerak.Arxitektura so’zi EHM ,hisoblash sistemasi yoki programma taminotiga nisbatan tizimni umumiy mantiqiy tuzilishi , ma’lumotlarni kodlash, texnik vositalar va programmalar majmui, ularning o’zaro hamkorligi , xususiyatlari va qo’llash pirinsiplarini bildiradi.Jahondagi ShEHM parkini 85-87% tashkil qiluvchi IBM PCga o’rindosh kompyuterlarni arxitekturasini qarasak uning umumiy ko’rinishi quydagichadir
Bu yerda OX – operativ xotira QDQ – qattiq disk qurulmasi, YUDQ – yumshoq disk qurulmasi.Kontroller maxsus protsessor bo’lib tashqi qurulmalarni bobqarish uchun ishlatiladi.Shuning natijasida markaziy (bosh) protsessor quril-malarini boshqarishdan ozod bo’ladi.
Maskur fanni o’rganish jarayonida biz asosan programma taminoti,uning turlari, tashkil qilish usuli, vosita va texnalogiyalari bilan tanishamiz. Programma taminoti ikki turga bo’linadi – sistemaviy va amaliy programma taminoti.
SPT – sistemaviy,
APT – amaliy programma taminotlari
Bularning har biri o’z navbatida bir nechta
bo’laklardan iborat.Masalan,
Bu yerda OS – operatsion sistema (tizim), PS – programmalash tizimi, KDP – kontrol va diagnostika (tashhis) programmalari.APP – amaliy programmalar paketi, SPK – standart programmalar ko’mplekisi, FPT – foydalanuvchi tamonidan muayyan masalalarni yechish uchun tashkil qilngan programmalar.
Har bir taminot turiga o’ziga xos usullar, programmalash texnalogiyalari mos keladi. Sistemaviy programmalash – bu umumiy programma taminotini yaratish jarayoni bo’lib OS, programmalash sistemalari, boshqaruvchi va tekshiruvchi (tashhislovchi) programmalarni tuzishga asosiy etibor beradi.Amaliy programmalash amaliy (tadbiqiy) programmalarni tuzish va taxlashga (atladka) mo’ljallangandir.
Tizimli programmalash usul, texnologiya va vositalari haqida gapirsak u holda texnalogiyalardan modulli va strukturali programmalash, klassik va hozirgi zamon vizual dasturlash paradigmalari, vositalardan esa o’ya yuqori dasturlash tillari, mashina va mashinaga mo’ljallangan tillar, assemblerlar ham ishlatiladi.
Umuman olganda OS, mashina va programma inustrumental vositalari va taminoti orasidagi aylanali diagramma yordamida tasvirlah mumkin.
| 