• 1-rasm
  • Reja Dispersiya haqida




    Download 48.31 Kb.
    Sana25.03.2017
    Hajmi48.31 Kb.
    #2234

    Aim.Uz


    Mavzu: Yorug’lik dispersiyasi. Dispersiyaning elektron nazariyasi.

    Buger qonuni. Dopler effekti.
    Reja

    1. Dispersiya haqida.

    2. Dispersion spektr.

    3. Dispersiyani elektr nazariyasi.

    4. Buger qonuni.

    5. Dopler effekti.



    n - sindirish kursatgichining  - yorug’lik chastotasiga yoki  to’lqin uzunligiga bog’liqligiga yorug’lik dispersiyasi deyiladi. n=f( ) (1) Nyutonning klassik tajribasi 1672- yil oq yorug’likni spektrlarga prizma orqali ajratadi (2-rasm). Prizmada dispersiyalanuvchi nurni ko’rib chiqaylik (1-rasm).

    2. 

    1-rasm

     

      2-rasm

    Nur prizmaga 1 burchak bilan tushib sinadi. Ikkinchi nuqtada ham sinadi (1-rasmda).

    (2). Bunda

    Boshqacha tamondan burchaklarni

    ;

    (3)



    (2) bilan (3)ni solishtirib  =A(n-1) ekanligini ko’rish mumkin.

    Oldingi yunalishdan  burchakka og’adi. (2) bilan (3) solishtirilib,  =A(n-1) (4). Bundan ko’rinadiki A qancha katta bo’lsa,  lar ham katta bo’lar ekan va (n-1) ga bog’liq. n~f( ) ekanligini hisobga olsak, oq yorug’likdagi har xil to’lqin uzunlik har xil burchakka i og’adi. Difraksion spektr bilan dispersion spektr farq qiladi. Difraksion spektrda binafsha kam, qizil ko’p sinadi. Dispersiyada ularni urni almashadi.

    (5)

    muhit dispersiyasi deb aytiladi.

    kichraysa, n - oshadi (3-rasmda). Bunday dispersiya normal dispersiya. Agar teskari kuchaysa, n - kamayadi.



     

    3-rasm

    Maksvel nazariyasiga ko’ra (6) ifoda ma’lum. n - absolyut sindirish kursatkichi  1 deb kurinishda yozish mumkin.  - dielektrik singdiruvchanlik. Bu yerda n - uzgarmas bo’lishi kerak. Reallikda n - chastotaga qarab uzgaradi. n - ni atom elektronlari bilan elektromagnit to’lqin  -chastotasi bilan bog’lab tushuntirish, elektron nazariya deyiladi.

    Lorens nazariyasiga ko’ra elektromagnit to’lqin muhit jismlari atomi elektronlari bilan ta’sirlashib, ularni harakatga keltirish kerak. Shu elektronlar chastotalari (0) xususiy chastotasiga qarab n - uzgarishi kerak. Buni ko’rib chiqamiz.

    Nazariyalarga ko’ra

    (7)

    P-elektronning qutb vektori.

    (8)

    Ye-tashqi elektromagnit to’lqin elektr vektori.

    Elektronning qutblanish vektori tashqi elektromagnit to’lqin vektori Ye- ta’sirida majburiy qutblanadi. Yadro bilan kam bog`langan tashqi optik elektronlar rol o`ynaydi. Bitta Elektron uchun buni (7) ga quyib, Х=Acos t bunda



    ye – zaryad, x – siljish

    ifodalar bilan matematik o`zgarishlardan keyin

    (9)

    no-atom konsentratsiyasi, Ye -dielektrik doimiysi, ye -Elektr zaryadi,  o-xususiy chastota,  -tashqi chastota (yorug’lik)


    Buni grafik asosida tasvirlash mumkin. (9) formuladan n - tashqi maydon  -chastotasiga bog’liq ekan. Normal dispersiya grafigi 4-rasmda ko’rsatilgan.

    Muhit bilan bunday ta’sirlashgan yorug’lik intensivligi yutiladi va yutilish spektrlarini hosil qiladi.Quyidagi qonun asosida ruy beradi. Muhitga I0 intensivlik



    tushayotgan bo’lsin. (10).

    4-rasm

    Bu ifoda Buger qonuni deyiladi. I - chiquvchi, I0 - kiruvchi intensivlik  yutilish koeffitsenti, x-qalinlik (muhitniki). (Yutilish koeffitsiyenti  ) spektrlar  ga bog’liq. Chiziq - chiziq, spektral polasa, tutash spektr hosil qiladi.

    5.Dopler effekti: Elektromagnit to’lqin (yorug’lik) chastotasi manba tezligiga bogliq. Bunga Dopler effekti deyiladi va quyidagicha ifodalanadi.



    Bunda

    - chastota

    0 - tinchlikdagi chastota

    - manba tezligi



    -  yunalish bilan kuzatish yo’nalishi orasidagi burchak

    Demak qabul qiluvchiga nisbatan manba  tezlik bilan harakat qilsa uni chastotasi 0 dan  ga o’zgaradi. Bu hodisa ko’p tajribalarda tasdiqlangan va fan, tasdiqlagan

    Download 48.31 Kb.




    Download 48.31 Kb.