|
Dupleks aloqa tizimining ishlash prinsipi qanday?
|
| bet | 9/10 | | Sana | 13.10.2024 | | Hajmi | 1,44 Mb. | | #274898 |
Bog'liq 2-ish K TarmoqDupleks aloqa tizimining ishlash prinsipi qanday?
Dupleks aloqa tizimida ma'lumotlar bir vaqtning o‘zida ikki yo‘nalishda uzatiladi, ya'ni har ikki tomon bir vaqtda yuborish va qabul qilish imkoniyatiga ega. Bu telefon aloqasi kabi ikki tomonlama to‘liq muloqot talab qilinadigan tizimlarda qo‘llaniladi. Dupleks aloqa tizimining ishlash prinsipi ikki tomonlama aloqa o‘rnatishni ta'minlashga asoslanadi, ya'ni dupleks tizimda ma'lumotlar bir vaqtning o‘zida ikki yo‘nalishda uzatiladi. Bu degani, har ikkala qurilma ham bir vaqtda ma'lumot yuborishi va qabul qilishi mumkin. Dupleks aloqa tizimlari ikki turga bo'linadi:
To‘liq dupleks (Full-Duplex):
Bu tizimda ikkala tomon bir vaqtda axborot yuborishi va qabul qilishi mumkin. Masalan, telefon aloqasida ikki kishi bir vaqtning o‘zida gaplashishi va eshitishi mumkin. To‘liq dupleks tizimlarida ikki alohida aloqa kanali bo‘ladi: biri yuborish uchun, ikkinchisi qabul qilish uchun. Bu shovqin yoki signallarning o‘zaro aralashishining oldini oladi. Masalan, Ethernet, telefon aloqalari va mobil tarmoqlardagi ovozli muloqot to‘liq dupleks tizimiga misol bo‘la oladi.
Yarim dupleks (Half-Duplex): Yarim dupleks tizimda ma'lumotlar ikki tomonlama uzatiladi, lekin bir vaqtning o‘zida faqat bitta tomon ma'lumotni yuborishi yoki qabul qilishi mumkin. Masalan, walkie-talkie tizimida bir vaqtning o‘zida faqat bir kishi gapiradi, boshqasi esa tinglaydi, so‘ngra roli almashadi. Bu tizim ikki tomonli aloqa uchun ishlatiladi, lekin bir vaqtning o‘zida faqat bitta yo‘nalishda ma'lumot uzatiladi.
Axborot uzatish tizimlarining xavfsizligi qanday ta’minlanadi?
Ma'lumotlarni shifrlash (kriptoalgoritmlar), xavfsiz tarmoqlarni sozlash, autentifikatsiya, firewall kabi vositalardan foydalanish orqali axborot uzatish xavfsizligini ta'minlash mumkin. Shuningdek, axborotlarni doimiy ravishda himoya qilish va xavfsizlik protokollarini yangilab borish muhim.
Shifrlash axborotni uzatishdan oldin maxsus algoritmlar yordamida kodlash usuli. Faqat maxsus kalitga ega bo‘lgan tomon shifrlangan ma’lumotni ochishi mumkin. Masalan, SSL/TLS protokollari internet orqali uzatilayotgan ma’lumotlarni himoya qiladi. Asimmetrik shifrlash (RSA) va simmetrik shifrlash (AES) texnologiyalari keng qo‘llaniladi. Autentifikatsiya tizimi foydalanuvchining yoki qurilmaning haqiqiyligini tekshiradi. Bu jarayon foydalanuvchining login va parollarini, biometrik ma'lumotlarini yoki tokenlarni tekshirish orqali amalga oshiriladi. Shuningdek, ikki bosqichli autentifikatsiya (2FA) ham xavfsizlikni oshirish uchun keng qo‘llaniladi. Ma’lumot uzatilayotgan paytda uning o‘zgartirilmaganligini ta’minlash uchun hashing (xesh kodlari) ishlatiladi. Hash funksiyalari ma'lumotni uzatish vaqtida zarar ko‘rmagan yoki o‘zgarmaganligini tekshirishga yordam beradi.
MAC (Message Authentication Code) va HMAC kabi algoritmlar ma'lumot yaxlitligini tekshirishda keng qo‘llaniladi. Ruxsat berish jarayonida foydalanuvchi yoki qurilmaning qanday resurslarga kirish huquqiga ega ekanligi belgilanadi. Foydalanuvchilar faqat ruxsat berilgan ma'lumotlarga kirishlari mumkin. Firewall tarmoqqa ruxsatsiz kirishning oldini oladi va ma'lumotlar oqimini nazorat qiladi. IDS esa tarmoqqa hujum qilish urinishlarini aniqlab, ularni qaytaradi.
Intrusion Prevention Systems (IPS) esa IDS’dan farqli ravishda hujumlarni avtomatik ravishda to‘xtatadi. VPN tarmoqqa ulanishni shifrlash va maxfiylikni ta'minlaydi. Foydalanuvchi va tarmoq o‘rtasidagi barcha ma'lumotlar shifrlangan kanallar orqali uzatiladi, bu esa ruxsatsiz kuzatuv yoki hujumlarni oldini oladi.
|
| |
