O’zbekiston respublikasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI

Ta’lim sohasi: 140000- Tabiiy fanlar

Bakalavriat ta’lim yo’nalishi: 5140500- Kimyo

NAMANGAN – 2019

Fanning ishchi o’quv dasturi O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirining 20__ yil «_____» – __________dagi _____ – sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan namunaviy fan dasturi asosida tuzilgan.

Fanning ishchi o’quv dasturi Kimyo kafedrasining 2019 yil ___ - avgustdagi 1– sonli yig’ilishida muhokamadan o’tgan va fakultet Kengashida ko’rib chiqish uchun tavsiya etilgan.

Ishchi o’quv dastur Tabiiy fanlar fakultetining 2019-yil ___-avgustdagi 1 – sonli Kengashida ko’rib chiqilgan va foydalanishga tavsiya etilgan.

Fakultet Kengashi raisi: A.A. Nazarov

“Kimyoviy texnologiya” fani ixtisoslik fanlar blokiga kiritilgan kurs hisoblanib, 3- va 4-kurslarda o’kitilishi maqsadga muvofiq. “Kimyoviy texnologiya” fani gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar turkumiga kiradi.

Ushbu maqsadga erishish uchun fan talabalarni nazariy bilimlar, amaliy ko’nikmalar, kimyo sanoatida turli mahsulotlar ishlab chiqarish va bunda boradigan jarayonlarga uslubiy yondashuv hamda ilmiy dunyoqarashini shakllantirish vazifalarini bajaradi.

kimyoviy texnologik jarayonlar, kimyo sanoatida ishlatiladigan asbob- uskunalar, kimyoviy reaktorlar, xom ashyoni boyitish usullari, mineral moddalar chiqarish, qora va rangli metallar ishlab chiqarish, silikat mteriallarni ishlab chiqarish, yoqilg’ini qayta ishlash usullari, yoqilgilarni qayta ishlash texnologiyasi, organik va polimer materiallar ishlab chiqarish texnologiyalarini xaqidagi tasavvurga ega bo’lishi;

maxalliy xomashyoni ishlatish tendentsiyalari va uni kompleks ishlatish, Uzbekistondagi xom ashyo turlari va ularning asosidagi ishlab chiqarishlar, kimyoviy ishlab chiqarishda suvni tayyorlash, mineral kislota, tuzlar va o’g’itlar ishlab chiqarish; elektorkimyoviy jarayonlar, sanoatda organik va yuqori molekulyar birikmalar sintez kilish usullarini bilishi va ulardan foydalana olishi;

xom-ashyoni flotatsiya usulida boyitish; reaktorlarni taqkoslash, tanlash va modellash, yokilg’i xossalarini o’rganish; buyumlarni elektrokimyoviy usullar bilan koplash ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak.

1. 
   Kimyo sanoati fanining maqsad va vazifalari.
   
2. 
   Kimyo sanoatining rivojlanish tarixi.
   
3. 
   Kimyoviy texnologiyaning rivojiga xissa ko’shgan olimlar va muhim ixtirolar. Xozirda dunyo kimyoviy sanoati va uning rivojlanish istikbollari.
   
4. 
   O’zbekistonda kimyo sanoatining paydo bo’lishi, rivojlanish tarixi va istikbollari.
   
5. 
   Kimyoviy texnologiyaning asosiy tushunchalari. Kimyoviy texnologik sistema. Kimyoviy ishlab chiqarishning asosiy ko’rsatkichlari.
   
6. 
   Kimyoviy texnologik jarayonlar. Mexanik jarayonlar. Gidromexanik jarayonlar. Issiklik jarayonlari (Issikdik almashynuv jarayonlari). Massaalmashinuv jarayonlari. Kimyoviy jarayonlar
   
7. 
   Issiklik uzatish usullari. Issiklik uzatish asoslari. Issiklik tashuvchilar. Issiklik almashinish qurilmalari. Gidromexanik jarayonlar. Gidromexanikaning asosiy konunlari. Gidromexaniq qurilmalar. Nasoslar va kompressorlar, ularning tuzilishi va ishlash printsipi.
   
8. 
   Absorbtsiya jarayonlari.
   
9. 
   Haydash va rektifikatsiya jarayonlari. Ekstraktsiya (suyukliklarni) jarayonlari. Adsorbtsiya jarayonlari. Ionalmashinuv jarayonlari. Eritib ekstraktsiya qilish jarayonlari.
   
10. 
    Quritish jarayonlari. Kristallash jarayoni. Membrana jarayonlari. Massaalmashinuv jarayonlarida ishlatiladigan asbob uskuna va qurilmalar.
    
11. 
    Kimyo sanoatida ishlatiladigan kimyoviy reaktorlar. Ularning sinflanishi, tuzilishi va ishlap printsiplari. Kimyo sanoatida kataliz. Katalizatorlar, ularga qo’yiladigan talablar va ularni tayyorlash. Promotorlar. Kontakt qurilmalari. Katalizator zaharlari.
    
12. 
    Tabiiy xom ashyo, sinflanishi, turlari va manbalari.
    
13. 
    Xom ashyoni boyitish usullari. Qattiq, suyuq va gazeimon xom ashyoni boyitish usullari.
    
14. 
    Xom ashyoni boyitishning mexanik, termik, elektromagnit va fizik-kimyoviy usullari.
    
15. 
    Flotatsiya, uning nazariy asoslari va amalga oshirish texnologiyasi. Xom ashyoni kompleks ishlatilishi.
    
16. 
    Tabiiy suvlarning manbalari va tavsiflari.
    
17. 
    Suv sifatining asosiy ko’rsatkichlari: tinikligi, rangi, hidi, mazasi, qattiqligi, umumiy tuz mikdori, oksidlanuvchanligi, reaktsiyalari.
    
18. 
    Suvni sanoatda ishlatish uchun tayyorlash. Suvning qayta ishlashning mexanik, fizikaviy, fizik-kimyoviy, termin, kimyoviy va biokimyoviy usullari. Suvni qattikligini kimyoviy usullar yordamida yo’kotish. Ionalmashuv jarayonlarni suvlarni yumshatish va tuzsizlantirish jarayonlarida qo’llanilishi.
    
19. 
    Sanoat oqava suvlari va ularni tozalash. Ichimlik suvini tayyorlash. Sanoatda energiya, uning ahamiyati va man’balari.
    
20. 
    Sulfat kislotasining xossalari va ishlatilish sohalari. Sanoatda sulfat kislota ishlab chiqarish texnologiyasi. Sulfat kislota ishlab chiqarishning asosiy bosqichlari. Xom ashyodan SO2 olish. S0₂ qo’shimchalardan tozalash. S0₂ ni SO3 ga kontaktli oksidlash. Kontakt apparatining tuzilishi va ishlash printsipi. S0₃ adsorbtsiyasi.
    
21. 
    Erkin azotni boglash usullari. Azov va vodorod xom ashyosidan kontaktli usulda ammiak sintezi texnologiyasi.
    
22. 
    Ammiak ishlab chiqarish jarayonining fizik-kimyoviy asoslari. Azot-vodorod aralashmasini tayyorlash va uni tozalash. O’rta bosimda ammiak sintezi texnologiyasi. Ammiak sintezi minorasining tuzilishi va ishlash printsipi.
    
23. 
    Nitrat kislotasining xossalari va ishlatilish sohalari.
    
24. 
    Sanoatda nitrat kislotasi ishlab chiqarish usullari. Suyultirilgan nitrat kislota ishlab chiqarish texnologiyasi.
    
25. 
    Suyultirilgan nitrat kislota ishlab chiqarishning asosiy bosqichlari. Suyultirilgan nitrat kislotani kontsentralash. Bevosita kontsentrlangan nitrat kislota ishlab chiqarish. Ma’danli o’g’itlar.
    
26. 
    Ma’danli o’g’itlarning turlari, sinflanishi va ishlatilishi. Uzbekistonda ma’danli o’g’itlar ishlab chiqarish.
    
27. 
    Sirt faol moddalar fizik-kimyoviy xossalari. Sintetik yuvuvchi vositalarning kimyosi va texnologiyasi. Yuvuvchi vositalar tarkibi, va ularni ishlab chiqarish texnologiyalari.
    
28. 
    Sovunlar ishlab chiqarish texnologiyalari. Yuvish kukunlari va boshqa yuvuvchi vositalar ishlab chiqarish texnologiyalari.
    
29. 
    Silikat materiallarning umumiy xossalari, turlari, sinflanishi va ishlatilish sohalari. Shisha, shisha maxsulotlarining sinflanishi, shisha turlari va tarkibi. Shisha ishlab chiqarish asosiy xom ashyosi va yordamchi materiallar. Shisha pishirish pechlari. Sanoatda listli shisha ishlab chiqarish texnologiyasi. Shisha pishirishning asosiy bosqichlari. Furko va Float usullari. Shishaga shakl berish usullari. Sitallar, ularning xossalari va olinishi.
    
30. 
    Boglovchi materiallar.
    
31. 
    Sement, uning xossalari, turlari. Sanoatda tsement ishlab chiqarish usullari. Portlandtsement ishlab chiqarishning texnologik sxemalari. Xo’l, kuruk va kombinirlangan usulda portlandtsement klikeri ishlab chiqarish. Klinker olish pechining tuzilishi va unda boradigan jarayonlar. Sement massasining kotishi.
    
32. 
    Xavoda qotuvchi boglovchi materiallar ishlab chiqarish texnologiyalari.
    
33. 
    Keramik materiallar. Chinni va fayans ishlab chiqarish texnologiyalari. Olovbardosh materiallar, ularning turlari, xossalari va ishlatilishi.
    
34. 
    Elektrolizning fizikaviy-kimyoviy asoslari. Osh tuzi eritmasiining elektrolizi, kaustik sodasi va xlor ishlab chiqarish. Elektroliz maxsulotlarining ishlatilish sohalari. Sanoatda kaustik soda ishlab chiqarish. Kaustik sodasini diafragmali, simob katodli va membranali usullarda ishlab chiqarish texnologiyalari. Sanoatda elektrokimyoviy usulda alyuminiy metali ishlab chiqarish. Alyuminiy ishlab chiqarish xom ashyosi va uni boyitish. Alyuminiy ishlab chiqarishning texnologik sxemasi.
    
35. 
    Metallarning xossalari va sinflanishi. Metallurgik jarayonlar. Metall rudalar. Rudalardan metallarni qaytarishning fizik-kimyoviy asoslari. Qora metallar. Temir va uning qotishmalarini xossalari. Temir rudalari. Qora metallar ishlab chiqarishning umumiy sxemasi. Cho’yan ishlab chiqarish, cho’yanning xossalari va ishlatilish sohalari. Cho’yan ishlab chiqarish xom ashyosi. Domna pechi, uning tuzilishi va unda boradigan asosiy jarayonlar. Domna jarayonining texnologik sxemasi.
    
36. 
    Po’lat, uning xossalari, tarkibi va turlari. Po’lat olishning mohiyati. Kislorodli konvertorda po’lat quyish. Elektr pechlarda po’lat quyish. Marten pechlarida po’lat quyish. Po’latni legirlash, legirlovchi elementlar. Legirlangan po’lat, uning xossalari va ishlatilish sohalari.
    
37. 
    Rangli metallar ishlab chiqarish asoslari.
    
38. 
    Gidrometallaurgiya va pirometallurgiya usullari yordamida rangli metallar ishlab chiqarish. Mis, rux va boshka rangli metallar ishlab chiqarish texnologiyalari. Uzbekistan metallurgiya sanoati. Uzbekistonda rangli metallar ishlab chiqarish.
    
39. 
    Yoqilg’i, uning turlari va sinflanishi. Yoqilgi xom ashyosining kelib chiqishi. Yokilg’i mahsulotlarining asosiy ko’rsatkichlari: tarkibi, yonish issikligi va boshqalar. Yokilg’ini qayta ishlash usullari.
    
40. 
    Suyuq yoqilg’ini qayta ishlash. Neft, uning tarkibi. Neft asosidagi mahsulotlar. Neftni qayta ishlash printsipi. Neftni qayta ishlashga tayyorlash. Neftni to’g’ridan- to’gri haydash yo’li bilan tarkibiy qismlarga ajratish. Neftni atmosfera bosimida va vakuumda rektifikatsiya qilish va neft fraktsiyalari. Rektifikatsiya minoralari.
    
41. 
    Neft mahsulotlari, ularning xossalari va ularni sifatini oshirish. Neftni termik va katalitik krekinglash.
    
42. 
    Neftni termik va katalitik qayta ishlash mahsulotlari. Neftni qayta ishlashda ishlatiladigan katalizatorlar va uskunalar. Katalitik reforming. Motor yoqilg’ilarining oktan va tsetan soni, unga ta’sir kiluvchi omillar. Neft maxsulotlarini tozalash. O’zbekistonda neftni qayta ishlash.
    
43. 
    Qattiq yoqilgilar. Sanoatda qattiq yoqilg’ilarni qayta ishlash usulari. Ko’mir, uning turlari tarkibi va hossalari.
    
44. 
    Toshko’mirni kokslash texnologiyasi. Kokslash batareyalarining tuzilishi va ishlash printsipi. Kokslash mahsulotlari va ularni ajratish. Koks gazini qayta ishlash texnologiyasi. Ko’mirni yarimkokslash texnologiyasi.
    
45. 
    Organik sintez texnologiyalari.
    
46. 
    Organik moddalar sintezida ishlatiladigan xom ashyolar.
    
47. 
    Organik sintez texnologiyalarining asosiy jarayonlari va qonuniyatlari.
    
48. 
    Sanoatda sintez-gazdan metil spirti ishlab chiqarish texnologiyasi. Sanoatda etil spirti ishlab chiqarish usullari. Etilendan gidratatsiya yo’li bilan etanol sintez kilish texnologiyasi.
    
49. 
    Polimerlar va polimer materiallar, ularning o’ziga xos xossalari va ishlatilish sohalari. Sanoatda polimerlarni olish usullari. Bolokda, suspenziyada, emulsiyada, erituvchida va boshka usullar yordamida polimerlar sintez kilish.
    
50. 
    Ko’p tonnajli polimerlar ishlab chiqarish. Kauchuk va rezina mahsulotlari ishlab chiqarish texnologiyalari.
    

1. Kattaev N., Ixtiyorova G., Muxamediev M, Mirzoxidov X. Kimyoviy texnologiya. Uzbekistan faylasuflar milliy jamiyati nashriyoti. Toshkent, 2012. 400 bet.

2. Jess A., Wasserscheid R. Chemical Technology. 2013 Wiley-VCh Verlag & So. KGaA, Boschstr. 12, 69469 Weinheim, Germany. P.850.
Qo’shimcha adabiyotlar

1. Obщaya ximicheskaya texnologiya (pod.red. I.P. Muxlyonova). V 2-ch M.: Vыssh.shk. 1985, 312 bet.

2. Tixvinskaya M.Yu., Volыnskiy V.S. Praktikum po ximicheskoy texnologii. M.: Prosveщenie, 1984, 160 bet

3. Grigorev A.P., Fedotova O.D. Laboratornыy praktikum po texnologii plasticheskix mass. M.: Vыs.shk. 1977, 4.1. — 248 str; 4.2. -235 str.

4. Klyuchnikov M.K. IIrakticheskie zanyatiya po ximicheskoy texnologii. M.: Prosveщenie, 1978, 224 str.

5. Vixrev V.F., Shkrob M.S. Vodopodgotovka. M.: Energiya, 1973, 416 str

6. Ismatov F.M. Ximicheskaya texnologiya neorganicheskix metallov. Tashkent: O’qiguvchi, 2003, 325 str.

7. Kutepov L.M., Bondareva T.I., Berengarten M.G. Obщaya ximicheskaya texnologiya. M.: Vыssh.shk., 1990, 520 str

8. Mipdlip S.S. Texnologiya proizvodstva polimerov i plasticheskix mass na ix osnove. M.: Ximiya, 1973, 231 str

9. Osnovы ximicheskoy texnologii (Pod.red. Amelina A.G.). M.: Ximiya, 1977, 400 str.

10. Z.Salimov. «Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va qurilmalari». 1,2-jild, Toshkent, «O’zbekiston», 1994 y.

11. Z.Salimov, I.To’ychiev. Ximiyaviy texnologiya protsesslari va apparatlari. T., «O’qituvchi», 1987.

12. P.G.Romankov i dr. «Protsessы i apparatы ximicheskoy texnologii». Leningrad, «Ximiya», 1989.

Veb saytlar:

1. 
   Joriy nazorat. Laboratoriya mashg’ulot topshiriqlarini to`la sifatli bajargan talabaga belgilangan balning 86%-100%gacha beriladi, agar to`la bo`lmasa bajarish darajasiga qarab belgilangan balning 71%-85%gacha, undan past bajarilgan ishga esa belgilangan balning 55%-70% gacha beriladi.
   

2. 
   Amaliy mashg’ulotlar topshiriqlarini to`la mustaqil bajargan va nazariyani amalda qo`llay oladigan talabaga belgilangan balning 86%-100%gacha beriladi, agar nazariy o’zlashtirilsa, lekin amalda qo’llay olmasa bajarish darajasiga qarab belgilangan balning 55%-85% gacha beriladi.
   

3. 
   *TMIlarida hajmi va sifatiga qarab 2,7 dan 5 ballgacha berilishi mumkin (topshiriqlar to`liq va sifatli, ijodiy tarzda bajarilgan– 4,4–5 ball, me`yor talablari darajasida–4,3–3,5 ball, o`rta darajada –2,7 – 3,4 ball).
   

2.1. Oraliq nazorat og’zaki tarzda o`tkazilib, undan 3 ta savolga javob berishi so`raladi. Har bir savol- 10,0 ballgacha baholanadi.

• 
  agar savol mohiyati to`la ochilgan, javoblari to`liq,aniq va ijodiy fikrlari bo`lsa 8,6 – 10,0 ball;
  
• 
  savolning mohiyati umumiy ochilgan asosiy faktlar to`g’ri bayon etilgan bo`lsa- 7,1 – 8,5 ball;
  
• 
  savolga umumiy tarzda javob berilgan, ammo ayrim kamchiliklari bo`lsa 7,0 – 5,5 ball;
  

3.1. Yakuniy nazoratda talaba 3 ta savolga javob berishi lozim.

• 
  har bir yozma savolga 10 ball ajratiladi.
  
• 
  agar savol mohiyati to`la ochilgan bo`lib, mavzu bo`yicha talabaning tanqidiy nuqtai
  

• 
  savol mohiyati to`la ochilgan, asosiy faktlar to`g’ri bayon qilgan bo`lsa – 8,2 –8,8 ball;
  
• 
  savolga to`g’ri javob berilgan, lekin ayrim kamchiliklari bor bo`lsa – 7,0 – 8,0 ball;
  
• 
  berilgan savolda javoblar umumiy va kamchiliklar ko`proq bo`lsa – 5,5 - 7,0 ball beriladi.