|
1. Davlat va jamiyat qurilishi / Davlat dasturlari, konsepsiyalari va boshqalar
|
| bet | 2/9 | | Sana | 13.02.2024 | | Hajmi | 233,08 Kb. | | #155909 |
Bog'liq PF-5712 29.04.2019 KL-Инструкция 4-23 по охране труда для тракторист, 6 mustaqil ish, 01. Ёшлар қонунлиги, Tarix, A.Shukurov O\'quv qo\'llanma 2-qism 2021, 14 ЯНГИ Намунавий Устав лотин 25 08 (2), AX, 9-m m, Ikkinchi jahon urushi jahon sahnasida mavjud sharoitni o, Степени сравнения прилагательных, Media ishchi, ZULFIYA TOYCHIYEVA 2-YODLASH TESTIkonsepsiyasi
1-bob. Umumiy qoidalar
1. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi (keyingi o‘rinlarda — Konsepsiya) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-sentabrdagi “Xalq ta’limini boshqarish tizimini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-5538-son Farmoni ijrosi yuzasidan ishlab chiqilgan.
2. Konsepsiya xalq ta’limi tizimining uzoq muddatli rivojlanishining asosiy yo‘nalishlarini belgilab beradi, jumladan:
O‘zbekiston Respublikasining 2030-yilga kelib PISA (The Programme for International Student Assessment) Xalqaro miqyosda o‘quvchilarni baholash dasturi reytingi bo‘yicha jahonning birinchi 30 ta ilg‘or mamlakati qatoriga kirishiga erishish;
uzluksiz ta’lim tizimi mazmunini sifat jihatidan yangilash, shuningdek professional kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish;
o‘qitish metodikasini takomillashtirish, ta’lim-tarbiya jarayoniga individuallashtirish tamoyillarini bosqichma-bosqich tatbiq etish;
xalq ta’limi sohasiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va innovatsion loyihalarni joriy etish;
xalq ta’limi muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va budjetdan mablag‘ bilan ta’minlashning samaradorligini oshirish;
yoshlarni tarbiyalash va ularning bandligini ta’minlashda maktabdan tashqari ta’limning zamonaviy usullari va yo‘nalishlarini joriy etish;
davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish hisobiga davlat ta’lim tizimida raqobat muhitini kengaytirish;
yoshlar ta’lim-tarbiyasi uchun qo‘shimcha sharoitlar yaratishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni o‘z ichiga olgan beshta tashabbusni amaliyotga tatbiq etish;
xalq ta’limi tizimida faoliyat ko‘rsatishning jozibadorligini oshirish maqsadida umumiy o‘rta ta’lim muassasalari xodimlarining mehnatiga haq to‘lash, moddiy rag‘batlantirish va ijtimoiy himoya qilish darajasini bosqichma-bosqich oshirib borish.
2-bob. Xalq ta’limi tizimining joriy holati va mavjud muammolar
3. Hozirgi vaqtda xalq ta’limi tizimi umumiy o‘rta va maktabdan tashqari ta’limni o‘z ichiga oladi.
4. Xalq ta’limi tizimida turli ehtiyojga ega bo‘lgan bolalarga qaratilgan muassasalar — o‘qitish darajasi ta’lim standartlaridan yuqori bo‘lgan muassasalar (ixtisoslashtirilgan muassasalar) va imkoniyati cheklangan bolalar uchun ta’lim muassasalari faoliyat yuritadi.
2019-yil 1-aprel holatiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasida 9 691 ta umumta’lim maktablari (jumladan, ayrim fanlar chuqurlashtirib o‘qitiladigan 350 ta davlat ixtisoslashtirilgan muassasalari) mavjud.
Umumta’lim maktablaridagi umumiy o‘quvchilar soni 5,8 millionni tashkil qiladi. Shuningdek, 86 ta nodavlat ta’lim muassasasida 13,8 ming nafarga yaqin o‘quvchi tahsil oladi.
Bolalarning ijodiy qobiliyati va iqtidorini rivojlantirish imkoni yaratilgan maktabdan tashqari ta’lim muassasalari (“Barkamol avlod” markazlari) faoliyati yo‘lga qo‘yilgan.
“Barkamol avlod” markazlarida 5 540 ta to‘garak tashkil etilgan va ularga 143 ming nafarga yaqin bolalar qamrab olingan.
Respublikamizda umumiy o‘rta ta’lim tizimida boshlang‘ich kasb-hunar ta’limi joriy etilgan bo‘lib, 51 turdagi ishchi kasblar bo‘yicha kasb-hunar kollejlari hamda umumta’lim maktablarida 1 748 ta o‘quv-ishlab chiqarish majmualari tashkil etilgan.
Xalq ta’limi tizimida jismoniy yoki psixik rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar uchun 86 ta ixtisoslashtirilgan maktab va 21 ta maktab-internat mavjud bo‘lib, ularda 20 610 nafar bola ta’lim olmoqda.
Shuningdek, jismoniy yoki psixik rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan va uzoq muddatli davolanishga muhtoj 13 437 nafar bolalar uyda ta’lim olmoqda.
Alohida sharoitlarda tarbiyalash va ta’lim berishga muhtoj bolalarning ta’limi 2 ta ixtisoslashtirilgan o‘quv-tarbiya muassasasida amalga oshirilmoqda.
19 ta Mehribonlik uyi va 3 ta bolalar shaharchasida 2 577 nafar yetim hamda ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar tarbiyalanmoqda.
5. Xalq ta’limi tizimiga oid qonunchilikda, institutsional rivojlanishda, maktab yoshidagi bolalarga zamon talablariga mos ravishda ta’lim-tarbiya berishda ayrim bo‘shliq va kamchiliklar mavjud, shu jumladan:
a) umumiy o‘rta ta’limni boshqarish sohasida:
umumta’lim muassasalari faoliyatini tashkil etishda ta’lim sifatini yuqori bosqichga ko‘tarish hamda mavjud muammolarni o‘z vaqtida hal etish talab etilmoqda;
umumta’lim muassasalariga yuklatilgan vazifalarning deklarativ xaraktyerga egaligi, ularni amalga oshirish bo‘yicha tashkiliy-huquqiy mexanizmlarning yetishmasligi amalga oshirilayotgan islohotlarning samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda;
mahalliy davlat hokimiyati organlari umuta’lim muassasalari faoliyatini chuqur tahlil qilmasdan, faqatgina statistik va boshqa ma’lumotlarni to‘plash bilan chegaralanayotganligi joylardagi haqqoniy holatni aniqlashga to‘sqinlik qilmoqda;
davlat ta’lim xizmatlarini ko‘rsatish, umumta’lim muassasalarini boshqarish, ishlarni rejalashtirish va tashkil etish jarayonida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish darajasi pastligi qabul qilinayotgan qarorlarning samarali amalga oshirilishini ta’minlash, ushbu jarayonni tezkor kuzatib borish imkonini bermayapti, shuningdek davlat boshqaruvini ortiqcha byurokratlashtirish va uning sarf-xarajatlari oshishiga olib kelmoqda;
xalq ta’limi tizimida ijtimoiy va davlat-xususiy sheriklikning rivojlanmaganligi nodavlat notijorat tashkilotlari va tadbirkorlik subyektlarining ta’lim sohasidagi muammolarni hal etishdagi ishtirokini cheklamoqda;
xalq ta’limi tizimida boshqaruv vertikalini amalga oshirish mexanizmining yetarlicha rivojlanmaganligi tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlari rolining sezilarli darajada pasayishiga sabab bo‘lmoqda;
umumta’lim muassasalariga bolalarni qabul qilish, shuningdek o‘quv jarayonida turli shakldagi korrupsiya elementlariga barham berish bo‘yicha samarali mexanizmlarni joriy qilish talab etilmoqda;
b) kadrlarni tayyorlash sohasida:
matematika, fizika, kimyo, informatika, ingliz tili va boshqa chet tillari kabi fanlar bo‘yicha pedagog kadrlar yetishmovchiligi kuzatilmoqda;
oliy ta’lim muassasalariga qabul qilish jarayoniga uzoq hududlardagi talabalar uchun o‘qishga kirishda imtiyozlarning yo‘qligi sababli tog‘ va cho‘l hududlaridagi maktablarda o‘qituvchilarga ehtiyoj yuqori darajada qolmoqda;
umumta’lim muassasalari o‘qituvchilarining 14 foizini o‘rta maxsus ma’lumotli mutaxassislar tashkil etmoqda;
pedagogika yo‘nalishidagi oliy ta’lim muassasalari o‘quv dasturlariga bo‘lajak pedagog uchun mazmuniy yuklama bermaydigan ayrim fanlar kiritilgan;
pedagogika va metodika fanlariga oid darsliklarning mazmunan eskirib qolganligi, shuningdek pedagogik amaliyotning yuzaki o‘tilishi bo‘lajak pedagogning kasbiy sifatlariga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda;
oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilari umumiy sonining qariyb 25 foizini “Pedagogika” mutaxassisligi bitiruvchilari tashkil etishi va bu mutaxassislik eng ommaviylardan biri bo‘lishiga qaramasdan, uning jozibadorligi pastligi sababli pedagogika yo‘nalishidagi oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarining o‘z kasbi bo‘yicha mehnat qilish motivatsiyasi past darajada qolmoqda;
pedagog kadrlarni ishga qabul qilishda ularning malaka darajasini aniqlash uchun aniq talablarni ishlab chiqish lozim;
direktor va o‘qituvchilar bilishi va bajarishi kerak bo‘lgan aniq belgilangan milliy standartlarning mavjud emasligi, ularning salohiyati o‘sishiga hamda amaldagi muassasalar rahbarlarini tanlash va tayinlash tartibining samarasizligiga olib kelmoqda;
mavjud malaka oshirish tizimi o‘qituvchilar ehtiyojlariga mos emasligi, malaka oshirish kurslari mazmuni va qo‘llaniladigan usullar eskirganligi, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari vositalarini qo‘llash orqali o‘qituvchilarni masofadan qayta tayyorlash mexanizmi yo‘lga qo‘yilmaganligi o‘qituvchilarning bilim va malakasini tizimli oshirib borish imkonini bermayapti;
ko‘p yillik mehnat stajiga ega yuqori malakali va tajribali pedagoglar ingliz tili yoki kompyuter savodxonligi bo‘yicha yetarli bilimga ega emasligi sababli attestatsiyadan o‘ta olmaslik holatlari kuzatilmoqda;
o‘quvchilar soni quvvatiga nisbatan kam bo‘lgan maktablarda kadrlar tarkibi salohiyati pastligi tufayli talab darajasidagi ta’lim sifati ta’minlanmayapti;
v) o‘quv jarayonini tashkil etish sohasida:
o‘quvchilarda ta’lim olishga kuchli motivatsiyani shakllantirish talab etilmoqda;
ayrim maktablarda o‘quvchilar soni sinfda o‘quv jarayoni sifatining keskin pasayishiga olib keladigan darajada oshib ketgan;
pedagoglarning metodik ta’minotini yaxshilash lozim;
darsliklarni yaratish tizimida xilma-xillikning yo‘qligi ularni yaratish va nashr qilishni monopollashtirishga omil bo‘lib qolmoqda hamda ularning mazmuni, metodikasi va nashr sifatiga salbiy ta’sir etmoqda;
davlat ta’lim standartlari kompetensiyaviy yondashuvga asoslanganligiga qaramasdan, o‘qitish va baholash metodlari, shuningdek darsliklar va boshqa o‘quv materiallarini asosan axborotni yodlash va bayon qilishga qaratilgan bo‘lib, tanqidiy fikrlash, axborotni mustaqil izlash va tahlil qilish ko‘nikmalari va boshqa malakalarni rivojlantirishga to‘sqinlik qilmoqda;
foydalanilayotgan darsliklar sifatini oshirish, xorijiy o‘quv qo‘llanmalarini qo‘shimcha yoki muqobil o‘quv materiallari sifatida qo‘llash amaliyotini yo‘lga qo‘yish talab etilmoqda;
xorijiy tillar va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini o‘qitish jarayoni metodik yordamga muhtoj;
xalq ta’limi tizimida inklyuziv ta’lim dasturlari yetarli darajada rivojlanmagan, mamlakatimiz oliy ta’lim muassasalari dasturlarida o‘qituvchilarning inklyuziv ta’lim bo‘yicha maxsus tayyorgarligini ta’minlash lozim;
maktablarda nizolarni hal qilish va jinoyatchilikning oldini olish bo‘yicha samarali ichki tizim, shuningdek o‘quvchilarni xavf guruhidan chiqarish uchun maktab o‘qituvchilari va psixologlari malakasini oshirish yuzasidan maxsus dasturlar ishlab chiqish talab etilmoqda;
g) maktablarning moddiy-texnik ta’minoti sohasida:
maktablarning sport zallari va maydonchalari kerakli inventarlar bilan jihozlanmaganligi, sinf xonalarida o‘quv mebel jihozlari, laboratoriya uskunalari, kompyuter texnikasining yetishmasligi, ularning o‘z vaqtida yangilanmasligi ota-onalarning ta’lim tizimiga nisbatan e’tirozlariga sabab bo‘lmoqda;
maktablarning 28 foizida qo‘shimcha jihozlashga ehtiyoj mavjud, ishlatilayotgan jihozlarning 50 foizi ma’nan va jismonan eskirganligi uchun almashtirilishi kerak;
3 000 dan ortiq umumta’lim maktablarida o‘quvchilarning sog‘lom ovqatlanishi uchun oshxonalar va bufetlar tashkil etish lozim;
elektr, ko‘mir, sovuq va issiq suv, gaz ta’minoti va kanalizatsiya bilan bog‘liq infratuzilma muammolarini hal etishda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan yetarli e’tibor qaratilmayapti, ayniqsa uzoq aholi punktlari va qishloq joylardagi 1 726 umumta’lim maktabi qo‘lbola (burjuy) pechlar yordamida isitilmoqda;
umumta’lim muassasalarining binolarini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash bo‘yicha zamonaviy standartlarni joriy etish kerak;
2 907 ta umumta’lim maktabi qurilish-ta’mirlash ishlariga muhtoj;
11 yillik ta’lim tizimiga o‘tilishi munosabati bilan qo‘shimcha o‘quvchi o‘rinlariga ehtiyoj mavjud.
d) xalq ta’limi tizimini moliyalashtirish sohasida:
xalq ta’limi tizimini moliyalashtirishda mablag‘larni samarali va shaffof tizim asosida taqsimlash va foydalanish talab etilmoqda;
xalq ta’limi muassasalariga davlat budjetidan ajratilgan xarajatlarning asosiy qismi ish haqiga sarflanib, o‘quv jihozlari va materiallarini yangilashga, maktab binolarini ta’mirlashga yetarli mablag‘ yo‘naltirilmayapti.
3-bob. Xalq ta’limi tizimining asosiy maqsad va rivojlanish yo‘nalishlari
6. Xalq ta’limi tizimining rivojlanishi mazkur Konsepsiya ilovasida belgilangan maqsadli ko‘rsatkichlarga erishishga asoslanadi.
7. Quyidagilar xalq ta’limi tizimining strategik maqsadlari hisoblanadi:
umumta’lim tizimida iqtisodiyotning innovatsion rivojlanishi, ilg‘or xalqaro tajriba va jamiyatning zamonaviy talablariga muvofiq sifatli ta’lim olish imkoniyatlarini yaratish;
inson kapitalini mehnat bozorida va umuman mamlakatda o‘quvchining raqobatbardoshlik darajasini belgilovchi asosiy omil sifatida rivojlantirish.
8. Uzoq istiqboldagi maqsadli vazifalardan kelib chiqib, xalq ta’limi tizimini rivojlantirish quyidagi ustuvor yo‘nalishlarga asosan amalga oshiriladi:
a) ta’lim tizimi mazmunini sifat jihatidan yangilash, shuningdek malakali professional pedagog kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish:
pedagogika yo‘nalishidagi oliy ta’lim muassasalarini ta’limning kredit tizimiga bosqichma-bosqich o‘tkazish, pedagogika, didaktika, amaliy pedagogik psixologiya, metodika kabi fanlarga alohida e’tibor qaratgan holda, o‘quv materiallarini va pedagogik baholashni ishlab chiqish orqali pedagog kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish;
ta’lim berishning zamonaviy nazariyalarini o‘zlashtirishni, pedagogik psixologiyani tushunish, ta’lim berishga kompetentlik hamda shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvlar asoslarini egallashni ko‘zda tutgan holda pedagoglarni tayyorlash va qayta tayyorlash markazlari faoliyatini qayta ko‘rib chiqish;
bo‘lajak pedagoglar uchun pedagogik faoliyatga moyillik va ijodkorlik qobiliyatlarini aniqlash va baholash imkoniyatini beruvchi metodlarni ishlab chiqish;
umumta’lim muassasalarida o‘qituvchilarning sifat tarkibini, xususan magistrlik darajasiga ega bo‘lgan pedagoglar sonini bosqichma-bosqich oshirish;
xalq ta’limi tizimi uchun boshqaruv kadrlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini, shu jumladan ta’lim sohasiga yosh kadrlar kirib kelishini rag‘batlantirishni qo‘llab-quvvatlash;
avvalo chekka hududlarda joylashgan, o‘quvchilar soni kam bo‘lgan umumta’lim maktablari o‘qituvchilariga qo‘shimcha yangi ixtisosliklar va malakalarni o‘zlashtirishga imkon beradigan ta’lim infratuzilmasini shakllantirish;
uzluksiz ta’lim sifatini mustaqil baholash tizimini shakllantirishga ko‘maklashish va qo‘shimcha pedagogik ta’lim xizmatlari bozorida raqobatni rivojlantirish;
xalq ta’limi sohasida rahbar kadrlar tayyorlash bo‘yicha standartlashtirilgan dastur ishlab chiqish hamda “Xalq ta’limi sohasida boshqaruv” yo‘nalishi bo‘yicha malaka oshirish va uni tugatib, imtihonlarni muvaffaqiyatli topshirgan barcha tinglovchilarga ta’lim muassasalari rahbarlari lavozimlarini egallash imkonini beruvchi uch yil muddatli maxsus sertifikat berish tizimini yaratish;
umumta’lim muassasalari rahbar xodimlari lavozimiga nomzodlar o‘rtasida tanlov asosida saralash amaliyotini joriy qilish va ularni rag‘batlantirishni kuchaytirish;
pedagoglarning masofadan malakasini oshirish va qayta tayyorlash tizimi samaradorligini oshirish va qamrovini kengaytirish;
malaka oshirish va qayta tayyorlash kurslarida o‘qitish mazmuni va metodlarini yangilash, baholash tizimini qayta ko‘rib chiqish;
pedagogika yo‘nalishidagi oliy ta’lim muassasalarining sirtqi ta’lim yo‘nalishlari uchun qabul kvotalarini oshirish, O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tavsiyasi asosida pedagog xodimlarga ehtiyoji katta bo‘lgan chekka tog‘li va cho‘l hududlardagi abituriyentlar uchun imtiyozli qabul kvotalarini belgilash mexanizmini joriy etish;
xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish maqsadida o‘quvchilarning o‘qish, matematika va tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini baholashga yo‘naltirilgan PISA (The Programme for International Student Assessment) umumta’lim maktablarida ta’lim sifatini baholashning milliy tizimini yaratish;
pedagog xodimlarning malaka talablarini, shuningdek yangilangan ta’lim standartlarini joriy etish uchun egallanadigan ko‘nikmalarni aniqlashning yangi usullarini joriy etish;
yosh o‘qituvchilarni, ularning xizmat mavqeyi o‘sishini hisobga olgan holda, kasbiy qo‘llab-quvvatlash va hamkorlikda ishlash mexanizmini takomillashtirish;
b) iqtidorli bolalar va iste’dodli yoshlar bilan aniq maqsadga yo‘naltirilgan ishlarni amalga oshirish tizimini yaratish:
fan olimpiadalarini o‘tkazish mexanizmlarini qayta ko‘rib chiqish va eng qobiliyatli, bilimli o‘quvchilarni aniqlashda shaffoflikni ta’minlash, baholash mezonlarini mos ravishda tegishli xalqaro olimpiada va tanlovlar mezonlariga moslashtirish;
oliy ta’lim muassasalarining tadqiqot va innovatsion faoliyati ko‘lamini kengaytirish, ular negizida biznes-inkubator va texnoparklarni tashkil etgan holda innovatsion infratuzilmani rivojlantirish hamda ularning ta’lim faoliyatini kasb-hunar kollejlari va umumta’lim maktablarida tashkil etilgan o‘quv-ishlab chiqarish majmualariga tatbiq etish;
tadbirkorlik subyektlari bilan hamkorlikda mahalliylashtirish va import o‘rnini bosish dasturiga alohida e’tibor qaratgan holda umumta’lim muassasalari negizida kasbiy malaka o‘quv markazlari (resurs markazlari)ni tashkil qilish;
oliy ta’lim muassasalari va ular qoshidagi akademik litseylar bilan hamkorlikda xorijiy tillar, matematika, fizika, kimyo, biologiya kabi muhim va talab yuqori bo‘lgan fanlar chuqurlashtirib o‘qitiladigan ixtisoslashgan umumta’lim muassasalari tarmog‘ini kengaytirish;
2019 — 2021-yillar davomida respublikaning har bir hududida bosqichma-bosqich STEAM (fan, texnologiya, injiniring, san’at va matematika) yo‘nalishlariga ixtisoslashtirilgan “Prezident maktablarini” tashkil etish;
oliy ta’lim muassasalarining ilmiy salohiyatga ega pedagogik jamoasini umumta’lim maktablarida iqtidorli bolalar bilan ishlashga va ta’lim sifatini baholashga jalb qilish;
nodavlat umumta’lim muassasalari tarmog‘ini kengaytirish, zarur hollarda iqtidorli bolalar va iste’dodli yoshlarga manfaatdor jamoat tashkilotlari, tijorat tashkilotlarining yordami va homiyligi orqali yakka tartibda grantlar ajratish yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlagan holda, ularning kelgusida ta’lim olishlariga imkoniyat yaratish;
yuqori natijalarga erishgan yuqori sinf (10-11-sinflar) o‘quvchilariga rivojlangan xorijiy davlatlarda hamkorlik dasturlari orqali maqsadli ta’lim olish tartibini joriy etish;
v) o‘qitish usullarini takomillashtirish, ta’lim-tarbiya jarayoniga individuallashtirish tamoyillarini bosqichma-bosqich tatbiq etish:
kichik yoshdan o‘quvchilarda o‘qishga sog‘lom, kuchli va ta’sirchan motivatsiyani shakllantirish hamda kasb tanlash, kasbiy o‘sishini mustaqil rejalashtirish, zamonaviy kasblarni egallash qobiliyatini rivojlantirish;
zamonaviy darsliklar, o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etgan holda multimedia ilovalarini yaratish;
kasb-hunarga o‘qitishni takomillashtirish va ishlab chiqarishning ko‘plab jarayonlarini avtomatlashtirish tendensiyalarining rivojlanayotganligini inobatga olgan holda o‘quv-ishlab chiqarish majmualarida foydalaniladigan kasb-hunar ta’limining o‘quv dasturlarini qayta ko‘rib chiqish;
davlat ta’lim standartlarida ko‘zda tutilgan kompetensiyalar va o‘quv jarayonini interaktiv boshqarish mahorati tamoyillariga asoslangan pedagogik faoliyatni baholash mezonlarini ishlab chiqish;
umumta’lim maktab kutubxonalarini o‘quvchilar mustaqil tayyorlanadigan zamonaviy (smart) markazlarga aylantirish maqsadida ularning foydali maydonlarini kengaytirish va moddiy-texnik jihozlash, yagona axborot tizimiga birlashtirish, shuningdek O‘zbekiston Milliy kutubxonasi elektron resurslariga ulanish orqali ularning rolini oshirish;
ta’lim muassasalarida o‘quv-tarbiya jarayonini samarali tashkil etish maqsadida yangi, shu jumladan muqobil yondashuvlarni o‘rganishga va ilmiy asoslashga yo‘naltirilgan amaliy xarakterdagi ilmiy izlanishlarni rivojlantirish;
o‘quv muddatlarini o‘zgartirmagan holda o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirish kompetentligini kengaytirishni ta’minlovchi zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan foydalanishni kengaytirish;
zamonaviy innovatsion iqtisodiyot talablariga muvofiqlikni ta’minlash maqsadida umumta’lim davlat ta’lim standartlari tizimini muntazam takomillashtirib borish;
bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lmagan fanlar asosida tuzilgan o‘quv dasturidan bosqichma-bosqich voz kechish va o‘quv fanlari sonini optimallashtirish;
o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan motivatsiyasini oshirish maqsadida hamda qiziqishlari va talablarini e’tiborga olgan holda yuqori sinflarda majburiy va tanlov asosidagi fanlarni joriy qilish;
10-11-sinf o‘quvchilari uchun ixtisoslashtirilgan, shu jumladan ijtimoiylashuvga, iqtidor va kompetentligini rivojlantirishga qaratilgan o‘quvchilarning kasbiy o‘qitish imkoniyatlarini kengaytirgan holda ta’lim berishni rivojlantirish;
kasbiy ta’lim jarayonini tashkil etishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida hamda xalqaro bozorda talab katta bo‘lgan mutaxassisliklar bo‘yicha yirik tijorat tashkilotlarini jalb qilish;
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida kelajak kasblar uchun zarur bo‘ladigan malakali bitiruvchilarni tayyorlashda ilg‘or xorijiy tajribalarni o‘rgangan holda umumta’lim muassasalarida informatika fanini o‘qitish dasturini qayta ko‘rib chiqishga yo‘naltirilgan “IT-Nation” dasturini joriy etish;
chet tillari, informatika, matematika, fizika, kimyo, biologiya fanlarini chuqur o‘rganishga e’tibor qaratgan holda, ixtisoslashtirilgan sinf va maktablarni yaratish amaliyotini kengaytirish usuli bilan maktablarda ta’lim sifatini tubdan yaxshilash;
ta’lim muassasalarining axborot ochiqligi asosida kasb-hunar ta’limi sifatini baholash va doimiy jamoatchilik monitoringi mexanizmini joriy qilish, hududlarda sertifikatlashtirish va kasb-malaka toifalarini beruvchi integrallashtirilgan markazlarni tashkil etish;
umumta’lim muassasalarini boshqarish va ta’lim sifatini nazorat qilishda jamoatchilik va yirik tijorat tashkilotlarining ishtirokini ta’minlash;
Oldingi tahrirga qarang.
o‘quvchilar uchun raqamli texnologiyalardan foydalanishning umumiy darajasini oshirish maqsadida umumta’lim maktablarining asosiy o‘quv dasturlariga doimiy o‘zgartirishlar kiritish;
axborot texnologiyalari sohasidagi tashkilotlarning o‘quv jarayonlariga qatnashishini rag‘batlantirish orqali umumta’lim maktablarida informatika fanini o‘qitish metodlarini takomillashtirish;
maktablarda “Bir million dasturchi” loyihasini keng hududda joriy qilish;
(8-bandning “v” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 24-iyuldagi PF-6268-sonli Farmoniga asosan xatboshilar bilan to‘ldirilgan — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 24.07.2021-y., 06/21/6268/0700-son)
g) o‘quvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashni ta’minlash, bolaning jismonan sog‘lom va baquvvat shakllanishi:
umumta’lim maktab o‘quvchilari uchun sog‘lom ovqatlanish tamoyillarini ommalashtirish;
umumta’lim muassasalarida sport to‘garaklarini tashkil qilish;
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari tomonidan tarbiyasida muammolari bo‘lgan o‘quvchilarning ota-onalari bilan tushuntirish ishlarini olib borish;
rivojlangan mamlakatlarning ilg‘or tajribasini o‘rgangan holda umumta’lim muassasalarida o‘quvchilar o‘rtasida zo‘ravonlik (buling)ning oldini olishga qaratilgan dasturlarni joriy etish;
d) imkoniyati cheklangan bolalarga ko‘rsatiladigan ta’lim xizmatlari sifatini yaxshilash:
imkoniyati cheklangan bolalar ta’lim oladigan ta’lim muassasalari binolariga qo‘yiladigan talablarni ishlab chiqish va tasdiqlash;
imkoniyati cheklangan bolalar o‘qitiladigan ta’lim muassasalarini zarur adabiyotlar, metodik qo‘llanmalar, turli kasblarga o‘qitish uchun bo‘ladigan uskuna va jihozlar bilan ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish;
imkoniyati cheklangan bolalarni o‘qitish uchun inklyuziv ta’lim tizimini tashkil etish, umumta’lim muassasalarini maxsus moslamalar (ko‘tarish qurilmasi, pandus, tutqich, boshqalar), shuningdek tegishli kadrlar (pedagog-defektolog, bolalarni ruhiy-pedagogik kuzatish bo‘yicha mutaxassislar) bilan ta’minlash;
jamoatchilik o‘rtasida imkoniyati cheklangan bolalarning bilim olish huquqi, inklyuziv o‘qitishning mazmun-mohiyati haqida tushuntirish ishlarini olib borish;
ota-ona qaramog‘isiz qolgan bolalarni tarbiyalashning muqobil shakllarini keng joriy etish;
o‘quvchilarning jismoniy va aqliy talab-ehtiyojidan va ta’lim muassasalarining geografik joylashuvidan kelib chiqqan holda maxsus maktab-internatlarni optimallashtirish;
imkoniyati cheklangan bolalarning moslashishi va integratsiyasi uchun maktab-internatlarni bosqichma-bosqich maxsus jihozlar bilan ta’minlash;
imkoniyati cheklangan har bir bolaning inklyuziv ta’lim olishiga bo‘lgan huquqini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlarni belgilash;
e) innovatsion iqtisodiyot sharoitida yoshlarni tarbiyalash hamda ularning bandligini ta’minlashda maktabdan tashqari ta’limning zamonaviy metodlari va yo‘nalishlarini keng joriy etish:
respublikada mavjud “Barkamol avlod” bolalar markazlarini maktabdan tashqari ta’lim yagona markaziga birlashtirish;
xalq ta’limi tizimining maktabdan tashqari ta’lim muassasalari tarmog‘ini kengaytirish bo‘yicha choralar ko‘rish;
hududiy “Barkamol avlod” bolalar markazlari va axborot-resurs markazlarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash;
hududiy “Barkamol avlod” bolalar markazlarida davr talabi hamda o‘quvchilarning qiziqishlarini hisobga olgan holda dolzarb kasblarning birlamchi asoslarini o‘rgatish uchun to‘garaklar, shu jumladan robototexnika, dasturlash bo‘yicha yo‘nalishlar sonini ko‘paytirish;
maktabdan tashqari ta’lim muassasasi rahbarlarini o‘qitish maqsadida oliy ta’lim muassasalarida ta’lim yo‘nalishlarini ochish bo‘yicha takliflar tayyorlash;
maktablarni tashqi xavflardan himoyalash hamda bolalar o‘rtasida jinoyatchilikning oldini olish bo‘yicha umumta’lim muassasalari bilan huquqni muhofaza qiluvchi organlarning hamkorligini kuchaytirish;
sanoat korxonalari, ilmiy muassasalar, tashkilotlar hamda xo‘jalik yurituvchi subyektlarning maktabdan tashqari ta’lim muassasalari bilan hamkorlik tizimini yaratish;
j) xalq ta’limi sohasiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va innovatsion loyihalarni joriy etish:
barcha umumta’lim maktablarini yagona ma’lumotlarni uzatish tarmog‘iga birlashtirish hamda foydalanish uchun ruxsat etilgan internet tarmog‘i resurslarini avtomatik filtrlash orqali “xavfsiz maktab interneti” konsepsiyasini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish;
ichki lokal tarmoqlarni yaratish, o‘quv sinflarini, o‘qituvchilar hamda maktab ma’muriyatini zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va vositalari, xususan kompyuter texnikasi, interaktiv doska, planshet va boshqa jihozlar bilan ta’minlash;
davlat-xususiy sheriklik asosida ta’lim jarayonini avtomatlashtirish bo‘yicha axborot tizimini joriy etish, barcha darslik va metodik materiallarning elektron shakllarini eduportal.uz portalida joylashtirish va muntazam yangilab borish;
davlat-xususiy sheriklik asosida sog‘lom qadriyatlarga asoslangan ta’lim tizimining milliy kontentini ishlab chiqish;
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi va uning hududiy bo‘linmalari faoliyatining boshqaruv jarayonlarini avtomatlashtirish, hudud va umuman mamlakat miqyosidagi yuz beradigan xavf-xatarlar va muammolarga o‘z vaqtida munosib ravishda e’tibor qaratish uchun axborot almashinuvining samarali tizimini shakllantirish;
mavjud darslik va o‘quv-uslubiy adabiyotlarni elektron ko‘rinishga o‘tkazish;
umumta’lim muassasalarida o‘quvchilarning davomati monitoringini ta’minlovchi biometrik tizimni joriy etish;
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari rivojlanishining zamonaviy tendensiyalarini hisobga olgan holda ta’lim jarayonida kompyuterlashtirish darajasini ko‘tarish;
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llagan holda yangi avlod darslik va o‘quv-uslubiy adabiyotlarini tayyorlash va chop etishni tashkillashtirish;
ta’limda multimedia mahsulotlarini ishlab chiqish va ularni qo‘llash jarayonini tizimli tashkil etish choralarini ko‘rish;
“Barkamol avlod” bolalar markazlari to‘garaklari o‘quvchilarining ijodiy ishlarini sotish uchun elektron do‘konlar (artshop) tashkil qilish;
elektron kitoblarni mobil uskunalarga yuklab va ko‘chirib olish maqsadida bolalar kutubxonalarida QR-kod yordamida elektron kitoblar haqidagi axborotlarni joylashtirish tizimini yaratish;
z) xalq ta’limi tizimida korrupsiyaga qarshi kurashishning ta’sirchan mexanizmini yaratish:
xalq ta’limi tizimi davlat xizmatchilarining professional korpusini yaratish maqsadida davlat xizmatini tashkil etish, shu jumladan davlat xizmatchilarining huquqiy maqomi, klassifikatsiyasi, xizmatga qabul qilishning shaffof mexanizmlari (tanlov asosida), kadrlar zaxirasini shakllantirish, odob-axloq normalariga rioya etilishini ta’minlash masalalarini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish;
xalq ta’limi tizimida davlat xizmatining jozibadorligini oshirish, korrupsiyaning yuzaga kelish xavfi va mansab suiiste’molchiligini kamaytirish imkonini beradigan davlat xizmatchilari mehnatiga haq to‘lash va ijtimoiy ta’minotining zamonaviy tizimini yaratish;
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi va uning xududiy bo‘linmalari faoliyatining shaffofligi va ochiqligini ta’minlash, jismoniy va yuridik shaxslarga axborot taqdim etishning zamonaviy shakllarini joriy qilish orqali jamiyat va biznes bilan o‘zaro hamkorlik qilishda ortiqcha ma’muriy sarf-xarajatlarga barham berish;
jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari bilan ishlash tizimini yanada takomillashtirish, aholi bilan ochiq muloqotni yo‘lga qo‘yishning yangi, samarali mexanizm va uslublarini joriy etish;
ish vaqti va moddiy ishlab chiqarish resurslaridan oqilona foydalanish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yutuqlarini keng joriy etish hisobiga xalq ta’limi tizimi xodimlarining mehnat unumdorligini oshirish;
i) xalq ta’limi muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash va ularni budjetdan moliyalashtirish samaradorligini oshirish:
xalqaro ilg‘or tajribani hisobga olgan holda bosqichma-bosqich qurilish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash ishlarida ilg‘or texnologiyalar va muhandis yechimlariga tayanish;
“Zamonaviy maktab” davlat dasturi doirasida umumta’lim maktablari uchun xalqaro tajribalarni hisobga olgan holda yangi turdagi maktablarni barpo etish va muqaddam qurilgan yangi binolarni zamonaviy maktab namunasiga moslashtirishni ta’minlash;
umumta’lim maktablarining o‘quv xonalari va laboratoriyalarini zamonaviy mebel, jihozlar, o‘quv-uslubiy materiallar, kompyuter va multimedia texnikalari, videokuzatuv tizimlari bilan jihozlashni ta’minlash;
Oldingi tahrirga qarang.
(8-band “i” kichik bandining beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-maydagi PF-134-sonli Farmoniga asosan chiqarilgan — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 11.05.2022-y., 06/22/134/0407-son)
umumta’lim muassasalarida pullik xizmatlarni ko‘rsatish, shuningdek homiylik va xayriya mablag‘lari orqali budjetdan tashqari jamg‘armalarni shakllantirish amaliyotini joriy etish;
k) xalq ta’limini boshqarishda strategik rejalashtirishning zamonaviy shakllarini yaratish, innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalar, sohada xalqaro tajribadan kelib chiqib ilg‘or yutuqlardan foydalanish amaliyotini kengaytirish:
xalq ta’limi tizimini innovatsion rivojlantirishning kelajak modelini shakllantirishga, mamlakatning intellektual va texnologik salohiyatini ko‘tarishga yordam beruvchi uzoq muddatli ssenariy asosida strategik rejalashtirish tizimini yaratish;
konferensiya, ko‘rgazma va boshqa tadbirlar yordamida mamlakatning xalq ta’limi sohasidagi yutuqlarini xalqaro darajada keng yoritish, xalqaro aloqalarni kengaytirish va mustahkamlash;
xalq ta’limi boshqaruvi sohasiga ilmiy-tadqiqot va innovatsion faoliyatning zamonaviy yutuqlarini joriy etishning samarali mexanizmlarini yaratish;
budjetdan tashqari manbalardan, homiylardan mablag‘lar tushishi va taqsimlanishini nazorat qilish maqsadida raqamli onlayn-platformalarni yaratish;
zamonaviy innovatsion texnologiyalardan foydalangan holda virtual ta’lim metodlarini joriy etish;
ma’muriy va ta’lim jarayonlarini optimallashtirish uchun zamonaviy blokcheyn texnologiyalarini joriy etish;
l) davlat-xususiy sheriklik asosida umumta’lim tarmog‘ini rivojlantirish hisobiga xalq ta’limi tizimida raqobat muhitini kengaytirish:
nodavlat umumta’lim maktablariga davlat subsidiyalarini berish mexanizmini yaratish bo‘yicha takliflarni ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish;
xalq ta’limi sohasida davlat-xususiy sheriklikning yangi turlarini joriy etish;
m) yoshlar ta’lim-tarbiyasi uchun qo‘shimcha sharoitlar yaratishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni o‘z ichiga olgan beshta tashabbusni amaliyotga tatbiq etish:
yoshlarni madaniyat va san’at muassasalariga keng jalb etish;
yoshlarni jismoniy tarbiya va sportga jalb etish;
yoshlar o‘rtasida kompyuter texnologiyalari va internetdan samarali foydalanish;
yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish, ular o‘rtasida kitobxonlikni keng targ‘ib qilish;
o‘quvchi-qizlarning kasbiy ko‘nikmalarini rivojlantirish.
4-bob. Konsepsiyani amalga oshirishdan kutilayotgan natijalar
9. Konsepsiya doirasida belgilangan vazifalarni bajarish orqali O‘zbekiston Respublikasining xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirishda quyidagi ko‘rsatkichlarga erishish nazarda tutiladi:
STEAM fanlarni va tanqidiy fikrlash, axborotni mustaqil izlash va tahlil qilish kompetensiyalari va malakalarining rivojlanishiga alohida urg‘u berishni hisobga olgan holda, zamonaviy innovatsion iqtisodiyot talablariga javob beradigan umumta’lim dasturlari va yangi davlat ta’lim standartlari joriy etiladi;
xalq ta’limi tizimida o‘quvchilarning bilim darajasini baholashda ta’lim sifatini baholash bo‘yicha xalqaro dasturlar va izlanishlar (PISA, TIMSS, PIRLS va boshqalar)da O‘zbekiston Respublikasining doimiy ishtiroki ta’minlanadi;
ta’lim dasturlari va muassasalarini akkreditatsiya qilish uchun O‘zbekiston Respublikasining yetakchi xalqaro birlashmalarga kirishi ta’minlanadi;
xorijiy til, informatika, matematika, fizika, kimyo, biologiya fanlarini chuqur o‘rganishga mo‘ljallangan didaktik materiallar va multimedia mahsulotlarining yangi avlodlari tayyorlanadi;
muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatayotgan umumta’lim muassasalari negizida tarmoq maktablari yaratiladi va ushbu tarmoqqa o‘quvchilarni qamrab olish koeffitsiyenti past bo‘lgan boshqa maktablar ham kiritiladi;
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida bittadan Prezident maktablari tashkil etiladi;
4 860 umumta’lim muassasasi tasdiqlangan baholash mezonlariga muvofiq “Zamonaviy maktablar”ga aylantiriladi;
davr talabidan kelib chiqib, pedagog kadrlar malakasini oshirish kurslarining o‘quv dasturiga asosan o‘qituvchilarga metodik yordam ko‘rsatish maqsadida elektron resurslar yaratiladi;
maktabdan tashqari ta’lim sifatini oshirish va bolalarni maktabdan tashqari ta’lim xizmatlari bilan qamrab olish o‘quvchilar umumiy soniga nisbatan 50 foizga yetkaziladi;
oliy ta’lim muassasalarida “Xalq ta’limi sohasida boshqaruv” yo‘nalishi bo‘yicha kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yiladi;
umumta’lim fanlari bo‘yicha 3 mingga yaqin pedagog ixtisosligi bo‘lmagan kadrlar pedagogik va kasbiy qayta tayyorlash kurslarida o‘qitiladi;
xalq ta’limi tizimidagi barcha ta’lim muassasalarining elektr energiyasi, tabiiy gaz, ko‘mir, ichimlik suvi va boshqa kommunal xizmatlar bilan uzluksiz ta’minlanishi tashkil etiladi;
barcha ta’lim muassasalarining internet tarmog‘iga to‘liq ulanishi ta’minlanadi;
barcha umumta’lim maktablarida o‘zlashtirish jurnallari va kundalik yozuvlarning elektron shakllaridan foydalanish, davomatni masofadan monitoring qilish, o‘quvchilarning kelish va ketish vaqtlari nazorati bilan bog‘liq bo‘lgan o‘quv jarayonini avtomatlashtirish tizimi joriy etiladi;
barcha umumta’lim muassasalarida o‘quvchilarni qabul qilish va boshqa ta’lim muassasalariga o‘tkazish uchun davlat xizmatlarini ko‘rsatish mexanizmi joriy etiladi;
barcha umumta’lim maktablarida o‘quvchining identifikatsiya kartalari (ID-karta, NFC belgisi va boshqalar) joriy etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasiga
ILOVA
Oldingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasining
MAQSADLI KO‘RSATKIChLARI
Oldingi tahrirga qarang.
|
| |
