|
Reja: 1 O`zbekiston Respublikasida jarroxlik faninig tarixi va uning asoschisi
|
| Sana | 17.11.2023 | | Hajmi | 64 Kb. | | #100629 |
Bog'liq Jarrohlik haqida tushuncha Aseptika va antiseptika 74 - variant, ТАЪЛИМНИНГ ЯНГИ ТИЗИМИ, REFERAT - Iqtisodiy taxlil fanining predmeti va usullari, Bozor iqtisodiyoti modellari, (RUZMATOVA DURDONA) Methods of foreign language teaching, алока хати 2022, Sanoat korxonasi rentabelligini oshirishni asosiy omillari, taklifnoma majlis, HAND TOOLS, DORI, Axborot-Komunikatsiya texnologiyalarining roli va ahamiyati Reja, DALOLATNOMA Мехнат МФЙ, 3-mavzu avtomobillarda yo‘lovchilarni tashishni boshqarish-fayllar.org, 601858, wcms 484722
Jarrohlik haqida tushuncha Aseptika va antiseptika
Reja:
1) O`zbekiston Respublikasida jarroxlik faninig tarixi va uning asoschisi.
2) Aseptika haqida ma`lumot.
3) Sterealizatsiyaning usullari.
4) Antiseptika va uning turlari.
5) Antiseptik vositalar haqida tushuncha.
“Xirurgiya’’(Jarroxlik) so`zi qo`lda bajarish, hunar mohirlik degan ma`noni bildiradi. Hozirgi kunda xirurgiya deganda bemorlaqrni konservativ va operatsiya usulida davolash tushuniladi. Hozirgi zamon xirurgiyasida faqat mexanik ta`sir k`orsatish vositalaridan emas, balki fizik, kimyoviy, biologik va tibbiyotninig nazariy fanlari (anatomiya, fiziologiya, biologiya, mikrobiologi -ya,immunologya, farmokoliya) ning eng yangi yutuqlariga asoslangan turli boshqa usullardan foydalaniladi.
Xirurgik operatsiya ko`p hollarda nihoyatda murakkab bo`ladi va u o`z ichiga faqat davolanishniga emas, balki selektiv diagnostikani ham qamrab oladi. Operatsiyalar paytida murakkab apparaturalardan foydalaniladi, ko`pincha ultratovush va lazer, magnit maydoni va mikrooptika, radiaktiv izotoplar va bo`yoq, kontrast moddalarni eritish bilan bir qatorda sun`iy qon aylanishi va gemodializ, gemosorbsiya va plazmoferez ususllari qo`llaniladi.
Yunonistonning ulug` shoiri Gomer: “bitta mohir shifokor ko`p sonli jangchilardan ustun turadi”-, deb yozgan edi.
Eramizgacha bo`lgan kuxna 5 asrda Yunonistonning atoqli olimi Gippokrat ilmiy tibbiyotga va xirurgiyaga asos solgan. u yirirgli jarohatlarni davolash, qon to`xtatish usullarini ishlab chiqdi, operatsiyaga tayyorgarlik ko`rishga ozodallikka qat`iy rioya qilish, toza yomg`ir suvini ishlatishni tavsiya etadi. Suyak sinishlarni davolashda u shinalar, taxtakach ishlatadi, massaj, gimnastikani joriy etadi.
Eramizning 2 asrida yashagan Galen o`zidan boy ilmiy meros qoldirdi. U fiziologiya, anatomiya, amaliy xirrurgiya doir talaydigan qimmatli ma`lumotlar qoldirdi.
Buxorolik buyuk olim va vrach 100 dan ortiq ilmiy asarlar muallifi Abu Ali ibn Sino (980-1037) xirurgiyaninig rivojlanishiga katta hissa qo`shgan. Uning “Tib qonunlari” “Kitob-ash shifo” kabi olamshumul asarlari alohida diqqatga sazovordir. Sharq tabobatinnig ilmiy asoschilaridan biri bol`gan Abu Ali ibn Sino o`zininig ‘Tib qonunlari” kitobida og`riq va va og`riqsizlantirish, shikastlanishlar, yiringli, yallig`lanish jarayonlari soxasida o`zininf chuqur bilimlarini namoyish eta olgan.
Tibbiyot tarixi bilimdoni olim V.D Petrovning e`rirof etishicha, “ Tib qonunlari” o`z davrida odamnig odamning soh`ligiga va kasallikalariga taaliqli bilimlarni tol`a to`kis o`ziga qamrab olgan butn bir tibbiy qomusdir,- deb ta`riflangan.
Turkistonda 1 davolash muassasasi 1861 yilda Toshkentda ochilgan harbiy lazaret edi. 1872 yilda Samarqandda 20 o`rinli shahar kasalxonasi ochilgan. 1903 yilning 15 aprelida Toshkentda Qizil Krestninig xirurgik kasalxonasida, 1906 yilda esa Toshkent shahar kasalxonasi qoshida xirurgik bo`lim tashkil etilgan. 1917 yilninih sentyabrida hukumat dekreti b`oyicha Turkiston universiteti tarkibida tashkil qilingan tibbiyot fakulteti O`rta Osiyoda oluy tibbiy ta`limning vujudga kelishiga zamin xozirladi. 1930-40 yillarda Samarqandda, keyinchalik Andijon, Buxoro va Nukusda tibbiyot oliy uquv yurtlari tashkil etilgan. O`1zbekiston respublikasi xirurgiyasininig rivojiga katta xissa qo`shgan professorlar: M.Ostrov, I. Orlov, S. Ma`sudov, L, Vasilenko, P. Sitrovskiy, K. Tagirov A. Sulaymonov, M. Shamsiyev S. Raximov, V. Avakov va boshqalar....
ASEPTIKA xaqida ma`lumot.
Aseptika deb, operatsion jaroxatga mikroblar tushishininig oldini olishninig ta`minlaydigan tadbirlar kompleksiga aytiladi. Shu maqsadda tashkiliy tadbirlar, fizik omillar, ayrim antiseptik va kimyoviy prepetarlardan foydalaniladi.
Mikroblar va ularninig sporalarini yo`qotish sterelizatsiya deyiladi.
Kuydirib sterelizatsiya qilish- kuydirishda sterelizatsiya yahshi bo`lmaydi va a sboblarni ishdan chiqaradi. Shu maqsadda sterelizator qopqog`iga yoki tog`orachaga asboblarni qo`yib, ozroq miqdorda 96 % li spirt qo`yiladi va yoqiladi. Spirt yonib bo`lgandan so`ng asboblarni ishlatish mumkin.
Quruq isssiq bilan ster-a qilish - metaldan yasalgan asboblarni ster-a qilishda birmuncha keng tarqalgan. Shu maqsadda quruq issiqlik beradigan shkafdan foydalaniladi. Shkaf bekitiladi va elektr tarmog`iga ulanadi, 10-15 daqiqa o`tkach shkafdagi harorat 120-140 % gacga ko`tariladi. ster-a muddati 30 minut. Bu usulda ster-a ishonchli bo`ladi va asboblar ishdan chiqmaydi.
Avtokavlash- bosim ostida bug` bilan ster-a qilishdir.
operatsiya uchun choyshablar, bog`lov materiallari, rezina qo`lqoplar asboblar, qon quyish uchun sistemalar va boshqalarni a vtokavlash mumkin. Avtokavlash tuzilishi va turi jihatidan har hil bol`adi. U odatda qo`sh devorli metall qozondan iborat bol`ib, devorlari oraqsiga suv qo`yiladi. Ster-a qilinadigan materiallar maxsus biksga solinib avtokavlavga qo`yiladi. Bosim bilan bug` harorati orasida uzviy fizikaviy bog`lanish mavjud: ! atm,da 120% gacha, 1.5 atm.da 127% ga, 2 atm.da 134% ga teng.
1 atm. bosimda ster-ya 1 soat, 1.5 atm.da 0.45 soat, 2 a tm.da 30 minut davom ettirilishi kerak.
Qaynatib ster-sh- bu usul bilan odatdda metaldan yasalgan asboblar, shisha va rezina buyumlar ster-ya qilinadi Asboblar cho`tka va suv bilan tozalab yuvilgandan so`ng 2% li eritmasida suv qaynab chiqqan vaqtdan boshlab 45 minut davomida qaynatiladi.
Kimyoviy ster-ya- kesadigan asboblar ishqorli suvda yuvilgandan so`ng, oqar suvda chayiladi, qaynab turgan suvda 5 daqiqa solib sterillanadi, keyin spirtda 30 daqiqa yoki tarkibida 3 xil modda bo`lgan eritmada 3 soat saqlanadi. turli maqsadlarda ishlatiladigan yariqatiiq kateterlar maxsus bug` formalinli sterelizatorlarda – sterillash formalin bug`lari bilan 2 sutka mobaynida bajariladi. Shu maqsadda sterelizator tubiga 2-3 ta formalin tabletkasi yoki 20-30 ml suyuq formalin quyiladi. bir qancha asboblarni sterillashda ularni dezinfeksiyalaydigan 1:5000 nisbatdagi diotsit eritmasiga (5 l suvga 100 gr. soda ) 3-4 soatga solib qo`yladi.
Rezina qo`lqoplarni ‘Sovuq
usulda sterillash qo` yidagilardan iborat:
a) tarkibida 3 xil modda bo`lgan eritmada 3 soat mobaynida ster-yalash
b) 2% li xloramin eritmasida 1 soat mobaynida ster-sh.
g) 1:1000 sulema eritmasida 1 soat mobaynida ster-sh.
g) 1:1000 diotsit eritmasida 3 min. sterillash.
Nur bilan sterillash.
mikrob tushishininig oldini olish uchun gamma nurlari izotoplari kuchli bo`lishi, ya`ni 2.5 mlrd ga teng bo`lishi kerak.
Bu usul katta energetik kuchga ega bo`lib, ster-yaninig kuchi materiallarninig hamma chuqurligiga etib boradi. Ama
liyotda beta va gamma nurlanish qo`llaniladi.
ultratovush bilan sterillash bu usulda ster-torlar kuchli antiseptik bilan tol`diriladi va ultratovush tol`qinlari ta`sirida xirurgik asboblar plastmassa buyumlar ster-ya qilinadi. So`nggi vaqtlarda asboblar, rezina ashyolar va optik buyumlarni sterillashda maxsus apparatlar ham qo`llaniladi.
ANTISEPTIKA va uning turlari
Antiseptika deganda jaroxatdagi mikroblarni yuqotish yoki sonini kamaytirishga qaratilgan tadbirlar tushuniladi.Antiseptikaning fizik, mexanik, kimyoviy, biologik va aralash turlari farqlanadi.
Fizikaviy antiseptika – vositalariga drenaj, sterial tampon, sharchalar, qizdiruvchi ultrabinavsha lampalar va infraqizil lazer apparatlari kiradi. Bundan fizikaviy vositaviy yordamidajaroxatdagi zahar va yiringlar o`z vaqtida sorish va oqim yo`nalish hosil qilish usullari yordamida chiqarib tashlanadi.
Mexanik ant-ka jaroxat va uning atrofini mexanik yo`l bilan tozalash, yot jismlarini olib tashlash, nekrozga uchrashgan va ulishi muqarrar bo`lgan to`qimalarni kesib olib tashlash, jaroxatga birlamchi ishlov berish va tikish kiradi.
kimyoviy ant-kada mikroblarni yo`qotish yoki jarohatda uning rivojlanishini to`xtatish xususiyatiga ega bolgan turli kimyoviy yo`l bilan olinadigan turli antiseptik moddalarni ishlatish kuzda tutiladi.Bunda malhamlar,kukunlar, emulsiyalar, yod, spirt, kimyoviy tarkibga ega bo`lgan va tibbiyot amaliyotiga ishlatiladigan barcha dorilar kiradi.
biologik ant-kaga turli biologik dori moddalarni kiradi.
Bulardan maxsus vaksinalar, immun glabulinlar,qon plazma va anatoksinlar bemor organizmga kiritilganida uning umumiy immuniteti hamda mikroorganizmlarga bo`lgan kurashuvchanlik qobiliyati ortadi va natijada mikroblar organizmdan yo`qoladi. Antibiotiklar, bakteriofaglar va anatoksinlar va anatoksinlar mikroblar to`qimasiga ta`sir qilib qilib uni yo`q qiladi yoki neytrallanadi.
Aralash ant-ka-yuqorida keltirilgan ant-ka turlarini tibbiyot amaliyotida qullashning foydasi va imkoniyati kamligi tufayli ular doimo birgalikda kompleks holatida ishlatiladi. Shuning uchun aralash ant-ka amaliyotida juda ko`p ishlatiladi.
ANTISEPTIK VOSITALAR
Hozirgi vaqtda sonli antiseptiklar qo`llaniladi:
1.GALLOIDLAR.Xloridlar 0.5 % eritmasi xirurg qulini zararsizlantirish, rezina qo`lqoplar,katetarlar drenajlar ster-ya qilish, inf-ya tushgan jaroxatlarni tozalash va davolash, yiringli bo`shliqlarni yuvish uchun ishlatiladi.
Xloramin “B”- 2% li eritmasi xuiddi shu maqsadda ish—di.
Yodning spirtdagi eritmasi -5% li, opretsiya maydoniga, jarohat chetlariga surtish uchun dezinfeksiya qiladigan vositadir.
Yodanat – yodning suvdagi 1% li eritmasi sifatida operatsiya maydonini mikrobsizlantirish uchun ishlatiladi.
Lyugol eritmasi – yod va kaliy yodninig spirt yoki suvdagi eritmasi, ketgutni ster-ya qilish va shilliq pardalarga surtish uchun ishlatiladi.
2.OKSIDLOVCHILAR: Vodorod peroksid eritmasi-3-5% li yiringli jarohatlarni yuvish, yoqimsiz hidni yo`qotadigan vosita sifatida ishlatiladi.
KALIY PERMANGANATning 0.1-0.05 % li eritmasi jarohat, tomoq va og`izni chayish 2-5% li eritmasi yara va kuygan yuzalarga surtish uchun ishlatiladi.
Borat kislotasi- ko`k yiring tayoqchasidan zararlantirish jarohatlarni yuvish uchun 2-3 % li eritmasi qo`llaniladi.
3. Og`ir metall tuzlari. Simob dixlorid – simob ning 1:1000 eritmasi parvarish buyumlari, qo`lqoplarni dezinfeksiya qilish uchun qo`lllaniladi. (sulama eritmasi)
Diotsid- kuchli antiseptik ta`siri bor. Qo`l yuvishda asboblarni materiallarni (chok) ster-ya qilishda ishlatiladi.
PROTARGOL ning 1-3 % li erit-si qovuq yallig`langanda unga yuborish uchun bitiruvchi, antiseptik va yallig`lanishga qarshi vosita sifatida qo`llaniladi.
kollargol 0.2 5 e-si yiringli jarohatlarni yuvish uchun dez-ya va yallig`lanishga qarshi vosita sifatida ishlatiladi.
4.Spirt Etil spirti dez-chi va oshlovchi ta`siri bor. 70 va 96 % li eritmalari qo`lga va oper-ya maydoniga surtish uchun ishlatiladi.
5. FORMALDEGIT –Formalin – formaldegidning suvdagi 36.5-37.5 li eritmasi –asboblarni zararsizlantirish uchun 0.5 % li e-si qo`lllaniladi. Uch xil moddadan tashkil topgan eritma tarkibiga kiradi.
6.FENOL yoki karbol k- k-ta 2-3 % li e-si parvarish buyumlarini zararsizlantirish, asboblar, rezina qo`lqoplarni sterillash uchuin qo`llaniladi.
7.Buyoq moddalar. Rivanol- yiringli jarohatlarni davolash, yiringli bo`shliqlarni yuvish uchun ishlatiladi.
Brilliant yashili spirtdagi 0.1-0.2 % li e-si kuyishda va terinnig yiringli kasalliklarda antiseptik vosita sifatida ishlatiladi.
8. NITROFURAN preparatlari
Furatsilin 1:1000 e-si yiringli jarohatlarni davolash, bo`shliqlarni yuvish uchun qo`llaniladi. Anaerob floraga faol ta`sir etadi.
Furagin 0.1% li e-si jarohatni va og`iz bo`shligini yuvishda kuchli antiseptik eritma hisoblanadi.
9.SULFANIAMID preparatlar. Streptosid- yallig`lanish jarayonlarida ishlatiladi. Kuniga 4-5 marta 0.5-1 gr. ichiladi. Sulfadimetoksin -0.5 gr. tabl. ichish uchun buyuriladi.
10.ANTIBIOTIKLAR
ular mikroblar, o`simliklar, hayvon to`qimalaridan va sintetik yo`l bilan olinadi.
- Pennitsilin guruhi – bitsillin, ampitsilin
-sefalosporinlar –sefaloridin, sefazolin,sefamizin
- tetratsiklin guruhi – morfoisiklin, sigmomitsin,...
- srteptomitsin guruhi- srteptomitsillin...
- makrolidlar guruhi- eritromitsin, kanamitsin, gen-n
- aminoglikozitlar g-hi- monomitsin, neomitsin, kolimitsin,
-Levomitsitin g-hi-sintomitsin, levomitsitin..
-Zamburug`larga qarshi antibiotiklar- nistatin, levorin, amfoteritsin.
|
| |
