O
’
ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI
KI 12-22 GURUH TALABASINING
“
Elektronika va sxemalar
”
fanidan
MUSTAQIL ISHI 1
Bajardi:
Sharopov.S
QARSHI
–
2024
1-MUSTAQIL ISH.
Mavzu:“Bipolyar tranzistorda yig’ilgan elektron kalit sxemasini
tadqiq etish
”
Bipolyar tranzistor
- uch elektrodli yarimo'tkazgichli qurilma, tranzistorlar turlaridan biri. Yarimo'tkazgich
strukturasida ikkita p-n birikmasi hosil bo'ladi, ular orqali zaryad o'tkazish ikki qutbli tashuvchilar -
elektronlar va teshiklar tomonidan amalga oshiriladi. Shuning uchun qurilma maydon (unipolyar)
tranzistoridan farqli o'laroq, "bipolyar" (ingliz tilidan. Bipolyar) deb nomlangan tranzistor .
U elektr tebranishlarini kuchaytirish yoki yaratish uchun elektron qurilmalarda, shuningdek, kommutatsiya
elementida (masalan,
TTL
davrlarida) foydalaniladi.
Bipolyar tranzistor o'zgaruvchan turdagi nopoklik o'tkazuvchanligiga ega bo'lgan uchta
yarimo'tkazgich qatlamidan iborat: emitent ("E", inglizcha E bilan belgilanadi), tayanch ("B", inglizcha
B) va kollektor ("K", inglizcha C) . Qatlamlarning almashinish tartibiga qarab n-p-n (emitter - n-
yarimo'tkazgich, asos - p-yarim o'tkazgich, kollektor - n-yarim o'tkazgich) va p-n-p tranzistorlar
farqlanadi. Supero'tkazuvchilar to'g'rilanmaydigan kontaktlar qatlamlarning har biriga ulanadi.
1.
BT-da tranzistor kalitining
parametrlarini hisoblash.
Bipolyar
tranzistorda
yig‘ilgan
elektron
kalit
sxemasini tadqiq etish uchun
dastlab
tranzistor
kalitining
parametrlarini
hisoblab
olish
kerak bo‘ladi. Buning uchun
quyidagi
1-rasmda
kremniyli
BT ning UE ulanish sxemasi
elektron
kalitning
prinspial
sxemasi keltirilgan.
Amalda, ishonchlilik ta’minlash kerakligi sababli, elementlar qiymatlari o‘zgarishi har
doim ortig‘i bilan tanlanishi kerak. Hosil bo‘lgan kollektor tok qiymatini hamda boshqa
qiymatlar Koeffitsientni 1,5 qilib olamiz.
Shunday qilib, tranzistor qabul qilinadigan kollektor toki kamida I(k)=1.5*0.0446=28.5mA
ga teng bo‘lishi va maksimal kollektor-
emitter kuchlanishi esa U(ke)=1.5*8=12 V ga teng yoki undan yuqori qiymatgaega bo‘lishi
kerak.
Berilgan parametrlarga ko‘ra, BC547BG tranzistori mos keladi, hamda uningqiymatlari
quyidagicha: I(k)=0.03A U(ke)=12V
BC547BG bipolyar tranzistorining texnik xarakteristikasini quyidagi havolaorqali
topishingiz mumkin:
1.
BC547BG bipolyar tranzistorining texnik xarakteristikasi (
Hisoblangan qiymatlarga mos
keladigan tanlab olingan tranzistor turi uchun texnik parametrlari beriladi
)
Tuzilishi - n-p-n
Kollektor-emitter kuchlanishi: 12 VKollektor-baza
kuchlanishi: 8 V Emitter-baza kuchlanishi: 4 V
Kollektor toki: 0,028 A
Kollektor quvvatining ajralishi, ko'pi bilan 0.34 Vt
Tranzistorning tok bo’yicha kuchaytirish koeffitsienti (hfe): 110 dan 220
gacha
O‘tish tokining chegaraviy chastotasi: 150 MGz Korpus:TO-92
1.
Ekvivalent kalit sxemasining parametrlarini
hisoblaymiz:
–
Ekvivalent manba kuchlanishi:
XULOSA.
Bipolyar tranzistorda yig‘ilgan elektron kalit sxemasini tadqiq etish uchun
dastlab tranzistor kalitining parametrlarini hisoblab olish kerak bo‘ladi. Buning
uchun kremniyli BT ning UE ulanish sxemasi elektron kalitning prinspial sxemasi
keltirilgan.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
1.
https://uz.wikipedia.org/.
2.
https://fayllar.org.
3.
https://peskiadmin.ru/.
http://hozir.org
| 