|
Sql tili nima va mbda bu tilning ahamiyati qanday. Select,Insert,Update,Delete operatorlarini yozing
|
| Sana | 09.03.2024 | | Hajmi | 1.46 Mb. | | #168997 |
Bog'liq Axmadillo aka kundalik geologiya, 1, 32
Sql tili nima va MBda bu tilning ahamiyati qanday. Select,Insert,Update,Delete operatorlarini yozing.
SQL (Structured Query Language) - bu ma'lumotlar bazasini boshqarish uchun ishlatiladigan standartlashtirilgan so'rov tili. SQL tilining ma'lumotlar bazasidagi ahamiyati katta, chunki u ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarni qo'shish, o'chirish, yangilash va so'rov qilish kabi asosiy operatsiyalarni bajarish imkonini beradi. SQL tili ma'lumotlar bazasi boshqaruv tizimlari (DBMS) bilan ishlashning universal usuli hisoblanadi va ko'plab zamonaviy ma'lumotlar bazasi tizimlari tomonidan qo'llab-quvvatlanadi.
SQL tilining asosiy operatorlari quyidagilardan iborat:
SELECT - Ma'lumotlarni so'rov qilish uchun ishlatiladi. Bu operator ma'lumotlar bazasidan kerakli ma'lumotlarni tanlab olish imkonini beradi.
SELECT ustun_nomi1, ustun_nomi2 FROM jadval_nomi WHERE shart;
INSERT - Ma'lumotlar bazasiga yangi qatorlar qo'shish uchun ishlatiladi.
INSERT INTO jadval_nomi (ustun_nomi1, ustun_nomi2) VALUES (qiymat1, qiymat2);
UPDATE - Ma'lumotlar bazasidagi mavjud ma'lumotlarni yangilash uchun ishlatiladi.
UPDATE jadval_nomi SET ustun_nomi1 = yangi_qiymat WHERE shart;
DELETE - Ma'lumotlar bazasidan qatorlarni o'chirish uchun ishlatiladi.
DELETE FROM jadval_nomi WHERE shart;
Bu operatorlar ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning asosini tashkil etadi va ma'lumotlar bazasi administratorlari, dasturchilar hamda tahlilchilar tomonidan keng qo'llaniladi. SQL tili orqali ma'lumotlar bazasini samarali boshqarish mumkin, bu esa ma'lumotlarning to'g'ri saqlanishini, qulay so'rov qilinishini va ma'lumotlar bazasi bilan ishlash jarayonlarining avtomatlashtirilishini ta'minlaydi.
Relyatsion va NoRelyatsion MB farqlari nimlardan iborat va qanday turlari bor.
Relatsion va Norelatsion ma'lumotlar bazalari (MB) o'rtasidagi asosiy farqlar ularning strukturasi, ma'lumotlarni saqlash usuli va so'rov qilish tizimlarida namoyon bo'ladi. Har birining o'ziga xos xususiyatlari, afzalliklari va kamchiliklari mavjud.
Relatsion Ma'lumotlar Bazalari (RDBMS):
Relatsion ma'lumotlar bazalari tabellar (jadval) asosida tuziladi, bu tabellarda ma'lumotlar qator va ustunlar shaklida saqlanadi. Har bir jadval ma'lum bir turdagi ma'lumotlarni ifodalaydi, va ular o'rtasidagi aloqalar (relatsiyalar) orqali ma'lumotlar bir-biri bilan bog'lanadi.
Xususiyatlari:
Qat'iy tuzilma: Jadval tuzilishi oldindan aniqlanadi va har bir qator ushbu tuzilmaga mos kelishi kerak.
ACID (Atomicity, Consistency, Isolation, Durability) tamoyillarini qo'llab-quvvatlaydi, bu ma'lumotlar bazasining ishonchliligi va barqarorligini ta'minlaydi.
SQL (Structured Query Language) tilidan foydalanadi.
Ma'lumotlarni indekslash va optimallashtirish uchun keng imkoniyatlar mavjud.
Turlari:
MySQL
PostgreSQL
Oracle Database
Microsoft SQL Server
Norelatsion Ma'lumotlar Bazalari (NoSQL):
Norelatsion ma'lumotlar bazalari an'anaviy jadval tuzilishidan farq qiladi va ko'pincha fleksibl (moslashuvchan) tuzilishga ega. Ular katta hajmdagi tuzilmasiz yoki yarim tuzilgan ma'lumotlar bilan ishlashda samarali hisoblanadi.
Xususiyatlari:
Fleksibl tuzilma: Ma'lumotlar tuzilmasi oldindan aniqlanmaydi va o'zgarishi mumkin.
Yuqori miqyoslanuvchanlik va katta hajmdagi ma'lumotlar bilan ishlash imkoniyati.
Ma'lumotlarni saqlash uchun turli usullar: hujjatlar, kalit-qiymat juftliklari, graf, ustunlar jamlanmasi.
ACID tamoyillariga qaraganda eventual consistency yoki BASE (Basically Available, Soft state, Eventually consistent) tamoyillarini ko'proq qo'llab-quvvatlaydi.
Turlari:
MongoDB (Hujjat asosidagi)
Redis (Kalit-qiymat asosidagi)
Cassandra (Ustunlar jamlanmasi asosidagi)
Neo4j (Graf asosidagi)
Asosiy Farqlar:
Tuzilma: Relatsion MB aniq tuzilgan jadval shaklida, NoSQL MB esa turli tuzilmalarda (hujjat, kalit-qiymat, graf, va boshqalar).
So'rov Tili: Relatsion MB uchun SQL, NoSQL uchun esa turli tizimlar o'zlarining so'rov tillaridan foydalanishi mumkin.
**Mi
qyoslanuvchanlik:** NoSQL MB vertikal va gorizontal miqyoslanuvchanlikka ko'proq moslashuvchan, Relatsion MB esa odatda faqat vertikal miqyoslanuvchanlikni qo'llab-quvvatlaydi.
Ma'lumotlar o'rtasidagi aloqalar: Relatsion MB ma'lumotlar o'rtasidagi aloqalarni qat'iy belgilaydi, NoSQL MB esa aloqalarni yumshoqroq yoki dinamik tarzda ifodalaydi.
MB da qo’llaniluvchi malumotlar turlariga eng kamida 10 ta misol keltiring.
(text, character va character varyinng
Ma'lumotlar bazasida qo'llaniladigan ma'lumotlar turlari turli xil ma'lumotlarning xususiyatlariga va ularni qanday saqlash kerakligiga qarab belgilanadi. Quyidagi ro'yxatda keng tarqalgan ma'lumotlar turlariga 10 ta misol keltirilgan:
CHAR (Character): Belgilangan uzunlikdagi matnli qator. Masalan, CHAR(5) uzunligi doimo 5 belgidan iborat qatorni saqlaydi.
VARCHAR (Character Varying): O'zgaruvchan uzunlikdagi matnli qator. U belgilangan maksimal uzunlikka ega, lekin saqlanayotgan matn shu uzunlikdan qisqaroq bo'lishi mumkin.
TEXT: Uzun matnli qatorlar uchun ishlatiladi. Uning uzunligi deyarli cheklanmagan.
INT (Integer): Butun sonlarni saqlash uchun ishlatiladi.
FLOAT: O'nlik sonlarni saqlash uchun ishlatiladi, aniqroq hisoblashlar uchun mo'ljallangan.
DOUBLE: FLOAT turidan ko'ra kattaroq aniqlik va diapazon bilan o'nlik sonlarni saqlaydi.
BOOLEAN: Mantiqiy qiymatni (TRUE yoki FALSE) saqlash uchun ishlatiladi.
DATE: Faqat sana (yil, oy, kun) ma'lumotini saqlash uchun ishlatiladi.
TIME: Faqat vaqt (soat, minut, sekund) ma'lumotini saqlash uchun ishlatiladi.
DATETIME/TIMESTAMP: Sana va vaqt ma'lumotlarini birgalikda saqlash uchun ishlatiladi, bu orqali aniq bir voqea sodir bo'lgan sana va vaqt qayd etiladi.
Har bir ma'lumotlar turi ma'lumotlar bazasidagi ma'lum bir ma'lumot toifasini ifodalash uchun mo'ljallangan va ularning har biri ma'lumotlarni samarali saqlash va qayta ishlash uchun optimallashtirilgan.
pgAdmin dasturli yordamida ismiz, familyangiz, guruh nomi bilan alohida MB yarating va 2 ta jadval yarating.
Talaba nomli jadval( id, ism,familya,otasining ismi, guruhi, addresi ) bo‘lsin.
Fanlar jadvali (id, nomi,o‘qituvchi ismi, o‘qituvchi familyasi, o‘qituvchi otasining ismi, lovozimi, rating) bo‘lsin.
Yuqoridagi jadvallarni tashkillab olgandan keyin ular ustida SQL sorovlari yordamida almallar bajaring .
Insert buyrug‘i yordamidaJadvallarga 10tadan kam bo‘lmagan turlicha malumotlar qo‘shing.( Va natijani korasatgan holatini screen qilib qo‘ying.)
Update buyrug‘i yordamida 1- jadvaldan toq raqamda turgan talabaning adresini o‘qiyotgan universitetingiz manziliga o‘zgartiring. 2- jadvaldan dastlabki 5 ta faning o‘qituvchilarning lavozim(Assistant) va rating(10) ko’rinishida yangilansin. (Va natijani korasatgan holatini screen qilib qo‘ying.)
Delete buyrug‘i yordamida ikkinchi jadvalning 1da 3 gacha va 8 dan 10 gacha bo‘lgan ma’lumotlarini o’chiring.( Va natijani korasatgan holatini screen qilib qo‘ying.)
Insert buyrug‘i yordamida Jadvallarga 10tadan kam bo‘lmagan turlicha malumotlar qo‘shing
Update buyrug‘i yordamida 1- jadvaldan toq raqamda turgan talabaning adresini o‘qiyotgan universitetingiz manziliga o‘zgartiring
2- jadvaldan dastlabki 5 ta faning o‘qituvchilarning lavozim(Assistant) va rating(10) ko’rinishida yangilansin
Delete buyrug‘i yordamida ikkinchi jadvalning 1da 3 gacha va 8 dan 10 gacha bo‘lgan ma’lumotlarini o’chiring.
|
| |
