Matematik modellashtirish va uning bosqichlari

Download 213,67 Kb. Pdf ko'rish
bet	2/3
Sana	16.09.2024
Hajmi	213,67 Kb.
	#271278

1 2 3

Bog'liq
1-amaliy

Matematik model

2.
Matematik modellashtirish va uning bosqichlari

Matematik modellashtirish aniq fanlardagi turli amaliy masalalarni yechishda
muvaffaqiyat bilan qo`llanib kelinmoqda. Matematik modellashtirish uslubi
masalani xarakterlaydigan u yoki bu kattalikni miqdor jixatdan ifodalash, so`ngra
bog`liqdigini o`rganish imkoniyatini beradi.
Uslub asosida matematik model tushunchasi yotadi.
Matematik model
deb o`rganilayotgan ob`ektni matematik formula yoki
algoritm
ko`rinishida
ifodalangan
xarakteristikalari
orasidagi
funksional
bog`lanishga aytiladi.
Kompyuter ixtiro etilganidan so`ng matematik modellashning ahamiyati
keskin oshdi. Murakkab texnik, iqtisodiy va ijtimoiy tizimlarni yaratish, so`ngra
ularni kompyuterlar yordamida tatbiq etishning xaqiqiy imkoniyati paydo bo`ldi.
Endilikda ob`ekt, ya`ni haqiqiy tizim ustida emas, balki uni almashtiruvchi
matematik model ustida tajriba o`tkazila boshlandi.
Matematik modellashda berilgan fizik jarayonlarning matematik ifodalari
modellashtiriladi. Matematik model tashqi dunyoning matematik belgilar bilan
ifodalangan qandaydir hodisalari sinfining taqribiy tavsifidir. Matematik model
tashqi dunyoni bilish, shuningdek, oldindan aytib berish va boshqarishning kuchli
uslubi hisoblanadi.
Matematik modelni tahlil qilish o`rganilayotgan hodisaning mohiyatiga
singish imkoniyatini beradi. Hodisalarni matematik model yordamida o`rganish to`rt
bosqichda amalga oshiriladi.
Birinchi bosqich
- modelning asosiy ob`ektlarini bog`lovchi qonunlarni
ifodalash.
Ikkinchi bosqich
- modeldagi matematik masalalarni tekshirish.
Uchinchi bosqich
- modelning qabul qilingan amaliyot mezonlarini
qanoatlantirishini aniqlash. Boshqacha aytganda, modeldan olingan nazariy natijalar
bilan olingan ob`ektni kuzatish natijalari mos kelishi masalasini aniqdash.
To`rtinchi bosqich
- o`rganilayotgan hodisa haqidagi ma`lumotlarni jamlash
orqali modelning navbatdagi tahlilini o`tkazish va uni rivojlantirish, aniqdashtirish.
1
K.Safoeva Matematik programmalash. O’quv qo’llanma. T.:UAJBHT, 2004 y.

Shunday qilib, modellashtirishning asosiy mazmunini ob`ektni dastlabki
o`rganish asosida modelni tajriba orqali va (yoki) nazariy tahlil qilish, natijalarni
ob`ekt haqidagi ma`lumotlar bilan taqqoslash, modelni tuzatish (takomillashtirish)
va shu kabilar tashkil etadi.
Matematik model tuzish uchun, dastlab masala rasmiylashtiriladi. Masala
mazmuniga mos holda zarur belgilar kiritiladi. So`ngra kattaliklar orasida formula
yoki algoritm ko`rinishida yozilgan funksional bog`lanish hosil qilinadi.

Download 213,67 Kb.

1 2 3

Download 213,67 Kb.

Pdf ko'rish