O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“Tizimlar va signallarni qayta ishlash”
fanidan
Amaliy mashg’ulot 1
Bajardi:Komilov Bunyod
052-20 guruh talabasi
Toshkent 2023
1-ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ
Узлуксиз ва дискрет сигналлар қонуниятларини тадқиқ этиш
Ишдан мақсад: Ахборот, хабар, сигнал, узлуксиз ва дискрет сигнал нима деган саволларга изланишлар натижасида жавоб топиш ва ўрганиш.
Топширик. 1. Машгулот буйича виртуал лаборатория иши ёки амалий стендни тадкик этинг.
2. Хисобот тузиш ва топшириш, химоя килиш
Назарий кисм.
Ахборот – бу ҳар хил физик жараёнлар, тарихий ҳодисалар тўг`рисидаги маълумотдир. Ахборотни узатиш учун уни маълум бир шаклга келтириш лозим, (масалан: матн, жадвал, график, расм, ҳаракатдаги тасвир ва бошқалар). Бундай шаклланиш натижасида ахборот хабарга айлантирилади. Хабарни биринчи фазовий нуқтадан иккинчи нуқтага узатиш учун уни бирор бир физик жараёнга юклашимиз, яъни сигналга айлантиришимиз лозим.
Сигнал – деб, бирор бир физик жараённинг бир ёки бир нечта параметрларини хабарга мос равишда ўзгаришига айтилади.
Електр сигнали – деб, электр жараённинг бир ёки бир нечта параметрларини хабарга мос равишда ўзгаришига айтилади.
Хабарлар ва сигналлар қуйидагича фарқланадилар:
1. Шакли аввалдан маълум хабар ва сигналлар. Бундай сигналлар маълум математик формула орқали ифодаланади. Масалан: гармоник тебранишлар шаклидаги сигнал
у(т)=У0cос(ω0т+φ0). (2)
Бундай сигналнинг хар қандай т1 вақтда оний қиймати у(т1) ни аниқлаш мумкин. Бундай сигналлардан қурилмани созлаш ва текширишда фойдаланилади;
2. Тасодифий сигналлар. Бундай сигналларнинг берилган т1 вақтдаги оний қийматини бирга тенг эҳтимолликда аниқлаб бўлмайди. Уларни аввалдан маълум бир математик формула билан ифодалаб бўлмайди. Тасодифий сигналларгина хабар этказиш қобилиятига эга.
Хабарлар ва сигналлар кўп ҳолларда вақт функсияси ҳисобланади ва қуйидаги турларга бўлинади:
1. Узлуксиз хабар дастлаб узлуксиз сигналга айлантирилади;
2. Узлукли (дискрет) хабар дискрет сигналга айлантирилади;
1-расм. Хабар ва сигналларнинг турлари:
а) узлуксиз сигнал, б) иккилик "Қ1" ва "0" импулсли сигнал, в) иккилик "Қ1" ва "–1" импулсли сигнал.
3. Вақт бўйича дискрет сигналлар қиймати ўзининг энг кичик Умин ва энг катта Умах қийматлари орасидаги ҳар қандай катталикка эга бўлиши мумкин;
4. Вақт ва сатҳи бўйича дискрет сигналлар деб, ҳар бир дискрет кΔт вақтда қиймати аввалдан ўрнатилган нΔу сатҳлардан бирига тенг сигналга айтилади.
2-расм. Вақт ва сатҳ бўйича дискрет сигналлар:
а) вақт бўйича дискрет сигнал; б) сатҳ бўйича дискрет сигнал.
Сигнални сатҳ бўйича дискретлаш квантлаш деб аталади.
3-расм. Узлуксиз сигнал
Сигнал асосан учта кўрсаткичи билан баҳоланади:
- Тс – сигнал давомийлиги;
- Дс – сигнал динамик диапазони;
- Фс – сигнал спектри кенглиги.
Ҳудди шунингдек биз ушбу лаборатория ишида оссилограф билан танишдик ва оссилограф экранида узликсиз ва дискрет сигналларни, ҳамда мураккаб сигналларни оссилограммасини кўриб чиқдик ва чизиб олдик.
|
