“
Talqin va tadqiqotlar
”
ilmiy-uslubiy jurnali
№13
164
KIYIM TURLARI VA ULARNING KELIB CHIQISHI HAQIDA
Otamurodov Otaxon Berdiyevich
Xorazm viloyati Yangiariq tumanidagi 13-son maktabning
texnologiya fani o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7397949
Annatatsiya:
Mazkur maqolada
kiyimlar, ularning
turlari va kelib chiqishi
haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Kalit so‘zlar:
kiyim, bosh kiyim, to‘qimachilik, bichish, tikish, ishlab chiqarish,
tur, sabab, kashta, munchoq, yengil sanoat.
Kiyim-kechaklar inson hayotining ajralmas bo‘lagidir. Biroq uning turlari va
kelib chiqishi haqida hamma ham yetarlicha ma’lumotga ega emas. Shu sababli
mazkur maqola orqali bular haqida qisqacha ma’lumot berib o‘tmoqchimiz. Kiyim,
kiyim-kechak deb badanni yopib turuvchi har qanday mato parchasiga aytiladi.
Kiyimlar
tikiladi, to‘qiladi, yoki boshqa usullar bilan tayyorlanadi. Kiyim kiyishdan
maqsad, avvalo, tanani atrof-muhit ta’siri: issiq-sovuq, shamol, chang-to‘zon, quyosh
nurlari, yog’in va hokazodan asrashdir. Bundan tashqari kiyim ijtimoiy sabablarga
ko‘ra ham kiyiladi. Xuddi shu ijtimoiy va psixologik sabablarga ko‘ra kiyim-kechak
ko‘rimli, chiroyli qilib tayyorlanadi (masalan,
boshqa odamlarni jalb qilish, ularga
yoqish uchun).
Kiyim
inson tanasini tashqi muhit (iqlim, ob-havo o‘zgarishlari, quyosh nuri va
boshqalar) ta’siri va turli mexanik ta’sirlardan asraydigan vositalar to‘plami; estetik
vazifani bajaradi hamda jins, yosh, milliylik va boshqa xususiyatlarni o‘zida aks
ettiradi.
Keng
ma’noda
"Kiyim" tushunchasi bosh
kiyimlar, oyoq kiyimlar
(poyabzal), qo‘lqop va boshqalarni ham o‘z ichiga oladi. Kiyim turiga ko‘ra
ichki
kiyim, ustki kiyim, bosh kiyimlar, oyoq kiyimlar (poyabzal); vazifasiga ko‘ra
kundalik,
uyda, dam
olish paytida, bayram va to‘y marosimlarida
kiyiladigan
(kishilik) kiyimlar, ish kiyim (jomakor), sport kiyim, rasmiy kiyimlar,
maxsus
kiyimlarga bo‘linadi; ayollar, erkaklar va bolalar kiyimlariga ajratiladi.
Kundalik kiyim, odatda, xalqning madaniyati, kishining didiga mos bo‘lib, turli
modada, turli xil matolardan tikiladi; unda kasb, etnik va ijtimoiy guruhga mansublik
o‘z ifodasini topadi. Dam olish paytida kiyiladigan kiyim yumshoq va mayin
matodan, erkin harakat uchun qulay qilib tikiladi. Bayram, marosim (kishilik)
kiyimlari milliy uslubda, qimmatbaho matolardan tayyorlanadi, turli bezaklar (kashta,
munchoq va boshqalar.) bilan boyitiladi. Ish kiyimi (jomakor)
oddiy matolardan
mehnat jarayoniga mos qilib tikiladi
